Tepetepet na Saray Manbabasa

Asalambit ed Kasulatan so “libro nen Jaser” tan “libro na saray impibabakal nen Jehova.” (Jos. 10:13; Num. 21:14) Sayan duaran libro et agnaromog ed kanon na Biblia. Kasin saraya et apuyanan a sulsulat ya abalang?

Anggapoy paneknek pian nibaga a sayan duaran libro et apuyanan ingen ta diad saginonor et abalang. Saray apuyanan a managsulat na Biblia et analambit ed pigaran sulsulat. Arum ed sarayan sulat et nayarin talagan kabiangay Biblia balet ta atukoy ed terminon aliwan pamilyar ed sikatayo natan. Alimbawa, sinalambit na 1 Awaran 29:29 so “nisulat [iran rekord na] impanbilay nen Samuel a managnengneng,” “impanbilay nen Natan a propeta,” tan “impanbilay nen Gad a managnengneng.” Sarayan talo et nayarin ontutukoy ed saray libro a kabat tayo natan bilang say 1 tan 2 Samuel, odino nayari palagin say Uko-ukom.

Diad biek a dapag, nayarin walaray libron tinukoy a say kangaranan da et miulibay ed kangaranan na saray libro na Biblia, balet ta agmet talagan kabiangan na Biblia. Nayarin usaren ya alimbawa ed saya so apatiran kadaanan a libro: “libro na saray cronica na saray arari ed Juda,” “libro na saray arari ed Juda tan Israel,” “libro na saray arari ed Israel,” tan say “libro na saray arari ed Israel tan Juda.” Anggaman singa mipadpara iraya ed kangaranan na libro na Biblia a kabat tayo bilang 1 Arari tan 2 Arari, sayan apatiran libro et agpinuyanan nisay kabiangan ed kanon na Biblia. (1 Ara. 14:29; 2 Awa. 16:11; 20:34; 27:7) Posiblin saraya et rekord labat na awaran a wala la diad samay panaon ya isusulat di propeta Jeremias tan Esdras iray salaysay a walad Biblia natan.

On, walaray managsulat na Biblia ya analambit tan kinmonsulta ed saray dokumento odino rekord na awaran a wala ed saman balet ag-apuyanan. Singa bilang, diad Ester 10:2 et asalambit so “libro na saray awaran na saray arari ed Media tan Persia.” Ontan met, antis ya insulat nen Lucas so Ebanghelyo to, say ginawa to et ‘inupapet ton maong so amin a bengabengatla ya agawa manlapu ed inmuna.’ Nayarin mankabaliksan iya a sikatoy kinmonsulta ed saray walan reperensya sanen gagawaen toy listaan na kapolian nen Jesus a nabasa tayo ed Ebanghelyo to. (Luc. 1:3; 3:23-38) Anggaman saray reperensyan inusar nen Lucas et ag-apuyanan, say Ebanghelyon insulat to et peteg ya apuyanan, tan siansia nin makanakana ed sikatayo natan.

No nipaakar ed samay duaran libro ya asalambit diad tepet​—say “libro nen Jaser” tan say “libro na saray impibabakal nen Jehova”​—ompatnag a talagan wala iratan a dokumento balet ta ag-apuyanan. Satan so makasengeg no akin ya ag-iratan impreserba nen Jehova. Lapud impanalambit na Biblia ed sayan duaran libro, nankonklusyon iray iskolar a saratan et koleksion na saray anlong tan kansion nipaakar ed impanlalaban na Israel tan saray kakabusol to. (2 Sam. 1:17-27) Ipapabitar na sakey ya ensayklopedia na Biblia a nayarin say karga na saratan a libro et “koleksion na saray anlong tan kanta ya insisinop na saray komakansion diad Israel nensaman.” Wala ni ingen iray lalakin no maminsan et inusar nen Jehova bilang propeta odino managnengneng a nansulsulat na pigaran rekord ya agpinuyanan nen Jehova odino agto denesidin napilaktip ed Kasulatan a “maabig a pakaaralan, pakasumalan, [tan] pakasimbawaan” ed panaon tayo.​—2 Tim. 3:16; 2 Awa. 9:29; 12:15; 13:22.

Agtayo nepeg ya iisipen a daput no abitla ed Biblia tan nausar a reperensya so sakey a libro et apuyanan la itan. Anggaman ontan, amin a sulsulat a mankargay “salita na Dios tayo” et impreserba nen Jehova a Dios, tan saraya et “mansiansia ed ando lan ando.” (Isa. 40:8) On, say denesidi nen Jehova ya ipilaktip ed 66 a libro na Biblia et saraman labat so talagan kaukolan tayo pian “anggapo komon so pankulangan [tayo], a nabangatan a maong ed amin a gawa a maabig.”​—2 Tim. 3:16, 17.