Onkiwas Ka Unong ed Konsiensiam

“Ami-amin a bengatla et malinis dia ed saray malinis, balet dia ed saray marutak tan saray agmanisia, anggapo so malinis.”​—TITO 1:15.

1. Anto so ginawa nen Pablo ed saray kongregasyon diad Creta?

 SANEN asumpal so amitlon impanbaroy nen apostol Pablo bilang misionaryo, sikato so inerel insan diad saginonor et inawit ed Roma tan diman nipriso ed loob na duay taon. Anto so ginawa to sanen sikatoy nibulos? Diad saginonor et sikato so binmisita ed isla na Creta a kaiba toy Tito, a kayari na satan et pinawitan to na onian mensahe: ‘Intilak ta ka ed Creta, pian uksoyen mo so saray bengatlan kulang, tan mangiyan ka na saray pinagkamasiken.’ (Tito 1:5) Kabiangan ed asainmin nen Tito so pideneng ed totoo a walaan na nanduruman konsiensia.

2. Anton problema ed isla na Creta so kinaukolan ya asikasoen nen Tito?

² Binilin nen Pablo si Tito nipaakar ed saray kualipikasyon na mamatatken ed kongregasyon, insan impabitar to a walaray “dakel a managderal, managsalita na andi-kakanaan tan managsilib.” Saraya so ‘manederal ed saray sankaabungan, ya ibabangat da so agkanepegan.’ Kanian kinaukolan a ‘baaten’ ira nen Tito. (Tito 1:10-14; 1 Timoteo 4:7) Imbaga nen Pablo a saray kanonotan tan konsiensia ra et “marutak,” sakey a terminon mankabaliksan na amantsaan, a singa sakey a marakep a kawes ya amantsaan na panagkolor. (Tito 1:15) Arum ed saratan a totoo et datin ontutumbok ed ganggan a parad saray Judio, lapud ‘manisia ira ed panaggalsim.’ Natan, saray kongregasyon so agnaaapektoan ed totoon walaan na ontan a panmoria; balet dakel so naaralan tayo nipaakar ed konsiensia diad bilin nen Pablo ed si Tito.

Saramay Walaan na Marutak a Konsiensia

3. Anto so insulat nen Pablo ed si Tito nipaakar ed konsiensia?

³ Imanoen pa so kipapasen sanen sinalambit nen Pablo so konsiensia. “Ami-amin a bengatla sikaray malinis dia ed saray malinis: balet dia ed saray marutak tan saray agmanisia, anggapo so malinis; noag arutakan so nonot dan dili tan say kalakal da. Ipaliwawa ra ya amta ra so Dios; ingen dia ed saray gawa sikato so benegan da.” Mapatnag sirin ya arum nensaman so kinaukolan a manguman ta pian “onkasil ira ed pananisia.” (Tito 1:13, 15, 16) Wala so problema ra nipaakar ed panangibiig ed no anto so malinis tan agmalinis, tan lalanoren na satan so konsiensia ra.

4, 5. Anton kakulangan so wala ed arum a membro na saray kongregasyon, tan panon iyan angapekta ed sikara?

⁴ Masulok a samploran taon ed asasakbay et nandesisyon la so Kristianon mananguley ya ulop a say panaggalsim et aliwa lan kakaukolanen parad sakey a magmaliw a Kristiano, tan pinakabatan da iray kongregasyon nipaakar ed satan. (Gawa 15:1, 2, 19-29) Ingen, arum ed saray taga-Creta so siansia nin ‘manisia  ed panaggalsim.’ Parungtalan dan impatnag so agda pipakna ed mananguley ya ulop, tan ‘imbangat da so agda kanepegan.’ (Tito 1:10, 11) Lapud pikewet a panag-isip da, nayarin inyalibansa da iray totontonen a nanlapud Ganggan nipaakar ed saray tagano tan seremonya na panaglinis. Nayari ni ingen a pinalaknab da so ibabaga na Ganggan, a singa ginawa la na saray kaparpara ra diad panaon nen Jesus, ya inyalibansa ra ni ingen iray tongtong na saray Judio tan ganggan na totoo.​—Marcos 7:2, 3, 5, 15; 1 Timoteo 4:3.

⁵ Satan a panag-isip et amawala na negatibon epekto ed panagdesisyon tan moral a pakatebek da, salanti, say konsiensia ra. Onia so insulat nen Pablo: “Dia ed saray marutak tan saray agmanisia, anggapo so malinis.” Apikewet lan maong so konsiensia ra kanian agla itan napanmatalkan a giya ed saray kiwas tan panagdesisyon da. Niarum ni, hinusgaan da so kapara ran Kristiano nipaakar ed personal iran bengatla, a saratan et nayarin nandurumaan so desisyon na balang sakey a Kristiano. Nipaakar ed saya, impasen na saray taga-Creta a marutak so bengatlan malinis. (Roma 14:17; Colosas 2:16) Anggaman iyaabawag da a kabat da so Dios, duma balet so gagawaen da.​—Tito 1:16.

Say “Malinis Dia ed Saray Malinis a Totoo”

6. Anton duaran klase na totoo so tinukoy nen Pablo?

⁶ Panon itayon nagunggonaan ed sulat nen Pablo ed si Tito? Bueno, imanoen pa so pandumaan ed sayan balikas: “Ami-amin a bengatla sikaray malinis dia ed saray malinis: balet dia ed saray marutak tan saray agmanisia, anggapo so malinis.” (Tito 1:15) Aglabay ya ibaga nen Pablo a parad sakey a Kristianon malinis ed moral et malinis tan nayari lan gawaen so ami-amin a bengatla. Maseguro itayo ed satan lapud impabitar nen Pablo ed sakey nin sulat to a say mangagamil na pilalawanan, idolatriya, espiritismo, tan arum nira so ‘agmakatawir ed panarian na Dios.’ (Galacia 5:19-21) Kanian nepeg tayon nodnonoten a say ibabalikas nen Pablo et say kaslakan a katuaan nipaakar ed duaran klase na too, saramay malinis ed moral tan espiritual tan saramay andi.

7. Anto so isesebel na Hebreos 13:4, balet anton tepet so nayarin onlesa?

⁷ Saray bengatlan nepeg a paliisan na sakey a masimoon a Kristiano et aliwa lambengat a saramay espisipikon isesebel na Biblia. Bilang alimbawa, nodnonoten pa iyan diretsaan a balikas: “Say panangasawa sikato komon so narayew ed saray ganagana, tan say dukolan andi komon so tilol to: ta saray managlawan tan saray mankakalugoran ukomen ira naani na Dios.” (Hebreos 13:4) Anggan saray aliwan Kristiano tan agmakaamta ed Biblia so mainomay a makatalos ed sayan bersikulo a sebel so pikakalugoran. Malinew ed saya tan arum niran teksto ed Biblia a kokondenaen na Dios so seksual a relasyon ed baetan na de-asawa tan say agto asawa. Balet, komusta met so nipaakar ed duaran agni akasal a mangaagamil na oral sex? Ibabaga na dakel a tinedyer ya aliwan makapuy iyan kagagawa lapud aliwa iyan seksual a piaakdol. Nepeg kasin ipasen na sakey a Kristiano a malinis iyan kagagawa?

8. Nipaakar ed oral sex, panon a midumaan so panmoria na saray Kristiano ed panmoria na dakel a totoo diad mundo?

 ⁸ Indatak na Hebreos 13:4 tan 1 Corinto 6:9 a kabusol na Dios so pikakalugoran tan pilalawanan (por·neiʹa ed Griegon salita). Anto so lalanoren na pilalawanan? Say Griegon salita a por·neiʹa so mankabaliksan na pangusar ed seksual iran kayarian diad natural odino agnatural a paraan ya atekepan na mabanbanday a gagala. Kabiangan ed satan so amin a nengneng na sebel iran relasyon ed sekso diad paway na Makasulatan a panamaley. Kanian laktipen na satan so oral sex, anggaman nibabaga odino nononoten na dakel a tinedyer diad sankamundoan ya aliwa itan a makapuy. Agpapaimpluensyaan na saray tuan Kristiano so panag-isip tan kakikiwas da ed saray opinyon na saray “managsalita na andi-kakanaan tan managsilib.” (Tito 1:10) Tutumboken da so atagtagey ya estandarte na Masanton Kasulatan. Imbes ya ikatunongan da so pangagamil na oral sex, natatalosan da a diad Kasulatan et pilalawanan odino por·neiʹa itan, tan ipapasal da so konsiensia ra a mangondena ed satan. *​—Gawa 21:25; 1 Corinto 6:18; Efeso 5:3.

Nanduruman Klase Konsiensia, Nanduruman Desisyon

9. No say ‘amin a bengatla et malinis,’ anto so betang na konsiensia?

⁹ Balet anto so labay ya ibaga nen Pablo sanen inkuan ton say ‘ami-amin a bengatla et malinis ed saray malinis’? Say tutukoyen nen Pablo et saray Kristiano ya intunos da lay panag-isip tan moral a pakatebek da diad saray estandarte na Dios, a nabasa tayo ed apuyanan a Salita to. Bibidbiren na sarayan Kristiano a nanduruma so desisyon da nipaakar ed dakel a pamaakaran ya agkokondenaen na Dios. Imbes a husgaan da so arum, bibidbiren da a “malinis” iray bengatlan agkokondenaen na Dios. Agda iilaloan a mipadpara ed panagnonot da so arum a Kristiano nipaakar ed saray aspekto na bilay ya anggapo met so espisipikon ganggan na Biblia. Konsideraen tayo so pigaran alimbawa.

10. Panon a nayarin pansengegan na problema so sakey a kasal (odino ponpon)?

¹⁰ Walaray pamilyan sakey labat ed sanasawa so nagmaliw a Kristiano. (1 Pedro 3:1; 4:3) Nayarin walay nanduruman problema ya onlesa ed saya, a singa say iyatendi ed kasal odino ponpon na sakey a kanayon. Isipen pa so kipapasen na sakey a Kristianon asawan bii ya agmananisia so masiken to. Sakey ed saray kanayon na masiken to et mankasal, tan say seremonya et diad simbaan. (Odino inatey so sakey a kanayon, nayarin sakey ya ateng, tan say seremonya na ponpon et diad simbaan.) Imbitado so sanasawa, tan say asawan bii et itatagar na masiken to. Anto so ididikta na konsiensia na asawan bii nipaakar ed iyatendi ed satan? Anto so gawaen to? Nodnonoten pa iyan duaran posibilidad.

11. Deskribien pa no panon a nayarin mankatunongan so sakey a Kristianon asawan bii no kasin sikatoy onatendi ed kasal ed simbaan, tan mansumpal ed anton desisyon to?

¹¹ Sankanonot nen Lois so seryoson ganggan na Biblia ya, ‘Ompaway ed Babilonia a Baleg,’ say sankamundoan ya empiryo na palson relihyon. (Apocalipsis 18:2, 4) Nagawa so kasal ed simbaan a datin pimimisaan to tan amta to a legan na seremonya et saray inmatendi so pibiangen ed saray relihyoson agamil, a singa say pandasal, pangansion, odino saray andawes ed loob na simbaan. Sikato so determinadon agmibiang ed saratan, kanian agto labay so onatendi ta pian agnadesdes a mikompromiso. Bilang katutulok to ed Biblia, rerespetoen nen Lois so masiken to tan labay ton suportaan bilang ulo to; ingen, agto labay ya ikompromiso iray Makasulatan a prinsipyo. (Gawa 5:29) Kanian, mataktika ton impaliwawa ed masiken to ya agto makaatendi anggaman labay nen masiken to. Nayarin ipaliwawa to ya agto lanlamang nagawaan so sakey a bengatla diad loob na simbaan no sikatoy onatendi, a nayarin pansengegay kababaingan nen masiken to, kanian diad sayan kipapasen et agto labay so onatendi lapud  pankaabigan itan na masiken to. Malinis so konsiensia to ed satan a desisyon to.

12. Panon so nayarin pankatunongan tan ikiwas na sakey a naimbitaan ya onatendi ed kasal diad simbaan?

¹² Ontan met so mairap a kipapasen ya inkidungetan nen Ruth. Sikato so manrerespeto ed masiken to, determinadon manmamatoor ed Dios, tan onkikiwas unong ed konsiensia ton nipasal ed Biblia. Kayari ton minorekdek iray bengatlan ninodnonot nen Lois, magunaet ya inaral nen Ruth so “Tepetepet na Saray Manbabasa” ed Say Panag-Bantayan na Mayo 15, 2002. Ninodnonot to a tinmulok so taloran Hebreo ed ganggan ya onla ed pasen a pandadakmomoan ed talintao, ingen ta nansiansia ira a matoor diad agda indakmomo ed talintao. (Daniel 3:15-18) Denesidi toy mila ed masiken to balet ta agto mibiang ed antokaman iran relihyoson seremonya, tan sikato so onkikiwas unong ed konsiensia to. Mataktika tan malinew ton impaliwawa ed masiken to no anto so iyaabuloy tan ag-iyaabuloy na konsiensia to. Iilaloan nen Ruth a nibiig na masiken to so pandumaan na tua tan palson panagdayew.​—Gawa 24:16.

13. Akin ya agnepeg a pakagonigonan so mandumaan a desisyon na duaran Kristiano?

¹³ Kasin ipapatnag na nandumaan a desisyon na sayan duaran Kristiano ya agla importante so antokaman a gawaen na sakey odino no kasin makapuy so konsiensia na sakey ed sikaran dua? Andi. Lapud inwaklit la nen Lois so musika tan saray uusaren ed saray seremonya diad simbaan, nayarin atebek to a mapeligron tuloy parad sikato so iyatendi. Lapud amta to so magmaliw a reaksion nen masiken to nipaakar ed relihyon, a sikato so nayarin desdesen to lamet tan makapikompromiso la ingen sano mila ed simbaan. Kanian sikato so kombinsido a say desisyon to et sankaabigan parad sikato.

14. Anto so nepeg a tandaan na saray Kristiano nipaakar ed saray personal a dedesisyonan?

¹⁴ Balet kasin makapuy so desisyon nen Ruth? Anggapo so kanepegan na arum a manhusga ed sikato. Sikato so agda nepeg a kondenaen odino kritikoen ed inloob to ed simbaan, ya anggapo met so ginawa ton misiglaotan ed antokaman a relihyoson gawa. Tandaan so simbawa nen Pablo nipaakar ed personal iran desisyon a mangilalanor ed panangan odino agpangan na pigaran tagano: “Say mangan aleg a pabandayen to so agmangan; et say agmangan, aleg ya ukomen to so mangan . . . Dia ed katawan ton dili manalalagey, o napelag. Bangbalet lalo ya onligen naani; ta makapanyari so Katawan a mangiligen ed sikato.” (Roma 14:3, 4) Seguradon anggapo so tuan Kristiano a malabay a managyat ed siopaman a mangibaliwala ed panangigiya na nipasal a konsiensia to, lapud say panggawa ed satan et panangibaliwala ed ididikta na konsiensia a mangipapasabi na mensahen pakaliktaran na bilay.

15. Akin a nepeg ya ikonsidera nin maong so konsiensia tan liknaan na arum?

¹⁵ No ituloy tayon konsideraen iyan kipapasen, nepeg ya ikonsidera na sarayan Kristiano so arum nin punto, salanti, say epekto na desisyon  da parad arum. Onia so insimbawa nen Pablo ed sikatayo: “Anggapo so mangiyan komon na katiroran o pansengegan na kapelagan ed dalan na agi to.” (Roma 14:13) Nayarin amta nen Lois a saratan a kipapasen et pakatiroran na kongregasyon odino say pamilya to, tan say gagawaen to et walaan na baleg ya epekto ed ananak to. Diad pidumaan, nayarin amta nen Ruth a wala met iray mipadparan desisyon ya agpakagonigonan na kongregasyon odino diad komunidad da. Sayan duaran agagin bibii​—pati sikatayon amin​—so nepeg a mamidbir a sensitibo so konsiensian nipasal a maong nipaakar ed epekto na satan ed arum. Imbaga nen Jesus: “Siopaman a mangigapol na sakey ed sarayan ugugaw a manisia ed siak, magmaong ni ed sikato ya isabit komon so sakey a baleg a bato na gilingan ed beklew to, tan ipalner komon ed kaaralman na dayat.” (Mateo 18:6) No ibaliwala na sakey a too so posiblin pakagapol to ed arum, nayarin sikato so walaan na marutak a konsiensia, a singa saray Kristiano diad Creta.

16. Diad ilalabas na panaon, antoran pananguman so nailaloan tayon nagawa ed sakey a Kristiano?

¹⁶ Nepeg a mantultuloy so iyaligwas na sakey a Kristiano diad espiritual, ontan met ed idengel to tan ikiwas to ed ididikta na konsiensia to. Isipen tayo pa si Mark, ya agano nin abautismoan. Ididikta ed sikato na konsiensia to a paliisan to iray agmakasulatan ya agamil a datin gagawaen to, a singa say nipaakar ed saray talintao odino dala. (Gawa 21:25) Diad tua, sikato so maalwar ya ompapaliis ed singano kaparpara na saray bengatlan isesebel na Dios. Diad biek a dapag, sikato so mankelaw no akin ya ipupulisay na arum so pigaran bengatla a naawat na konsiensia to, a singa saray programa ed telebisyon.

17. Iyilustra no panon a say panaon tan iyaaligwas ed espiritual so makaapekto ed konsiensia tan panagdesisyon na sakey a Kristiano.

¹⁷ Diad saginonor, linmaknab so pikakabat nen Mark tan sikatoy mas inmapit ed Dios. (Colosas 1:9, 10) Anto so epekto na satan? Lalon nipasal so konsiensia to. Natan, si Mark so mas ondengel la ed ididikta na konsiensia to tan maalwar ton kokonsideraen iray prinsipyo na Kasulatan. Diad tua, namomoria to ya arum ed saray bengatlan “singano kaparpara” na saray papaliisan to et agmet manaya misumlangan ed kanonotan na Dios. Niarum ni, sanen inyaplikan maong nen Mark iray prinsipyo na Biblia tan sikatoy mabulos a kinmiwas unong ed ididikta na nipasal a maong a konsiensia to, sikatoy agla manbabantay ed saray programa ed telebisyon a datin babantayan to. On, apino so konsiensia to.​—Salmo 37:31.

18. Anto so napanliketan tayo?

¹⁸ Diad maslak iran kongregasyon, walaray indibidual a nanduruma so aligwas da ed espiritual bilang Kristiano. Arum ed sikara et balo ni ed katuaan. Nayarin agtanton naaapektoan so konsiensia ra ed pigaran pamaakaran, balet ta apektado so konsiensia ra ed arum a pamaakaran. Nayarin nakaukolan da so panaon tan tulong pian nitunos da so inkasikara ed panangigiya nen Jehova tan onkiwas ira unong ed nipasal a konsiensia ra. (Efeso 4:14, 15) Makapaliket ta diad saratan met a kongregasyon et dakel so walaan na aralem a pikakabat, eksperiensya ed panangiyaplika na saray prinsipyo ed Biblia, tan konsiensia a mitunosan a maong ed kanonotan na Dios. Agaylan makapaliket so pilimog ed ‘saray malinis a totoo’ a say panmoria ra ed saray bengatlan aabobonan na Katawan et “malinis” ed moral tan espiritual! (Efeso 5:10) Komon ta gawaen tayon kalat so onaligwas anggad magmaliw ya ontan so konsiensia tayo tan pansiansiaen tayo itan a mitunosan ed suston pikakabat ed katuaan tan ed maridios a debosyon.​—Tito 1:1.

[Paimano ed leksab]

Panon Yon Ebatan?

• Akin ya adutakan so konsiensia na arum a Kristiano diad Creta?

• Panon a nayarin mandumaan so desisyon na duaran Kristiano a walaan na nipasal a maong a konsiensia?

• Diad ilalabas na panaon, anto so nepeg a pagmaliwan na konsiensia tayo?

[Tepetepet Parad Panagaral]

[Mapa ed pahina 26]

(Parad aktual a format, nengnengen so publikasyon)

Sicily

GRESYA

Creta

ASIA MINOR

Cyprus

DAYAT A MEDITERRANEO

[Litrato ed pahina 28]

Nayarin mandumaan so desisyon na duaran Kristiano a nipapaarap ed parehon kipapasen