Igigiya na Agmanguuman Iran Estandarte ed Moral

AMIN a sosyedad na too et walay tutumboken da a totontonen ed moral. Agta onabobon ka a saray kalidad a singa say inkamatua, inkamapangasi, inkamaabagey, tan inkamanonot ed pankaabigan na arum et papablien ed interon mundo tan labalabay iratan na maslak ed sikatayo?

Iner so Lapuan na Ontan Iran Estandarte?

Nen primeron siglo C.E., sakey ya edukadon too a manngaray Saulo so naimpluensyaan na taloran klase na kultura a walaan na saray totontonen ed moral​—saray Judio, Griego, tan Romano. Nilikud ed dakerakel a kustombre tan ganggan ya  ididikta na saratan a kultura, atalosan nen Saulo a say katooan et igigiya na nisipor a pakatebek ed no antoy duga tan aliwa​—say konsiensia tayo. Sanen si Saulo et nagmaliw lan Kristianon apostol Pablo, oniay insulat to: “No saray Gentiles ya anggapo so ganggan da gawaen da ed ugali ra a niyanakan [“ugalin nisipor,” NW] so saray onnepeg ed ganggan, saraya sirin anggan anggapo so ganggan, sikara so ganggan ed sikaran dili; dia ed pangipatnag da na gawa na ganggan a nisulat ed kapusoan da, say konsiensia ra so mangiter na pantasi.”​—Roma 2:14, 15.

Balet kasin magenap la a sikatayoy igiya lambengat na “ugalin nisipor” sano mandesidi itayo no anto so duga tan aliwa? Unong a naiimanom la, manlapud la’d nensaman et amayamay la so totoo, indibidual man odino grupo, ya aliwa so nansumpalan da. Saya so angombinse ed dakel a talagan mankaukolan itayo na mas atagtagey a lapuan na panangigiya ta pian makapangiletneg itayo na sankaabigan iran estandarte ed moral a pangitunosan tayoy bilay tayo. Dakel so mamidbir a say Nanggawa ed too so sankakualipikadoan a mangitarya na agmanguman iran estandarte. Oniay imbaga nen Dr. Carl Jung diad libro ton The Undiscovered Self: “Say sakey a too ya agpapaigiya ed Dios et agmakaresistin bukor ed mabiskeg iran pananukso na mundo ed pisikal tan moral.”

Satan ya imbaga to et mitunosan ed say insulat na sakey a propeta nensaman: “Say dalan na too anggapo ed sikato lanlamang; aliwa a wala ed too a manakar a mangitonton ed saray kurang to.” (Jeremias 10:23) Tan oniay inkuan na Manamalsa tayo: “Ibangat ta ka parad pankaabigan mon dili, tan itonton ta ka ed dugan dalan.”​—Isaias 48:17, Contemporary English Version.

Sakey a Napanmatalkan a Lapuan na Maptek Iran Estandarte

Saratan a salita so naromog ed say sankalaknaban a nibubunog a lapuan na saray estandarte ed moral​—say Masanton Kasulatan. Minilyon a totoo ed sankamundoan, anggan saray aliwan Kristiano tan aliwan relihyoso, so ontutupleg ed Biblia pian nawalaan iray aralem a pakatalos tan karunongan. Oniay insulat na sakey ya Aleman a manag-anlong a si Johann Wolfgang von Goethe: “Ontan lay panangarok tan panagrespetok [ed Biblia], lapud satan so manunan akatulong ed impakawalaan koy abilidad a mangibiig ed duga tan aliwa.” Nireport met ya oniay inkuan na lider na Hindu a si Mohandas Gandhi: “Dalepdep yon maong iray katuaan a nibangat ed sikayo diad samay Sermon ed Palandey [kabiangan na saray bangat nen Jesu-Kristo a nabasa ed Biblia] . . . Lapud say bangat diad Sermon et talagan parad sikatayon amin.”

Si apostol Pablo, a tinukoy nen niman, so angipabitar ed importantin betang na Masanton Kasulatan ed pangitatarya na napanmatalkan iran estandarte: “Amin a sulat ya impuyan na Dios sikato met so maabig a pakaaralan.” (2 Timoteo 3:16) Tua kasi itan?

Pian napaneknekan mo, ipangasim pan usisaen iray prinsipyon nidatak diad ontumbok a pahina. Imanom iray maabig ya estandarten ipapaseseg na saratan. Nonot mon maong no panon a saray ideyan nilaktip ed sarayan bangat et walaan na pakayarin mamaaligwas ed kalidad na bilay mo tan ed relasyon mo ed arum a totoo.

Labay Mo Ta so Nagunggonaan?

Saray prinsipyon nidatak et pigara labat ya alimbawa na praktikal a simbawa a naromog ed Masanton Kasulatan. Nilikud ed saratan, dakerakel ni so ipapasakbay na Salita na Dios sumpad mauges iran panagnonot, panagsalita, tan gawa a nayarin makaderal ed kabibilay tayo.​—Uliran 6:16-19.

On, saray bangat na Biblia so mangitatarya na bengatlan kakkaukolan na amin a katooan, salanti, say simbawa a makatulong ed totoo pian nabayuboan da iray sankaabigan lan estandarte ed moral. Saramay mangaawat tan mangiyaaplika ed sarayan bangat et manggagawa na baleg a pananguman. Inmaligwas so paraan na panagnonot da. (Efeso 4:23, 24) Mas maabig iray motibo ra. Lapud pakakaaral na dakel a totoo  ed saray estandarte na Dios ed moral a nisulat diad Biblia, natutulongan iran naekal ed puso ra so panangidumaduma ed rasa, panaglabi, tan panamusol. (Hebreos 4:12) Saray estandarte ed moral ya ipapaseseg na Biblia so mamapakiwas ed totoo a paliisan so amin a nengneng na karawalan tan kaugsan tan magmaliw a maong a totoo.

On, saray estandarte na Biblia ed moral so akatulong la ed minilyon a totoo pian nitunda ra iray nigalet lan bisyo tan kagagawa ra a singa saramay aneral ed bilay na arum a totoo. (1 Corinto 6:9-11) Saray bangat na Biblia so amasimbalo ed saratan a totoo​—aliwa labat a saray ugali ra noagta pati say kapusoan da, say ilalo ra, tan say pamilya ra. Anggaman ondedenden lan maong so kipapasen na  mundo, wala nin siansia iray totoo ed sankamundoan a mantutultuloy a manpapasimbalo. Tan saya so ag-ontunda. “Say dika namagaan, say bolaklak nalenes; balet say salita na Dios tayo mansiansia ed ando lan ando.”​—Isaias 40:8.

Labay mo ta so nagunggonaan manlapud “salita na Dios tayo”? Saray Tasi nen Jehova so maliket a mangibangat ed sika no panon mon niyaplika iray estandarte na Biblia ed moral pian nagunggonaan ka. No itunos moy kabibilay mo ed saratan ya estandarte, nagamoran mo so panangabobon na Dios natan tan mansumpal itan ed agmanganggan bilay ya igigiya na agbalot manguman iran prinsipyo na Dios.

[Kahon/Saray litrato ed pahina 6, 7]

SARAY AGMANGUUMAN A PRINSIPYO

Say panagtrato ed arum. “Amin a bengabengatla sirin a labay yo a gawaen na totoo ed sikayo, ontan so gawaen yo met ed sikara; ta sikato’ya so ganggan tan sinalita na saray propetas.”​—Mateo 7:12.

Arom so kaparam a too. “Arom so kaparam a too a singa panangarom ed sikan dili.” (Mateo 22:39, Maung a Balita) “Say aro agmanggawa na mauges ed kapara ton too: kanian say aro sirin, sikato so panumpal ed ganggan.”​—Roma 13:10.

Respetoen tan igalang so arum. “Nipaakar ed aroan na sanaagi, matamoy komon so aroan na sakey tan sakey, dia ed galang manpapalabian kayo.”​—Roma 12:10.

Anapen so deen. “Manpaknaan so sakey tan sakey ed sikayo.” (Marcos 9:50) “No nayari, dia ed anganggaan na nayarian yo, manayam kayo ed kareenan ed ganaganay totoo.” (Roma 12:18) “Tumboken tayo so saray bengatla a manggawa na kareenan.”​—Roma 14:19.

Magmaliw a manamerdona. “Perdonam iray utang mi a singa say impamerdona mi met ed saray akautang ed sikami.” (Mateo 6:12) “Manaanosan kayo ed sakey tan sakey, mapangasi, manpeperdonaan so sakey tan sakey.”​—Efeso 4:32.

Magmaliw a matoor. “Nepeg a matoor ka’d asawam tan diad sikato labat so pangiteran moy panangarom. . . . Manliket ka ed asawam tan anap moy gayaga ed biin kakasal mo . . . Panliketen ka komon na ganggana to; nalingbus ka komon na aro to. . . . Akin et iter moy panangarom ed arum a bii? Akin et labay mo ni’y ganggana na asaway arum a laki?” (Uliran 5:15-20, Maung a Balita) “Say matoor ed dagdaiset, matoor met ed dakel: et say agmatunong ed dagdaiset, aliwa met a matunong ed dakel.” (Lucas 16:10) “Nakaukolan ed saray manangasikaso [so] sakey a toon naromog a matoor komon.”​—1 Corinto 4:2.

Magmaliw a matua. “Malinis ak ta naani ed saray mauges a simbangan, tan ed sakey a supot na saray manamalingo a simbangan?” (Miqueas 6:11) “Ilaloan mi a wala so maabig a konsiensia mi, a pampirawatan mi so manbilay a sigagalang [“matua,” NW] dia ed saray amin a bengatla.”​—Hebreos 13:18.

Salitaen so tua tan magmaliw a matunong. “Gulaen yo so mauges, tan aroen yo so maong, tan iletneg yo so inkatunong ed wangalan.” (Amos 5:15) “Balang sakey ed sikayo mansalita naani na tua ed kaabay to; gawaen yo so pangukom ed inkatunong tan deen ed saray wangalan yo.” (Zacarias 8:16) “Ipaliis yo so katilaan, salitaen yo so tua, balang sakey ed kapara ton too.”​—Efeso 4:25.

Magmaliw a makuli tan maseet. “Nanengneng mo so sakey a too a makuli ed saray kimey to? Sikato onalagey naani ed arap na saray arari.” (Uliran 22:29) “Aleg so mangiras ed saray kimey.” (Roma 12:11) “Dinanman a gawaen yo, gawaen yon mabulos, a singa nipaakar ed Katawan, et aliwan dia ed saray totoo.”​—Colosas 3:23.

Nepeg a sikay mauyamo, maabagey, tan walaay maong a linawa. “Manpales kayo . . . [na] sakey a puso a maabagey, maong a linawa, kauyamoan, kadeenan, kasungdoan.”​—Colosas 3:12.

Daegen so kaugsan panamegley na kamaongan. ‘Aroen yo ray kabusol yo, tan pikasi yo iray mamapasegsegang ed sikayo.’ (Mateo 5:44) “Agka pararaeg ed mauges; noag ingen say maong so panaeg mo ed mauges.”​—Roma 12:21.

Iter mo ed Dios so sankaabigan mo. “Aroen mo so Katawan a Dios mo ed masimoon a pusom, tan dia ed masimoon a kamarerwam, tan dia ed masimoon a nonot mo. Sikato’ya so baleg tan unonan ganggan.”​—Mateo 22:37, 38.

[Saray litrato]

Say pangawat tayo ed saray estandarte na Biblia ed moral so makatulong pian nawalaan itayo na maaligwas a panamaley, maliket a relasyon na pamilya, tan makapenek a pankakaaro