Saray Ebat ya Epektibo!

MASLAK ed saray simbawan naromog natan ed dakdakel a libron makatulong ed dili so mangiyaapasakey ed panulong ed totoon maproblema so kaplesan a bilay da. Balet duma so Biblia. Anggaman makatulong so konseho na satan ed saramay naproproblema, wala ni so arum a nagawaan na satan. Say simbawa na Biblia et makatulong ed sakey a too pian napaliisan to so pakapanggawa na saray lingo a mamairap ed bilay to.

Say Biblia et “mangiter na binta ed karaklan, ed tobonbalo pikakabat tan kalakal.” (Uliran 1:4) No iyaplikam so simbawa na Biblia, “say kalakal sikato naani bantay ed tagey mo, say pakatalos sikato naani mangiyagel ed sika, pian ilaban to ka a manlapu ed dalan na mauges.” (Uliran 2:11, 12) Konsideraen pa so pigaran alimbawa no panon a say pangunor ed simbawa na Biblia so manprotekta ed bunigas mo, mamaaligwas ed bilay na pamilyam, tan ontulong ed sikan magmaliw a maong a komikimey odino empleyado.

Mandangka ed Panag-inum na Alak

Ag-isesebel na Biblia so kabkaabigan ya iyinum na alak. Sinalambit nen apostol Pablo a say alak et makatambal sanen oniay imbilin to ed malangwer nin Timoteo: “Agka la oniinum na danum, noag ingen agamil mo so daiset ya alak lapu ed lusok mo tan saray mabetbet a sakisakit mo.” (1 Timoteo 5:23) Ipapabitar na arum a teksto ed Biblia a say alak et ginetma na Dios ya aliwa labat a pantambal. Adeskribe met so alak bilang “mamaliket ed puso na too.” (Salmo 104:15) Balet, amasakbay so Biblia sumpad pagmaliw ya “aripen na dakel ya alak.” (Tito 2:3) Inkuan na satan: “Agka miulop ed saray mainum na alak, ed saray masiba a mangan na laman. Ta say managbuek tan say masiba onduka ra.” (Uliran 23:20, 21) Antoray resulta sano ibaliwala iyan makatunongan a simbawa? Imanoen pa iray nagagawa ed pigaran bansa.

Oniay inkuan na World Health Organization diad Global Status Report on Alcohol 2004: “Kada taon et manggagastos iray totoo ed Irlandya na ngalngali €2.4 bilyon [3 bilyon a dolyar, U.S.] lapu ed saray probleman makalanor ed alak.” Inkuan na report a kabiangan ed sayan baleg a panggagastosan so “panangasikaso ed bunigas (€279 milyon), saray aksidente ed karsada (€315 milyon), saray krimen a makalanor ed alak (€100 milyon), say ikakapuy na produksion [na kompanya] lapud ililiwat na saray abuek a trabahador (€1034 milyon).”

 Say lalo nin makapabelat nen say baleg a panggagastos lapud alablabas a panag-inum na alak et say ot-ot a sasagmaken na totoo. Alimbawa, diad loob na 12-bulan labat et masulok lan kapaldua a milyon a totoo ed Australia so aabusoen ed pisikal na saramay akainum na alak. Diad Pransya, say alablabas a panag-inum na alak so sengegan na ngalngali 30 porsiento na amin a karamsakan ed loob na ayaman. Lapu ed sarayan nagagawa, agta makatunongan so simbawa na Biblia nipaakar ed alak?

Paliisan Iray Marutak a Bisyo

Manlapu nen 1942, sanen ipapasen ni a popular so panagsigarilyo, impamoria na sayan magasin ed saray manbabasa a sumlang ed saray prinsipyo na Biblia so panagsigarilyo, kanian nepeg itan a paliisan. Inkatunongan na sakey ya artikulon nipalapag ed satan a taon a saramay malabay a mamaliket ed Dios so nepeg a mangunor ed ganggan na Biblia a “linisan [yo] komon so [inkasikayon] dili ed amin a tilol na laman tan espiritu.” (2 Corinto 7:1) Natan a ngalngali lan 65 a taon so apalabas, agta napapaneknekan a makabat iyan simbawa na Biblia?

Nen 2006, deneskribe na World Health Organization a say panagsigarilyo et “komadua ed manunan sengegan na ipapatey diad mundo.” Kada taon et ngalngalin limaran milyon a totoo so ompapatey lapu ed panagsigarilyo. No ikompara, manga taloran milyon labat so ompapatey kada taon lapud HIV odino AIDS. Nen koma-20 a siglo et manga 100 milyon a totoo so inatey lapud panagsigarilyo, a singa karakel lawari na saray inatey ed amin a guerra diad satan a siglo. Talagan onaabobon so karaklan natan a makabat so ipaliis ed panagsigarilyo.

“Ibatikan Yo so Lawanan”

Dagdaiset a totoo so mabulos a mangawat ed ibabaga na Biblia ed seksual iran pamaakaran. Misunian ed say papanisiaan na dakel a totoo, agkokondenaen na Biblia so amin lan pilalek ed sekso. Balet mangitatarya itan na makabat a simbawa no panon so nepeg a pangipatnag na too ed seksual iran pilalek to. Ibabangat na Biblia a say seksual a relasyon et para labat ed sanasawan laki tan bii. (Genesis 2:24; Mateo 19:4-6; Hebreos 13:4) Say ontan a relasyon so mangiter ed sanasawa na pankanawnawa pian nipatnag tan nalikna da so panangaro tan matamoy a panamabli. (1 Corinto 7:1-5) Siopaman ya ugaw a nianak ed ontan a pankasakey so nagunggonaan ed pakawalaan to na duaran ateng a manaaroan.​—Colosas 3:18-21.

Nipaakar ed agmanepeg ya agamil ed sekso, oniay igaganggan na Biblia: “Ibatikan yo so lawanan.” (1 Corinto 6:18) Anto so rason ed saya? Oniay intuloy na bersikulo: “Balang kasalanan a gawaen na too, wala ed paway na laman; et balet ta say manggawa na lawan mankasalanan ya onsumpa ed laman ton dili.” Antoray resulta sano ibaliwala so simbawa na Biblia ed seksual iran pamaakaran?

 Imanoen pa so nagagawa ed Estados Unidos. Diad saray maaligwas a bansa natan, ditan so sankatageyay bilang na saray tin-edyer a nalulukonan​—a ngalngali 850,000 kada taon. Dakel ed saray ugugaw ya ag-impaekal so iyaanak na kainaan ya ag-kasal. Seguradon gagawaen met na dakel ed sarayan malangwer a kainaan so amin a nayarian da a pabalegen so ananak da tekep na aro tan disiplina, tan wala ra so ontatalona. Balet, say makapaermen a katuaan et saray anak a lalaki na saray tin-edyer a kainaan so mabetbet a nipripriso tan saray anak da a bibii et magmamaliw met a tin-edyer a kainaan. Kayarin nirepaso na managsukimat a si Robert Lerman iray estatistika diad apalabas a pigaran dekada, oniay insulat to: “Say mas dakel lan bilang na saray pamilyan saksakey-so-ateng et nayarin sengegan met na ondarakel a problema ed sosyedad, a singa say idarakel na estudyanten agmakapansusumpal, saray naaadik ed alak tan druga, saray katayatdang a nalulukonan tan naaanakan, tan saray kalangweran a nalalanor ed krimen.”

Napepeligro met a maong so bunigas na saray imoral a totoo, namparan diad pisikal tan mental. Alimbawa, oniay inreport na dyurnal a Pediatrics: “Ipapatnag na estatistika a saray katayatdang a walaan na aktibon liknaan ed sekso so mabetbet a biktima na depresyon tan panagbikkel.” Nipaakar ed arum niran kapeligroan ed bunigas, oniay inkuan na American Social Health Association: “Masulok a kapaldua na amin a totoo [diad Estados Unidos] so naaalisan na sakit ed sekso diad sakey a panaon ed bilay da.” Isipen pa so pirmin ermen tan irap ya apaliisan komon no tinumbok da so praktikal a simbawa na Biblia nipaakar ed sekso!

Paeleten so Relasyon ed Pamilya

Say Biblia so aglabat mamapasakbay sumpad makaderal iran bisyo. Imanoen pa so praktikal a simbawa na satan no panon a napaaligwas so kalidad na bilay na pamilya.

Ibabaga na Salitay Dios: ‘Nepeg na saray asawan lalaki ya aroen so asawa ran dili a singa panangaro ra ed laman dan dili.’ (Efeso 5:28) Imbes ya ibaliwala na asawan lalaki so asawa ra, sikaray pinaseseg ya iyamong da ra ‘unong ed kakabatan, ya igalang da so bibii tan alwaran da ra a singa mayumis a baso.’ (1 Pedro 3:7) No onlesa iray agpantatalosan, oniay imbilin ed kaasawaan a lalaki: “Aro yo so saray kaasawaan yo, tan agkayo magmaliw ya ampait ed sikara.” (Colosas 3:19) Agta onabobon ka a sano iyaaplika na asawan laki iyan simbawa et nagamoran to so aro tan respeto na asawa to?

Parad asawan bibii, oniay igaganggan na Biblia: “Sikayo ya asawan bibii, pauleyan kayo ed saray kaasawaan yo a dili, a singa met ed Katawan. Ta say asawan laki sikato so ulo na asawan bii, a singa si Kristo met sikato so ulo na iglesia . . . Say asawan bii nepeg ton takotan so asawa to.” (Efeso 5:22, 23, 33) Agta onabobon ka a sano uunoren na asawan bii iyan simbawa sano mitotongtong​—odino mangitotongtong​—ed asawa to et sikatoy lalon aroen a maong na asawa to?

Nipaakar ed panangipasal ed anak, sikayo ran atateng so sisimbawaen na Biblia a katongtongen yo so ananak yo ‘kapagno manyurong kayo ed abung yo, tan kapagno manaakar kayo ed dalan, tan kapagno mandukdukol kayo tan kapagno ombangon kayo.’ (Deuteronomio 6:7) Saray kaamaan so nagkalautlan bibilinen ya ibangat da so ananak da nipaakar ed moral tan disiplinaen da ra ed maaron paraan. Oniay inkuan na Salitay Dios: “Sikayo ya atateng, agyo ilagyat a pasanoken so saray anak yo: noag ingen bangatan yo’ra ed kadudusa tan panamilin na Katawan.” (Efeso 6:4) Tan parad ananak, oniay nibilin ed sikara: ‘Ontulok kayo ed saray kaatengan yo,’ tan ‘igalang yo so ama tan ina yo.’ *​—Efeso 6:1, 2.

Kasin onabobon ka a nagunggonaan iray pamilya sano iyaplika da iyan simbawa? ‘On,’ so nayarin ikuan mo, ‘maabig itan no diad teorya, balet komusta kasi no aktual la?’ Imbitaan mi ka ya onatendi ed Kingdom Hall na saray Tasi nen Jehova. Nakabat mo diman iray pamilya a manggugunaet a mangiyaplika ed makabat a simbawa na Biblia. Mitongtong ka ed sikara. Imatonan mo no panon so pidedeneng na balang sakey ed kapamilya ra. Nanengneng mon mismo a talagan makapaliket ed saray pamilya so pambilay unong ed saray prinsipyo na Biblia!

 Sakey a Makulin Empleyado tan Sakey a Matuan Amo

Anto so isisimbawa na Biblia nipaakar ed inagew-agew a subok ed pamasiansia na trabaho? Ibabaga na satan a maseguron pabpablien tan natumangan iray komikimey ya aaralen dan maong so trabaho ra. “Nanengneng mo so sakey a too a makuli ed saray kimey to?” so intepet na makabat ya Arin Solomon. “Sikato onalagey naani ed arap na saray arari.” (Uliran 22:29) Balet say “mangiras” a too et singa makapa-iritan “asewek ed saray mata” na amo to. (Uliran 10:26) Papasesegen na Biblia iray trabahador a magmaliw iran matua tan makuli. “Saman so nantatakew nensaman agkomon la mantakew: noag mansagpot, a gawaen na saray lima-lima to so bengatla a makapaabig.” (Efeso 4:28) Onaplika iyan simbawa anggan sano ag-akabantay so amo. “Ontulo’kayo ed amin a bengabengatla ed saray kakatawan yo unong ed laman; aliwa a lingkor ed mata, a singa saray managpaliket ed saray totoo, noag dia ed malinis a puso, a tekepan na takot ed Katawan.” (Colosas 3:22) No sakey kan amo, agta pablien mo so sakey ya empleyado a mangiyaaplika ed sayan simbawa?

Balet, parad saray amo, oniay ipapanonot na Biblia: “Say mananeger sikato so manepeg ed upa to.” (1 Timoteo 5:18) Unong ed Ganggan na Dios ed saray Israelita, saray amo so mangiter a tampol ed kanepegan ya upa na saray trabahador da. Oniay insulat nen Moises: “Agmo papairapen so kaparam a too, nisay takewan mo: saray upa na sakey ya inupaan ya igaganggan agmo ipamaya ya iter a nasanlabian ni angga ed kaimbuasan.” (Levitico 19:13) Agta maliket kan mantrabaho parad sakey ya amo a manguunor ed bilin na Biblia tan mangiiter a tampol ed sika na kanepegan mon upa?

Say Atagtagey a Lapuan na Kakabatan

Kasin nikekelawan ka a say dagdaan lan libro a singa say Biblia et walaan na saray simbawan makanakana ed sayan panaon? Anggaman dakdakel a libro so naaandian la na kakanaan, say Biblia so mausa-usar ni anggad natan lapud say nisulat ditan et aliwan salita na too, noagta “salita na Dios.”​—1 Tesalonica 2:13.

Pasesegen mi ka ya ipanaon mon aralen a maong so Salita na Dios. No gawaen mo itan, nabayuboan mo so apresasyon parad say Autor na Biblia, si Jehova a Dios. No iyaplikam so simbawan iyoopresi to, namoriam a satan so manalimbeng ed sika manlapud mauges tan ontulong ed sika pian napaaligwas moy bilay mo. Bilang resulta, sika so ‘niyasingger ed Dios, tan sikato so onsingger ed sika.’ (Santiago 4:8) Anggapo lay arum a libro a makatulong ed sika diad ontan a paraan.

[Paimano ed leksab]

[Litrato ed pahina 4]

Kasin ipapasen mon makana so simbawa na Biblia nipaakar ed panangusar na alak?

[Litrato ed pahina 5]

Kasin onabobon ka ed simbawa na Biblia ya ompaliis ed panagsigarilyo?

[Saray litrato ed pahina 7]

Mamaaligwas ed bilay na pamilya so pangunor ed simbawa na Biblia

[Picture Credit Line ed pahina 5]

Globo: Imbase ed NASA photo