Dengel Yo so Ididikta na Konsiensia Yo

“Saray totoo na nasyon ya andian na ganggan [na Dios] et sipor a gagawaen da iray bengatla a walad ganggan.”​—ROMA 2:14, NW.

1, 2. (a) Panon so inkiwas na dakel a too lapud pangiyaansakit da ed arum? (b) Antoran alimbawa ed Biblia so mangiyilustra ed panangiyansakit ed arum?

 DIAD sakey ya istasyon na tren et walay 20-años a lakin sinmige so sakit to tan naplag ed riles. Walay sakey ya akanengneng ed agawa tan inikbanan toy sankatabin to ran anak to tan tinmaboy ed riles. Insan to ingguyor imay laki ed sakey a banawang diad baetan na saray riles, tan tinalikebkeban to pian naprotektaan ed ompreprenon tren. Nayarin ipasen na arum a sakey a bayani imay angisalba, balet inkuan ton: “Nepeg labat a gawaen na sakey no antoy duga. Ginawak iman lapud panangasi, aliwan pian nabidbir odino narayew.”

² Nayarin walay kabat yo ya angirisgay bilay to pian natulongan so arum. Dakel so nanggaway ontan legan na Guerra Mundial II, ya inyamot daray estranghero. Nodnonoten pa met imay eksperiensya di apostol Pablo tan say 275 ya arum ni sanen aderal so barko ra diad Melita, ya asingger ed Cisilia. Sikara so dinago tan tinulongan na saray tagad’man, ya impatnag da ed sikara so “sankaabigan a linawa.” (Gawa 27:27–28:2) Odino samay nipaakar met ed ginawa na Israelitan ugaw a bii, ya anggano agto inrisgay bilay to et inyansakit to so sakey ed saramay taga-Sirya ya angautibo ed sikato. (2 Arari 5:1-4) Tan nonoten imay bantog a parabolo nen Jesus nipaakar ed maong a Samaritano. Pinaulyanan na saserdote tan Levita so kapara ran Judio a ngalngali la ompatey, balet ta sakey a Samaritano so nansagpot a maong pian natulongan itan a too. Sayan parabolo so anenyeg ed puso na totoo ed dakel a kultura diad loob na saray siglo.​—Lucas 10:29-37.

3, 4. Nipaakar ed teorya na ebolusyon, anto so ipapabitar ed sikatayo na katuaan a dakel a totoo so mabulos a mangirisgay bilay da parad arum?

³ Tua, manbibilay itayo la ed “saray panaon a maatap,” a saray totoo et “maruksa” tan “maingongot ed saray maabig.” (2 Timoteo 3:1-3) Balet, agta makakanengneng itayo met nin siansia na saray gawa na kamaongan, ya ompan sikatayon mismo et agunggonaan ed satan? Say tendensian ontulong ed arum, ya anggano nirisga ni ingen so bilay, so kaslakan la kanian satan so ipapasen na arum bilang nisipor la ed inkatoo tayo.

⁴ Say ontan a masakripisyon itutulong ed arum et nanenengneng ed amin a rasa tan kultura, tan susuppiaten na satan imay papanisiaan na arum a say too et linmesa manlapud ayep, a say nononoten na saratan et say inkasikara tan say pakapansiansia ra labat a mabilay. Sakey ya Amerikanon sientista a si Francis S. Collins, ya angidaulo ed sagpot na gobierno na E.U. a natalosan so DNA na too so angikuan: “Saray totoon manisia ed ebolusyon so mangibabagan saray ayep tan totoo et mangiimano labat ed inkasikara tan ed saramay kagrupo ra [odino kapamilya ra, kanasyonan da, odino karelihyonan da]. Balet diad tua et walay tendensia na totoo a tulongan so arum ya agda kagrupo tan saramay anggapon balot so piparaan da, anggano kaukolan day mansakripisyo. Suppiaten na saya so pananisia ed ebolusyon.”

“Say Ididikta na Konsiensia”

5. Anto so mabetbet a naoobserbaan ed saray totoo?

⁵ Impabitar nen Dr. Collins so sakey ya aspekto na inkamabulos tayon ontulong ed arum: “Say ididikta na konsiensia so manadagdag ed sikatayon ontulong ed arum anggano anggapoy naawat  tayon kasalat.” * Say impanalambit to ed “konsiensia” so mangipanonot ed sikatayo ed samay indanet nen apostol Pablo: “Kapiganman a saray totoo na nasyon ya andian na ganggan et sipor a gagawaen da iray bengatla a walad ganggan, sarayan totoo, anggano anggapoy ganggan ed sikara, et sakey a ganggan la ed inkasikaran dili. Sikaran mismo so mangipapatnag a nisulat ed kapusoan da so segek na ganggan, bangta say konsiensia ra so mantatasi ed sikara tan, ed baetan na saray kanonotan dan dili, sikara so naaakusa odino nibabaraan ni ingen.”​—Roma 2:14, 15, NW.

6. Akin a say amin a too et walaay eebatan ed Manamalsa?

⁶ Diad sulat nen Pablo ed saray taga-Roma, impabitar to a saray totoo et walay eebatan ed Dios lapud say kiwawala tan kalidades To et napatnagan ed saray nanengneng. Satan et “manlapu ed inkapalsay mundo.” (Roma 1:18-20; Salmo 19:1-4) Tua, dakel so mangibabaliwala ed Manamalsa ra tan imoral so kabibilay da. Ingen, linawa na Dios a bidbiren na totoo so inkatunong to tan pagbabawian da iray mauges iran kagagawa ra. (Roma 1:22–2:6) Mabisbiskeg so rason na saray Judio pian gawaen da itan lapud ta niiter ed sikara so Ganggan na Dios panamegley nen Moises. Balet anggano saramay totoo ya anggapo ed sikara so “salita na Dios” et nepeg a mamidbir a wala so Dios.​—Roma 2:8-13; 3:2.

7, 8. Panon kalaknab so kipapatnag na pakatebek ed no anto so makatunongan tan andi, tan anto so ipapabitar na saya?

⁷ Sakey a mabiskeg a rason no akin ya amin so nepeg a mamidbir ed Dios tan onkiwas na duga et say nisipor a pakatebek ed maong tan mauges. Say pakapangibiig tayo ed no antoy makatunongan odino andi et pakapatnagan a walay konsiensia tayo. Ilitrato pa ed nonot iyan eksena: Pigaran ugugaw so manaalagar na turno ran manbaba. Kabekta et sakey ya ugaw so akilaglagan ya onlugan ed baba. Dakel so angibagan: ‘Masaol ka!’ Natan tepetan moy inkasika, ‘Akin ya ipapatnag na anggan say dakel ya ugugaw so pakatebek da ed no anto so makatunongan odino andi?’ Satan et pakapatnagan a walay nisipor a pakatebek da ed moral. Onia so insulat nen Pablo: “Kapiganman a saray totoo na nasyon ya andian na ganggan et sipor a gagawaen da iray bengatla a walad ganggan.” Agto imbagan, “No bilang ta,” a singano mataltalag itan a nagawa. Inkuanton “kapiganman,” odino “sano,” a manutukoy ed bengatlan mabetbet a nagagawa. Satan imay balikas a “sipor a gagawaen [na saray totoo] iray bengatla a walad ganggan,” a mankabaliksan a sikaray onkikiwas unong ed nisipor a pakatebek da ed moral a mitunosan ed nababasa tayo ed nisulat a ganggan na Dios.

⁸ Sayan inklinasyon ed moral et napatnagan ed dakel a bansa. Naimano na sakey a propesor ed Cambridge a kabiangan ed saray estandarte na saray taga-Babilonia, Ehipto, tan Gresya ontan met ed saray inmuunan totoo ed Australia tan Amerika so “panangondena ed panagpairap, panagpatey, panamalikdo tan katilaan, pareparehon ganggan a kasian iray maedad la, kalangweran, tan saray mabeblay.” Tan onia so insulat nen Dr. Collins: “Ompatnag a say ideya nipaakar ed maong tan mauges et kaslakan ed limog na amin a totoo diad interon mundo.” Agta ipanonot na satan ed sika imay walad Roma 2:14?

Panon Mon Ikakana so Konsiensiam?

9. Anto so konsiensia, tan panon itan a makatulong ed sika antis kan onkiwas?

⁹ Ipapabitar na Biblia a say konsiensia et sakey a nisipor ya abilidad a makanengneng tan mangusisa ed saray kiwas mo. Singa itan boses ed loob mo a mansalita no kasin duga odino aliwa so ikikiwas mo. Sinalambit nen Pablo iyan boses ed loob to diad impangikuan ton: “Say konsiensiak so mantasi ed siak dia ed espiritu santo.” (Roma 9:1) Singa bilang, nayarin mansalita iyan boses antis ni na pandesidim no kasin gawaen mo odino andi so sakey a bengatlan mangilalanor ed moral. Nayarin tulongan ka na konsiensiam a mangusisa ed gawaen mo ni labat insan ipamoria na satan ed sika no antoy naliknam no gawaen mo itan.

10. Anto so mabetbet a kakanaan na konsiensia?

 ¹⁰ Mas mabetbet ya onkana so konsiensia kayari a ginawam so sakey a bengatla. Sanen iyaamotan nen David si Arin Saul, walay pankanawnawa ton gawaen so bengatlan agmarespeto ed ari a nilanaan na Dios, tan ginawa to itan. Kayari na satan, “say puso nen David kinmabil ed sikato.” (1 Samuel 24:1-5; Salmo 32:3, 5) Agnausar so salitan “konsiensia” ed satan a salaysay, balet ta alikna itan nen David, salanti, samay reaksion na konsiensia to. Mipadpara, asali tayo lan amin so akonsiensia. Walay agawa tayo, insan agonigon tan akonsiensia tayo la ed inkiwas tayo. Arum a totoo ya agnambayar na buis et akonsiensian maong kanian diad saginonor et nambayar met ira lanlamang. Arum so apakiwas a manpatua ed asawa ra a sikaray akikalugoran. (Hebreos 13:4) Ingen, sano onkiwas so sakey a too unong ed konsiensia to, sikato so makaliknay liket tan deen.

11. Akin a nayarin mapeligro no ‘abuloyan yo labat so konsiensia yo a mangigiya ed sikayo’? Iyilustra.

¹¹ Nayari kasi ya ‘abuloyan tayo labat so konsiensia tayo a mangigiya ed sikatayo’? Bueno, nagunggonaan itayo no dengelen tayo so konsiensia tayo, balet ompano say ididikta na satan et mamalikdon maong ed sikatayo. On, say boses na ‘too tayo ed loob’ so nayarin mamalikdo ed sikatayo. (2 Corinto 4:16) Konsideraen pa so sakey ya alimbawa. Sinalambit na Biblia so nipaakar ed si Esteban, sakey a maseseg a patumbok nen Kristo a “napno na grasya tan pakayari.” Sikato so imbantak na arum a Judio ed paway na Jerusalem insan da diman tinupak anggad inatey. Si Saulo (a diad saginonor et nagmaliw ya apostol Pablo) et akaalagey a mamanbantay tan ‘akinonongan to so impamatey ed’ si Esteban. Ompatnag a kombinsido iraman a Judio a duga labat so ginawa ra ta ag-ira akonsiensia. Nayarin ontan met so panmoria nen Saulo, lapud kayari na saman et sikato so “maningas ni ed pangigagaem tan panagpatey ed saray binangatan na Katawan.” Malinew sirin a diad saman et aliwan susto so indikta na konsiensia to.​—Gawa 6:8; 7:57–8:1; 9:1.

12. Diad anton paraan a posiblin naimpluensyaan so konsiensia tayo?

¹² Anto kasi so akaapekta ed konsiensia nen Saulo? Nayarin say sakey a rason et say maapit ya impiulop to ed arum. Dakel ed sikatayo so akapitongtong la’d sakey a too diad telepono a say boses to et kaparparan maong na boses nen ama to. Posiblin atawir na anak so tono na boses nen ama to, balet ta nayari met a sikato so naimpluensyaan ed paraan na panagsalita na ama to. Mipadpara, nayarin akaapekta ed si Saulo so maapit ya impiulop to ed saramay Judion mamubusol ed si Jesus tan onsusumpa ed saray bangat to. (Juan 11:47-50; 18:14; Gawa 5:27, 28, 33) On, saray kaulop nen Saulo so akaapekta ed ididikta na konsiensia to.

13. Panon a say kaliberliber na sakey et nayarin mangapekta ed konsiensia to?

¹³ Say konsiensia na sakey so naapektaan met na kultura odino kaliberliber to, no panon a say kaliberliber et mangimpluensya ed punto na panagsalita odino dialekto na sakey. (Mateo 26:73) Nayarin ontan so agawa ed saray Asiryano nensaman. Bantog ira ed mabisbiskeg ya armada ra, tan nanengneng ed saray eskultura ra so impamairap da ed saray akautibo ra. (Nahum 2:11, 12; 3:1) Saray taga-Ninive ed panaon nen Jonas so adeskribe bilang totoon “agda amta so lima ra a kawanan tan lima ra a kawigi,” salanti, anggapoy dugan estandarte ra ed pangibiig na duga tan aliwa ed panmoria na Dios. Isipen pa labat so epekto na ontan a kaliberliber dia ed konsiensia na sakey a manaayam ed Ninive! (Jonas 3:4, 5; 4:11) Ontan met natan, say konsiensia na sakey a too et naapektaan ed ugali na saramay wala’d kaliberliber to.

Panon Mon Napaaligwas so Konsiensiam?

14. Panon ya ipatnag na konsiensia tayo so ibabaga na Genesis 1:27?

¹⁴ Inikdan nen Jehova si Adan tan Eva na konsiensia, tan atawir tayo itan ed sikara. Ibabaga ed sikatayo na Genesis 1:27 ya apalsa iray totoo unong ed indengan na Dios. Agkabaliksan na satan ya unong ed pisikal ya indengan na Dios lapud sikato so espiritu tan sikatayo et silalaman. Apalsa itayo unong ed indengan na Dios diad pantalos a walad sikatayo iray kalidad to, laktip lay pakatebek ed moral tekep na onkakanan konsiensia. Sayan katuaan so mangipabitar a walay sakey a paraan pian napabiskeg tayo so konsiensia tayo pian lalon napanmatalkan itan. Satan et diad panamegley na panaral a nagkalalo nipaakar  ed Manamalsa tayo, tan lalon onapit ed sikato.

15. Anto so sakey a paraan pian nagunggonaan itayo ed pakapikabat ed Ama tayo?

¹⁵ Ipapabitar na Biblia a si Jehova et nibaga ya Ama tayo. (Isaias 64:8) Saray matoor a Kristiano, balanglan say ilalo ra et diad tawen odino diad paraison dalin, so nayarin ontawag ed Dios bilang Ama. (Mateo 6:9) Nepeg a pilaleken tayo so lalon iyapit ed Ama tayo tan aralen tayon aligen iray panmoria tan estandarte to. (Santiago 4:8) Dakel so ag-interesadon manggawa ed satan. Kaparpara da iramay Judio ya angibagaan nen Jesus na: “Agyo ni nadngel so boses to anggan kapigan, agyo met anengneng so ereng to. Et anggapo ed sikayo so salita to a manaayam ed sikayo.” (Juan 5:37, 38) On, agtayo ni nadngel so mismon boses na Dios, balet ta nayarian tayon amtaen so ibabaga to ed sikatayo kanian sikato so sarag tayon aligen tan liknaen met so nalilikna to.

16. Panon ya ipapanengneng na salaysay nipaakar ed si Jose ya importantin maong so pangipasal tan idengel ed konsiensia tayo?

¹⁶ Ipabitar itan na salaysay nipaakar ed si Jose sanen sikatoy walad abung nen Potifar. Si Jose so sinalin tuksoen na asawa nen Potifar. Anggano anggapo ni so nisulat a libro na Biblia diad panaon nen Jose tan agni niiter so Samploran Ganggan, onia so imbaga to: “Panon sirin so pakayarik a manggawa ed saya ya abalbaleg a kabaglan tan kasalanan ya onsumpa ed Dios?” (Genesis 39:9) Satan a reaksion to et aliwan pian napaliket so pamilya to lapud arawi so kawalaan da. Ontan so ginawa to lapud labay ton paliketen so Dios. Amta nen Jose so estandarte na Dios ed panangasawa, salanti, sakey a laki parad sakey a bii, a “saksakey ira a laman.” Nayari met a nadngelan to so nipaakar ed alikna nen Abimelec sanen naamtaan ton wala lay asawa nen Rebeca, a kasalanan so pangasawa ed sikato, tan pankasalananen to la ingen so kabaleyan to. Tan peteg a benendisyonan nen Jehova so nansumpalan na saman ya agawa, ya impanengneng to labat so panmoria to ed pikakalugoran. Say pikakabat nen Jose ed sarayan apalabas ya agawa et nayarin amabiskeg ed ididikta na atawir ton konsiensia, ya amakiwas ed sikaton  paliisan so seksual ya imoralidad.​—Genesis 2:24; 12:17-19; 20:1-18; 26:7-14.

17. Akin a magmaong so kipapasen tayo nen say si Jose no nipaakar ed pangalig ed Ama tayo?

¹⁷ Siempre, magmaong ni so kipapasen tayo natan lapud wala lay kompleton Biblia a pakaaralan tayo ed panagnonot tan liknaan na Ama tayo, laktip laray bengatlan aabobonan to tan saray isesebel to. No dakel so amta tayo ed Kasulatan, lalo itayon onapit ed Dios tan sikato so naalig tayo. Diad panggawa tayo’d satan, lalo met a mitunosan ed panagnonot na Ama tayo so ididikta na konsiensia tayo. Satan so lalon makapitunosan ed linawa to.​—Efeso 5:1-5.

18. Anggaman walaray akaimpluensya la ed sikatayo nensaman, anto so nagawaan tayo ta pian napaaligwas tayo so inkanapanmatalkan na konsiensia tayo?

¹⁸ Komusta met so impluensya na kaliberliber dia ed konsiensia tayo? Nayarin naimpluensyaan na kakanayon tan binalegan tayon pasen so panagnonot tan kakikiwas tayo. Kanian, ompano buragas odino pikewet so mensahen ididikta na konsiensia tayo. Singano ibabaga na satan so “punto na panagsalita” na saramay walad kaliberliber tayo. Tua, agtayo la nauman so apalabas tayo, balet ta nayarian tayon pilien a maong iray kaulop tayo tan say kaliberliber a makagunggona ed konsiensia tayo. Say importantin kundang ed satan et say regular a piulop ed saray matoor a Kristiano ya abayag lan manggugunaet a mangalig ed Ama ra. Saray pantitipon ed kongregasyon, laktip lay panlilimog antis tan kayari na saratan et mangiter ed sikatayo na alay abig a pankanawnawa parad satan. Naimano tayo ed saray kapara tayon Kristiano so panagnonot tan reaksion da a nibase ed Biblia, ontan met ed idengel dan tampol legan ya ipapatnag na konsiensia ra so panmoria tan personalidad na Dios. Diad ilalabas na panaon, ontulong iya ed sikatayo ta pian nitunos tayoy konsiensia tayo ed saray prinsipyo na Biblia, a lalo tayon nipatnag so indengan na Dios. No itunos tayoy konsiensia tayo ed saray prinsipyo na Ama tayo tan aligen tayo so maong ya impluensya na saray kaparan Kristiano, mas napanmatalkan so konsiensia tayo tan mas mainomay itayon ondengel ed ididikta na satan.​—Isaias 30:21.

19. Antoran aspekto na konsiensia so nepeg tayo nin konsideraen?

¹⁹ Anggaman ontan, inagew-agew a panggugunaetan na arum so onkiwas unong ed konsiensia ra. Say onsublay ya artikulo so mangiparungtal ed pigaran situasyon ya inkidungetan na saray Kristiano. Diad pangonsidera ed saratan a kipapasen, mas malinew tayon nanengneng so usar na konsiensia, no akin a nanduruma so konsiensia, tan no panon itayon nagkalalon onkiwas ed ididikta na satan.​—Hebreos 6:11, 12.

[Paimano ed leksab]

Anto so Naaralan Yo?

• Akin a diad amin a kultura et napatnagan so pakatebek ed maong tan mauges, odino say konsiensia?

• Akin a kaukolan tayoy manalwar ed pangiyabuloy tayo labat ed konsiensia tayo a mangigiya ed sikatayo?

• Anto so pigaran paraan a napaaligwas tayo so ididikta na konsiensia tayo?

[Tepetepet Parad Panagaral]

[Saray litrato ed pahina 23]

Akonsiensian maong si David . . .

balet aliwan ontan ed si Saulo na Tarso

[Litrato ed pahina 24]

Nipasal tayo so konsiensia tayo