Naandi ni Kasi so Inkaruksa?

DAKEL so mipakna a say manunan sengegan na inkaruksa ed mundo natan et say inkasiblet. Lapud pirmi lan niyaalibansa so sinisiblet ya estiloy kabibilay, say karaklan a totoo et anggapo lay arum a nononoten da noag say inkasikara. Dakel so manggawa na antokaman a paraan pian naala labat so labay da, a diad ontan et mabetbet a sikaray onkikiwas a maruksa. Balet aliwa labat a saray indibidual so manggagawa ed saya noagta pati amin a bansa.

Natan et singano anggapo lay kablian na bilay na kaparan totoo. Labalabay ni ingen na arum a sikaray maruksa. Panlikliketan da itan, a singara saray kriminal a mangaaksobin sasakitan da so arum pian walay panliketan da labat. Tan komusta met so minilyon a totoo a labalabay da iray pelikulan nipaakar ed karawalan tan inkaruksa kanian nasasagyat iray industriya na pelikula a pangganansyaan iray ontan a palabas? Diad mabetbet a pakakabantay tan pakakarengel na totoo ed pirmin inkaruksa, dakel ed sikara so naaandian lay pakalikna.

Saramay nabibiktima na inkaruksa et mabetbet a naaapektoan so nonot tan liknaan da kanian nayarin magmaliw met la ran maruksa. Oniay inkuan nen Noemí Díaz Marroquín, a manbabangat ed National Autonomous University of Mexico, diad panutukoy to ed karawalan a resulta na inkaruksa: “Say karawalan et naaaralan, kabiangan itan na kultura tayo . . . Naaralan tayoy onkiwas a marawal sano ontan so iyaabuloy odino ipapaseseg na kaliberliber tayo.” Kanian, saramay biktima na panag-abuso et nayarin mangabuso met ed arum, ya aligen da ni ingen imay paraan na impangabuso ed sikara.

Diad arum a kaso, nayari met a magmaliw a maruksa iramay lingon manguusar ed alak tan druga. Ontan met iramay indibidual ya agnakokontento ed gobierno ra lapud agnitatarya na satan iray pankaukolan na totoo. Lapud agresibo so arum ed sikara a mangipaamta ed saray opinyon da, idadalan da itan ed inkaruksa tan isasagyat da so terorismo, a mabetbet a mamibiktima ed saray inosente.

Balet nayarin oniay nonoten mo: ‘Kasin basta labat la naaaralan na totoo so onkiwas a maruksa? Anto so sengegan na sarayan nagagawan inkaruksa?’

Siopa so Talagan Natetel ed Inkaruksa?

Ibabaga ed sikatayo na Biblia a mabiskeg so impluensya nen Satanas a Diablo ed sayan mundo, a sikatoy tinawag a “dios na sayan panaon.” (2 Corinto 4:4) Sikato so sankasibletan tan sankaruksaan a persona ed uniberso. Sikatoy matukotukoy a deneskribe nen Jesus bilang ‘manamatey’ tan “ama na tila.”​—Juan 8:44.

Nanlapula’d intunganga di Adan tan Eva, niiyan so katooan ed mabiskeg ya impluensya nen  Satanas. (Genesis 3:1-7, 16-19) Manga 15 a siglo kayari impangibeneg na inmunan sanasawa ed si Jehova, saray nanrebelden anghel et pinagmaliw day inkasikara a too, akirelasyonan ira ed saray bibii, tan nanilalak ira na angkakabaleg a poli a tinawag a Nefilim. Anto so nikadkaduman ugali ra? Naamtaan itan ed mismon ngaran da, a mankabaliksan na “saray Managtumba.” Mapatnag a sarayan totoo et marawal tan sikaray angikayat na inkaruksa tan imoralidad ya angangga labat diad impangitarok na Dios ed delap. (Genesis 6:4, 5, 17) Inaatey iray Nefilim diad Delap, bangta saray kaamaan da so pinmawil ed ayaman na espiritu bilang agnanengneng a dedemonyo.​—1 Pedro 3:19, 20.

Say marawal ya awawey na sarayan rebelyoson anghel et apatnagan ed sakey ya ugaw a laki a sinelepan na demonyo diad panaon nen Jesus. Say ugaw so aminpigan impabaktar tan imbobontatok na demonyo ed apoy tan danum pian ompatey. (Marcos 9:17-22) Mabitabitar ya impatnag na saratan a “mauges ya espiritu” so pirmin inkaruksa na say manuuley ed sikara, si Satanas a Diablo.​—Efeso 6:12.

Natan et saray demonyo so mantutultuloy a mangiimpluensya ed totoo a magmaliw a maruksa, unong a nipasakbay diad Biblia: “Dia ed saray kaunoran ya agew onsabi so saray panaon a maatap. Ta saray totoo sikara naani so mangaro ed saray lamalaman da, . . . managpasirayew, atagey a linawa, . . . malamang, aliwa ran masimpit. Anggapo so aro ra a nianakan, anggapo so panangasi ra, managpauges, aliwa ran maadia, maruksa ra, maingongot ed saray maabig. Managliput, mayuuges, mapasang, maaro ed saray likeliket, a lalo nen say dia ed Dios. A wala so nengneng da ya inkasanto, et ingen itapat da so pakayari na sayan inkasanto.”​—2 Timoteo 3:1-5.

Ipaparungtal na saray propesiya ed Biblia a say panaon tayo et nagkalautlan maatap lapud nen 1914, sanen niletneg so Panarian na Dios ya uleyan nen Kristo Jesus, apagit ed tawen si Satanas a kaiba iray dakel a demonyo to. Oniay inkuan na Biblia: “Kasi lara so dalin tan dayat: ta say diablo inmakseb ed sikayo, a wala ed baleg a sanok to, ya amta to a daiset la so panaon to.”​—Apocalipsis 12:5-9, 12.

Kabaliksan kasi na saya ya agla manguman so situasyon? Inkuan nen Díaz Marroquín, ya inaon niman, a “sarag na totoo ya iwaklit” iray agmarakep ya awawey. Balet lapud mabisbiskeg ya impluensya nen Satanas diad dalin natan, mairap itan a naaralan na too likud no abuloyan ton mangimpluensya ed panagnonot tan kakikiwas to so mas mabiskeg a puersa. Anto iyan puersa?

Nayarian na Totoo so Manguman​—Panon?

Makapaliket ta say sankabiskegan a puersa et say masanton espiritu na Dios, tan natalonaan na satan so dinanman ya impluensya na demonyo. Papawalaen na satan so aro tan pankaabiganan na too. Amin a malabay a mamaliket ed si Jehova so nepeg ya ompaliis ed konduktan mipadpara ed inkaruksa pian sikaray nawalaan na masanton espiritu na Dios. Kakaukolanen na saya so panguman na sakey a too ed personalidad to unong ed panlabayan na Dios. Anto ta so panlabayan to? Labay na Dios ya aligen tayo iray paraan to anggad nayarian tayo. Lalanoren na satan a moriaen tayo so arum a totoo unong ed panmoria na Dios.​—Efeso 5:1, 2; Colosas 3:7-10.

No aralen mo so paraan na impangasikaso nen Jehova ed saray bengatla, napaneknekan mo ya agton balot impatnag so agpanangiyansakit ed arum. Agton balot intrato so siopaman a too odino anggan dinan ya ayep diad agmakatunongan a paraan. * (Deuteronomio 22:10; Salmo 36:7; Uliran 12:10) Kabusol to so inkaruksa tan amin a totoon maruksa. (Uliran 3:31, 32) Say balon personalidad ya igaganggan nen Jehova a bayuboan na saray Kristiano et ontulong ed sikara pian ipasen da a mas atagtagey so arum tan respetoen da ra. (Filipos 2:2-4) Kabiangan ed satan a balon personalidad so pakawalaan na  “sakey a puso a maabagey, maong a linawa, kauyamoan, kadeenan, kasungdoan.” Kabiangan met ed satan so aro, lapud satan so ‘singer ed inkayadyari.’ (Colosas 3:12-14) Agta onabobon ka a magmaliw ya alay abig a pasen so mundo no daakan iray ontan a kalidad?

Balet, nayarin nononoten mo no talaga kasin posible so magnayon a pakauman na personalidad. Imanoen pa iyan alimbawa a tuan agawa. Nensaman et iingal-ingalan nen Martín * so asawa to ed arapan na ananak da tan kakabilen to ni ingen. Aminsan et grabe lan maong so kipapasen kanian batik iray ananak da ed kakaabay da pian patulongan. Kalabas na pigaran taon, say pamilya ra so impaiyaralan na Biblia ed saray Tasi nen Jehova. Naaralan nen Martín no anton klase na too so nepeg ton pagmaliwan tan no panon so nepeg ton pantrato ed arum. Kasin nauman toy ugali to? Say asawa to so onebat: “Agko la kabat nensaman so asawak sano sinmanok la. Kanian abaybayag a panaon a magulogulo so bilay mi. Agko amta no panon kon pisalamatan si Jehova lapud impanulong to’d si Martín a manguman. Natan et sikatoy maomaong lan ama tan asawa.”

Sakey labat itan ed dakel iran alimbawa. Diad sankamundoan, minilyon a totoon impaiyaralan na Biblia ed saray Tasi nen Jehova so akapangiwaklit ed maruksan ugali ra. On, nayarian na totoo so manguman.

Magano lan Naandi so Amin ya Inkaruksa

Diad magano lan arapen, say interon dalin et sigpot lan uleyan na Panarian na Dios​—sakey a gobierno a niletneg la ed tawen a walaan na maabagey ya Arin si Jesu-Kristo. Pinagit la na satan ed tawen si Satanas, say lapuan na amin ya inkaruksa, tan saray demonyo to. Agla manbayag et itarya na Panarian na Dios so amin a pankaukolan na saray mangaaro na deen ya uuleyan to diad dalin. (Salmo 37:10, 11; Isaias 11:2-5) Satan lambengat so makapangekal ed saray problema ed mundo. Balet, panon to no magmaliw itayon biktima na inkaruksa legan tayon aalagaren iyan Panarian?

 Aliwan maabig so ibales no sikatayoy duduksaen. Palooren labat na satan so situasyon. Papasesegen itayo na Biblia a manmatalek ed si Jehova, a diad aturon panaon et sikatoy ‘mangiter lanlamang ed balang too na unong ed saray dalan to, unong ed bunga na saray gawa to.’ (Jeremias 17:10) (Nengnengen so akatekep a kahon a “No Panon so Ikiwas ed Inkaruksa.”) Tua a nayarin manirap ka lapud pakabiktima ed maruksan krimen. (Eclesiastes 9:11) Ingen, sarag na Dios a paandien so antokaman ya epekto na inkaruksa, a pati say ipapatey. Isisipan to ya onoli’d bilay iramay walad pakanodnonotan to ya inaatey lapud maruksan kiwas.​—Juan 5:28, 29.

Anggaman wadtan a naynay so posibilidad a nabiktima itayo ed inkaruksa, naligliwa itayo lapud wala so maapit a relasyon tayo ed Dios tan mabiskeg so pananisia tayo ed saray sipan to. Konsideraen pa si Sara, a tinaynan na asawa to kanian bukbukor toy amabaleg ed duaran ananak to a lalaki tan ginawa toy anggaan na nayarian to a nabangatan iran maong. Sanen inmakulaw la, sikatoy pinaulyanan na ananak to, ya agdan balot tinulongan ed materyal nisay impatambal da sanen nansakit. Balet oniay inkuan nen Sara, a natan et sakey lan Kristiano: “Anggaman maer-ermen ak, agto ak pinaulyanan nen Jehova. Sinuportaan to ak panamegley na saray agagik ed espiritual, a sikaray lawas angasikaso ed siak. Mabiskeg so pananisiak ya agmanbayag et solbaren to so aliwa labat a saray problemak noagta pati saray problema na saramay manmamatalek ed pakapanyari to tan manguunor ed saray ganggan to.”

Siopa iray tutukoyen nen Sara ya agagi to ed espiritual? Saray kapara ton Kristiano, a Tasi nen Jehova. Kabiangan ira ed sankamundoan ya impanaagi na saray maaron totoo a manisian magano lan naandi so inkaruksa. (1 Pedro 2:17) Naandi met la si Satanas a Diablo, say manunan lapuan na inkaruksa, pati saramay onkikiwas a singa sikato. Onlabas la iyan “panaon na pirmin inkaruksa,” unong ya impanawag na sakey a managsulat. Pasesegen mi ka a manaral nipaakar ed sayan ilalo diad pitongtong ed siopaman ed saray Tasi nen Jehova.

[Saray paimano ed leksab]

[Kahon ed pahina 6]

No Panon so Ikiwas ed Inkaruksa

Mangitatarya so Salita na Dios na saray makanan simbawa no panon ya arapen so inkaruksa. Imanoen pa no panon mon niyaplika iray onggendan a makabat a salita:

“Agmo ikuan, ibales ko so mauges: manalagar ka ed Jehova, et ilaban to ka.”​—Uliran 20:22.

“No nanengneng mo so kaaposan na duka, tan say pasoot a panangekal na tunong tan kaptekan . . . , agka nikelawan ed kanonotan: ta sakey ya atagtagey nen atagey so maniimaton.”​—Eclesiastes 5:8.

“Mapalar iray mauyamo: ta tawiren day dalin.”​—Mateo 5:5.

“Amin a bengabengatla sirin a labay yo a gawaen na totoo ed sikayo, ontan so gawaen yo met ed sikara.”​—Mateo 7:12.

“Aleg ya itumang yo ed anggan siopa so mauges ed mauges. Pansesegan yo so saray bengatla a makapagalang ed arap na ganagana a too. No nayari, dia ed anganggaan na nayarian yo, manayam kayo ed kareenan ed ganaganay totoo. Aleg a sikayo a dili so ombales, inararo, noag ingen ikdan na pasen so sanok na Dios, ta nisulat: Siak so akankien na panamales; siak so ontumang naani, kuan na Katawan.”​—Roma 12:17-19.

“Ta si Kristo nairapan met lapu ed sikayo, dia ed impangitilak to na panuliranan, pian tumboken yo so baka’to: . . . Sanen ayew-ayewen da agto binmales ya angayew; sanen apagpairap agnaningongot; noag ingen inmatalek to so laman to ed manangiter na tunong.”​—1 Pedro 2:21-23.

[Saray litrato ed pahina 7]

Dakel a totoo so ibabangat nen Jehova a mangiwaklit ed inkaruksa