‘Makapakelkelaw so Inkagawa’ Tayo
‘Makapakelkelaw so Inkagawa’ Tayo
‘Makapataktakot tan makapakelkelaw so inkagawak.’—SALMO 139:14.
1. Akin a bibidbiren na saray maisip a totoo a say Dios so nanggawa ed makapakelaw iran pinalsa ed dalin?
SAY mundo tayo so napno na makapakelaw iran pinalsa. Panon so inkagawa na saratan? Panisiaan na arum a naamtaan lay ebat ed satan a tepet anggano agla ibagan walay sakey ya intelihentin Manamalsa. Balet, panisiaan na arum ya agtayo natalosan so nipaakar ed saray pinalsa sano sigpot tayon ipulisay so kiwawala na sakey a Manamalsa. Panisiaan da a saray pinalsa ed dalin et komplikado tan nanduruman tuloy, tan nayarin nibaga yo a makapakelkelaw iratan kanian aliwa labat a nibanbana so inkiwala na saratan. Parad dakel a totoo, kabiangan laray arum a sientista, ipapabitar na saray ebidensya a say uniberso et ginawa na sakey a makabat, makapanyari, tan mapalabon Managgawa. *
2. Anto so amakiwas ed si David pian idayew to si Jehova?
2 Si David, ya ari na Israel nensaman, so kombinsido a manepeg ya idayew so Managgawa lapud makapakelaw iran pinalsa To. Anggaman nambilay si David ed panaon ya agni inmaligwas so siensia, atebek to la a sikatoy apaliberan na makapakelkelaw iran pinalsa na Dios. Diad impangikonsidera to labat ed dilin inkagawa na laman to et sengegan la itan na pandinayew ton maong ed pakayari na Dios a mamalsa. Oniay insulat to: ‘Pisalamatan ta ka ta makapataktakot tan makapakelkelaw so inkagawak. Pankelkelawan so gawagawam, ta kabat a maong na kamarerwak itan.’—Salmo 139:14.
3, 4. Akin ya importante so masimoon a pandalepdep ed saray ginawa nen Jehova?
3 Sayan mabiskeg a kombiksion nen David so abayuboan to lapud masimoon ya impandalepdep to. Natan, saray kurso ed eskuelaan tan say media so napno na makaderal-pananisia iran teorya nipaakar ed lapuan na too. Pian naalig tayo so pananisia nen David, kaukolan met a mandalepdep itayon maong. Mapeligro no abuloyan tayo so arum a manisip parad sikatayo, nagkalalo la ed saray importantin isyu a singa say kiwawala tan gagawaen na sakey a Manamalsa.
4 Niarum ni, say pandalepdep ed saray ginawa nen Jehova so mamabiskeg ed panamabli tayo ed sikato tan mangiter ed sikatayo na rason pian panmatalekan tayo iray sipan to ed arapen. Bilang resulta, satan so mamakiwas ed sikatayo ta pian kabaten tayon maong si Jehova tan manlingkor ed sikato. Konsideraen tayo sirin no panon a papaneknekan na siensia natan so kanonotan nen David nipaakar ed ‘makapakelkelaw so inkagawa’ tayo.
Say Makapakelkelaw ya Inkagawa na Laman Tayo
5, 6. (a) Panon a ginmapo so bilay tayo? (b) Anto so kakanaan na saray bato tayo?
5 “Sika ginawam so looloob ko [“saray batok,” NW]: sika sinakbongan mo ak ed eges nen inak.” (Salmo 139:13) Ginmapo so bilay tayo diad eges na ina tayo bilang sakey a selula a mas melag ni nen say tulnek. Satan a melmelanting a selula so komplikadon maong, a singano melag a laboratoryo na kemikal! Mapmaples itan ya ondakel. Diad pansampot na komaduan bulan mo ed eges, aporma la ray manunan organo na laman mo. Kabiangan ed saratan iray batom (kidney). Sanen nianak ka, saray batom so akaparaan lan mansapit ed dalam, a mangekal ed saray samal tan sobran danum balet pansiansiaen to iray makanan substansia. Sano mabunigas so duaran batom bilang sakey a wala la’d edad, saratan so mansapit na manga limaran litro na danum ed dalam diad kada 45 minutos!
6 Saray batom so ontutulong met a mangontrol ed karakel na mineral ed dalam ontan met ed acid tan presyon na dala. Dakel niran importantin bengatla so gagawaen na saratan ya organo. Singa bilang, say bitamina D so pagmaliwen ton arum a substansia a makanakana ed dugan ibaleg na pukepukel tan mamawala na erythropoietin, sakey a hormone a mamaparakel ed ambalangan selula na dala diad saray pukel mo. Agpankelawan sirin no akin a saray bato et tinawag a “marundunong iran kemiko na laman”! *
7, 8. (a) Deskribien pa so inkatibukel na sakey ya ugaw ed dalem na eges na ina. (b) Diad anton pantalos a say ombabaleg ya ugaw et ‘agawa ed sankaabebaan a pasen na dalin’?
7 “Say taglang [“pukepukel,” NW] ko agniamot ed sika, sanen agawa ak ed amot, tan makasagyat so inkagawak ed kaabebaan a paspasen na dalin.” (Salmo 139:15) Say orihinal a selula so amawala met na selula, tan saratan a balon selula so nantultuloy a dinmakel. Agnambayag et saratan so ginmapon nambibiigan pian magmaliw iran selula na ula-ulat, masel, baog, tan arum nira. Mantutugyop iray nampaparan selula ta pian naporma iray tissue insan saray organo. Singa bilang, diad komatlon simba na panlulukon, ginmapo lan atugyop so interon pukepukel ed laman mo. Diad mikapiton simbam tan sano say kabaleg mo et manga 2.5 sentimetro ni labat, akalira la so amin a 206 a pukel ed interon laman mo no magmaliw kan wala la’d edad, anggaman anlemek ni iratan.
8 Sayan makapakelaw a proseso na inkatibukel na laman mo so agawa ed dalem na eges na inam, ya agnanengneng na too a singano akakotkot ed kaaralman na dalin. On, ag-amta na too so dakel a detalye na inkatibukel na laman tayo. Alimbawa, anto so sengegay impanbibiigan na saray selula na nanduruman parte na laman tayo? Nayarin diad kaunoran et nadiskobre itan na siensia, balet unong ed naobserbaan ni nen David, say sigpot a makaamta ed satan et say Nanggawa ed sikatayo, si Jehova.
9, 10. Diad anton pantalos ya ‘akasulat ed libro’ na Dios so inkatibukel na saray parte na laman na sakey a lukon?
9 “Saray matam anengneng da so laman ko ya aliwa ni a nagnap; tan dia ed librom akasulat ya amin iraya, anggan saray agew na nigeter a nipaakar ed siak, nen anggapo ni a balot ed sikara.” (Salmo 139:16) Wala la’d inmuna-unan selulam so kompleton plano na interon laman mo. Sayan plano so onkanan giya ed pakatibukel na laman mo ed dalem na eges na inam diad loob na siameran bulan sakbay kan nianak insan mantultuloy ni itan a proseso ed masulok a duamplon taon anggad sigpot ya ibaleg mo. Legan na sayan panaon, say laman mo so ondalan ed dakel a proseso na ibabaleg, ya amin et igigiya na impormasyon a nisipor la ed sankaunaan a selulam.
10 Anggapo so pikakabat nen David ed saray selula tan genes, tan anggapo met so mikroskopyo to. Balet duga so atebek to a say inkatibukel na laman to et ebidensya na asakbay lan inkiplano na satan. Nayarin wala met so pikakabat nen David ed no panon ya ombabaleg so lukon, kanian nikatunongan to a nepeg a nagawa so kada proseso na ibabaleg unong ed nisipor lan desinyo tan panaon na pakatibukel na laman. Maanlong ton deneskribe itan a desinyo bilang ‘akasulat ed libro’ na Dios.
11. Panon a niwala so kalareker tan itsura tayo?
11 Natan, kabkabat la a say kalareker tan itsura ya atawir mo ed atateng mo tan ed laki odino baim—a singa say katagey, itsura na lupa, kolor na mata tan buek, tan dakel niran kabiangan na laman mo—so apawala unong ed genes mo. Kada sakey ed saray selulam so walaan na nilibon genes, tan kada sakey ed saratan so kabiangan ed andukey iran kawing a DNA (deoxyribonucleic acid). Saray instruksion ed impakatibukel na laman mo so ‘akasulat’ ed kemikal ya inkasangal na mismon DNA a walad sika. Kapagno ondakel iray selulam ta pian napawala iray balon selula odino nasalatan iray daan lan selula, saratan ya instruksion so ipasa na DNA na laman mo kanian mantutultuloy kan mabilay tan mansiasiansia so itsuram. Agaylan abig iyan pakapatnagan na pakayari tan kakabatan na Nanggawa ed sikatayo!
Say Nikadkaduman Utek Tayo
12. Anto so pidumaan na totoo manlapud ayayep?
12 “Alay kablian na saray nodnonot mo ed siak, O Dios! Alay kinabalgan na asinop a bilang da! No bilangen ko ra, dakdakel ira ed bilang nen saray buer.” (Salmo 139:17, 18a) Say ayayep et alay abig met ya apalsa, tan arum so walaan na saray pakalikna tan abilidad ya agnagawaan na totoo. Balet inter na Dios ed saray totoo so abilidad a makapanisip, a mas atagtagey nen say walad antokaman ya ayep. “Anggaman mipadpara itayo ed arum iran pinalsa diad dakel a paraan, sikatayo so nikadkaduma ed amin a mabilay a pinalsa diad dalin lapud walaan itayo na abilidad a mansalita na lenguahe tan mannonot,” so inkuan na sakey a libro ed siensia. “Nikadkaduma itayo met lapud sikatayo so manuusisa a maong ed inkasikatayo: Panon ya adesinyo so laman tayo? Panon itayon agawa?” Sarayan tepet so minorekdek met nen David.
13. (a) Panon so impandalepdep nen David ed saray kanonotan na Dios? (b) Panon tayon naalig so alimbawa nen David?
13 Nagkalalo ni, sikatayo so nikadkaduma ed saray ayep lapud abilidad tayon mandalepdep ed saray kanonotan na Dios. * Sayan nikabkabiig a langkap so sakey ed saray paraan ya apalsa itayo ‘unong ed indengan na Dios.’ (Genesis 1:27) Sayan langkap so inusar a maong nen David. Dinalepdep to so ebidensya na kiwawala tan maabig iran kalidad na Dios a napatnagan ed saray pinalsan walad kaliberliber to. Si David so walaan met na saray akaunan libro na Masanton Kasulatan, a pakabasaan ed saray imparungtal na Dios nipaakar ed inkasikato tan saray ginawa to. Sarayan impuyan a sulat so akatulong ed si David pian naamtaan to so kanonotan, personalidad, tan gagala na Dios. Say panagdalepdep ed Kasulatan, ed saray pinalsa to, tan ed saray impideneng na Dios so amakiwas ed si David pian mangidayew ed Nanggawa ed sikato.
No Anto so Lalanoren na Pananisia
14. Akin ya agtayo la nakaukolan ya amtaen so amin a nipaakar ed Dios ta pian nawalaan itayo na pananisia ed sikato?
14 Sanen dinalepdep a maong nen David so nipaakar ed saray pinalsa tan say Kasulatan, lalon amoria to ya agto sigpot a natukor so kaaralem na kakabatan tan abilidad na Dios. (Salmo 139:6) Tua met itan ed sikatayo. Agtayon balot natalosan so amin a bengatla nipaakar ed saray pinalsa na Dios. (Eclesiastes 3:11; 8:17) Balet “impatnag” la na Dios so magenap a pikakabat diad panamegley na Kasulatan tan diad saray palsa to. Diad anggan anton panaon sirin, saray mananap na katuaan so nawalaan na pananisia unong ed saray ebidensyan nanengneng da.—Roma 1:19, 20; Hebreos 11:1, 3.
15. Iyilustra so pansiglaotan na pananisia tan say relasyon tayo ed Dios.
15 Say pakawalaan na pananisia so aglambengat mankabaliksan a bibidbiren tayon say bilay tan uniberso et pinalsa na intelihentin Persona. Lalanoren na satan so panmatalek ed sayan Persona, si Jehova a Dios, a malabay a sikatoy nakabkabat tayo tan napansiansia tayo so maong a relasyon ed sikato. (Santiago 4:8) Nayarin isipen tayo so pananisia tan panagmatalek na sakey ya anak ed maaron ama to. Posiblin agmo bengatbengat a nakombinse so sakey a toon manduduaruwa ed inkanapanmatalkan na amam a sika so peteg a tulongan to ed panaon na kairapan. Balet, no aminpigam lan apaneknekan a mismo so maabig ya ugali na amam, matalek ka ya agto ka paulyanan. Ontan met, napakiwas itayon manmatalek ed si Jehova diad pikabat tayo ed sikato sano aaralen tayo so Kasulatan, dadalepdepen tayo so nipaakar ed saray pinalsa to, tan naeeksperiensya tayo so pananulong to bilang ebat to ed saray pikakasi tayo. Lalo itayon napakiwas a manaral nipaakar ed sikato tan mangidayew ed sikato diad andi-anggaan lapud aro tan debosyon tayo. Saya so sankaabigan a gagala a nagegemtan na amin.—Efeso 5:1, 2.
Paigiya Itayo ed Nanggawa ed Sikatayo!
16. Anto so naaralan tayo ed maapit a relasyon nen David ed si Jehova?
16 “Sukayan mo ak, O Dios, et naamtaan mo so pusok; salsalien mo ak et naamtaan mo so nodnonot ko; Tan nengneng mo no wala so anto a bagel a kagagawa ed inkasiak, et ibasbas mo ak ed maando lawas a dalan.” (Salmo 139:23, 24) Binidbir nen David a sikatoy kabkabat la nen Jehova—amin ya inisip, imbaga, odino ginawa to so amta na Nanggawa ed sikato. (Salmo 139:1-12; Hebreos 4:13) Si David so walaan na maligen a liknaan lapud amta ton sikatoy kabkabat na Dios, a singa say melag ya ugaw a maligeligen ed panangampopo na maaron atateng to. Pinabpabli nen David iyan maapit a relasyon to ed si Jehova tan impansiansia to itan diad masimoon ya impandalepdep to ed saray pinalsa To tan ed impanpikasi to ed Sikato. Diad tua, say dakel a salmo nen David, pati say Salmo 139, et pikakasi a binansagan na musika. Makatulong met ed sikatayo so panagdalepdep tan panagpikasi pian onapit itayo ed si Jehova.
17. (a) Akin ya impausisa nen David so puso to ed si Jehova? (b) Panon a naapektoan so bilay tayo ed paraan na pangaagamil tayo ed bulos a panagdesisyon?
17 Lapud apalsa itayo unong ed indengan na Dios, naikdan itayo na langkap a bulos a panagdesisyon. Nayarian tayon pilien so manggawa na maong odino mauges. Balet, walay eebatan ed pangagamil ed satan a bulos a panagdesisyon. Si David et agto labay so napibilang ed saray mauges. (Salmo 139:19-22) Labay ton napaliisan iray makapasakit a kalilingoan. Kanian, sanen dinalepdep to so malaklaknab a pikakabat nen Jehova, mapaabeban impausisa nen David ed Dios so akindalem ya inkatoo to tan sikatoy impaigiya ed dalan a mamaarap ed bilay. Onaplika ed amin a too so matunong iran estandarte na Dios ed moral; kanian nakaukolan met a duga iran desisyon so gawaen tayo. Papasesegen itayo nen Jehova a sikatoy tuloken tayo, lapud satan so pakagamoran tayo na panangabobon to tan dakel iran gunggona. (Juan 12:50; 1 Timoteo 4:8) Say inagew-agew a pankurang tayo a kaiba si Jehova so makatulong ta pian nawalaan itayo na kareenan na nonot, anggano nipapaarap itayo ed ambelat iran problema.—Filipos 4:6, 7.
Tuloken so Makapakelkelaw a Nanggawa ed Sikatayo!
18. Anto so imbaga nen David sanen dinalepdep to so nipaakar ed saray pinalsa?
18 Sanen tobonbalo si David, sikato so mabetbet a walad uma, tan papastolan to iray pulok to. Sano mankakabkab iray papastolan to, sikato so ontatangay ed katawenan. Diad labi, momorekdeken to so maaw-awang tan marakdakep ya uniberso tan no anto so kabaliksan na satan. “Saray tawen ipaliwawa ra so gloria na Dios; tan say sansinakoban iparungtal to so gawa na saray lima to,” so insulat nen David. “Say sakey ya agew mangibesngaw na salita ed sake’ya agew, tan say sakey a labi iparungtal to so kakabatan ed sakey a labi.” (Salmo 19:1, 2) Atalosan nen David a nakaukolan ton anapen tan tuloken so Dios, a makapakelaw a nanggawa ed amin a bengatla. Ontan met so nepeg a gawaen tayo.
19. Nipaakar ed ‘makapakelaw ya inkagawa’ tayo, antoran leksion so naaralan na saray kalangweran tan maedad la?
19 Impatnag nen David so ehemplo nipaakar ed say insimbawa ed saginonor na ilalak ton Solomon ed saray kalangweran: “Nonoten mo met so Manamalsam dia ed saray agew na inkaugaw mo, . . . Takotan mo so Dios, tan unoren mo so saray ganggan to; ta saya sikato so katiponan na kanepegan na too.” (Eclesiastes 12:1, 13) Bilang tobonbalo, atebek la nen David a ‘makapakelkelaw so inkagawa’ to. Dakel so maabig ya agunggona to diad impanbilay to unong ed sayan aralem a pakatalos to. Kalangweran itayo man odino matatken la, makapalikliket so bilay tayo natan tan diad arapen no idayew tan manlingkor itayo ed Baleg a Manamalsa tayo. Nipaakar ed saramay mansiansian maapit ed si Jehova tan manbilay unong ed saray matunong ya estandarte to, oniay insipan na Biblia: “Sikara manbunga ni ran siansia ed inkamasiken; sikara makbol tan malangbot ira. Sikato so pangipanengnengan a si Jehova et maptek.” (Salmo 92:14, 15) Tan nawalaan itayo na ilalon manggayaga ed saray makapakelaw a pinalsa na Nanggawa ed sikatayo diad andi-anggaan.
[Saray paimano ed leksab]
^ par. 1 Nengnengen so Hunyo 22, 2004, a paway na Awake! ya impalapag na saray Tasi nen Jehova.
^ par. 6 Nengnengen met so artikulon “Your Kidneys—A Filter for Life,” diad Agosto 8, 1997, a paway na Awake!
^ par. 13 Say mapatnag a kabaliksan na saray salita nen David ed Salmo 139:18b et sanagew ton dinalepdep iray kanonotan nen Jehova anggad impakaugip to ed labi, insan kabangon to ed kabuasan et intuloy to lamet so nandalepdep.
Kasin Nipaliwawa Yo?
• Panon ya ipapabitar na inkatibukel na sakey a lukon a ‘makapakelkelaw so inkagawa’ tayo?
• Akin a nepeg tayon dalepdepen iray kanonotan nen Jehova?
• Panon a mansiglaotan so pananisia tan say relasyon tayo ed si Jehova?
[Tepetepet Parad Panagaral]
[Saray litrato ed pahina 23]
Say ibaleg na ugaw ed eges na ina so ondalan ed proseso ya indesinyo la ed gapo
DNA
[Credit Line]
Ugaw a walad eges: Lennart Nilsson
[Litrato ed pahina 24]
Singa say ananak a manmamatalek ed maaron ama ra, makapanmatalek itayo met ed si Jehova
[Litrato ed pahina 25]
Si David so apakiwas a mangidayew ed si Jehova lapud dinalepdep to iray pinalsa To