Andi-anggaan a Bilay Diad Dalin​—Ilalo na Saray Kristiano?

“Punasen [na Dios] so amin a lua ed kamataan da; tan andi gapo la naani ipatey.”​—APO. 21:4.

1, 2. Panon tayon amta a dakel so Judio nen inmunan siglo a manisia ed ilalon andi-anggaan a bilay ed dalin?

SAKEY a mayaman a kalangweran a laki so inmasingger ed si Jesus, tinmalimukor, tan inkuan to: “Maong a Managbangat, anto so gawaen ko, pian natawir ko so bilay ya andi-anggaan?” (Mar. 10:17) Mantetepet iyan kalangweran nipaakar ed panawir na andi-anggaan a bilay​—balet iner? Singa apantongtongan la ed akaunan artikulo, inter na Dios ed saray Judio so ilalon kioli tan andi-anggaan a bilay ed dalin, pigaran siglo ed asasakbay. Ontan so ilalo na dakel a Judio nen inmunan siglo.

² Mapatnag a walad nonot na kaaro nen Jesus a si Marta so kikioli ed dalin sanen inkuan to nipaakar ed inatey ya agi to: “Amtak a [sikatoy] onoli ed bilay sano kioli ed kaunoran ya agew.” (Juan 11:24) Tua a saray Saduceo ed saman et agmanisia ed kikioli. (Mar. 12:18) Balet, diad libro nen George Foot Moore a Judaism in the First Centuries of the Christian Era et oniay inkuan to: “Saray sulsulat . . . nen komadua odino unonan siglo antis na panaon tayo et mamapaneknek ed pananisian nasabi panaon saray inatey nensaman et ombilay lamet ed dalin.” Samay mayaman a kalangweran ya inmasingger ed si Jesus et labay toy manbilay na andi-anggaan diad dalin.

3. Antoran tepet so pantongtongan ed sayan artikulo?

 ³ Natan, dakel so relihyon tan iskolar na Biblia ya agmanisian say ilalon bilay ya andi-anggaan ed dalin et bangat nen Jesus. Say panisiaan na dakel et manbilay ira ed mundo na saray espiritu sano ompatey ira. Kanian no nabasa ra ed Kristianon Griegon Kasulatan so “bilay ya andi-anggaan,” say tampol ya iisipen na dakel et say bilay ed tawen. Tua kasi itan? Anto ta so labay ya ibaga nen Jesus sanen tinukoy toy bilay ya andi-anggaan? Antoy panisiaan na saray disipulo to? Ibabangat kasi na Kristianon Griegon Kasulatan so ilalon andi-anggaan a bilay ed dalin?

Andi-Anggaan a Bilay Diad “Balo a Panamalsa”

4. Anto so nagawa ed “balo a panamalsa”?

⁴ Ibabangat na Biblia a napaoli iray alanaan a Kristiano pian manuley ed dalin manlapud tawen. (Luc. 12:32; Apo. 5:9, 10; 14:1-3) Balet, sanen sinalambit nen Jesus so andi-anggaan a bilay, aliwan naynay a satan a grupo labat so walad nonot to. Imanoen pay imbaga to ed saray disipulo to kaalis na samay mayaman a kalangweran a nanermen ed impaseseg nen Jesus a taynan toy amin a kayarian to pian magmaliw a patumbok na Kristo. (Basaen so Mateo 19:28, 29.) Imbaga nen Jesus ed saray apostol to a kaiba ira ed saramay manuley bilang ari tan mangukom ed “labinduan kailalakan na Israel,” salanti, amin a katooan ya agkaiba ed grupon manuley manlapud tawen. (1 Cor. 6:2) Wala met so sinalambit ton tumang ed “balang sakey” ya ontutumbok ed sikato. Sikara so ‘manawir met na bilay a maando.’ Nagawa iyan amin ed “balo a panamalsa.”

5. Anto so kabaliksan na “balo a panamalsa”?

⁵ Antoy kabaliksan na samay imbaga nen Jesus a “balo a panamalsa”? Sayan termino et nipatalos a “balon mundo” diad Maung a Balita. Nipatalos met itan a “sano amin et gawaen lan balo” diad The Jerusalem Bible, tan “say pamasimbalo ed amin a bengatla” diad The Holy Bible​—New International Version. Ag-iya impaliwawa nen Jesus sanen inusar to, kanian mapatnag a sayan ilalo et abayag lan papanisiaan na saray Judio. Nagawa so “balo a panamalsa” ed saray kipapasen ed dalin, pian saray bengatla et magmaliw lamet a singa ed samay hardin na Eden antis a nankasalanan si Adan tan Eva. Say balon panamalsa et manumpal ed sipan na Dios a ‘pamalsa na saray balon tawen tan balon dalin.’​—Isa. 65:17.

6. Antoy ibabangat na ilustrasyon na karnero tan kanding nipaakar ed ilalon andi-anggaan a bilay?

⁶ Sinalambit lamet nen Jesus so andi-anggaan a bilay diad samay diskurso to nipaakar ed kasampotan na sistema na bengabengatla. (Mat. 24:1-3) “Sano onsabi so Anak na too ed gloria to, tan kaulop to ray amin ya angheles,” so inkuan to, “saman la onyurong ed trono na gloria to. Tan natipon naani ed arap to so saray amin a nasyon, tan panbibiiganen to ra naani sakey tan sakey, a singa say pastol ibiig to so saray kanding.” Saramay makaawat na ambelat a panangukom et naderal ‘ya andi-anggaan,  bang saramay matunong dia ed bilay ya andi-anggaan.’ Say natutukoy a “matunong” a makaawat na bilay ya andi-anggaan et saramay matoor a manusuporta ed saray alanaan na espiritun ‘agagi’ nen Kristo. (Mat. 25:31-34, 40, 41, 45, 46) Lapud say apilin manuley ed mangatatawen a Panarian et saramay alanaan, maseguron saramay “matunong” so mangaraldalin a sakop na satan. Oniay pasakbay na Biblia: “[Say Ari nen Jehova et] nawalaan met na pananguley manlapu ed dayat ya angga ed dayat, tan manlapu ed ilog ya angga ed saray samsampot na dalin.” (Sal. 72:8) Panggayagaan na sarayan sakop so andi-anggaan a bilay ed dalin.

Anto so Ipapanengneng na Ebanghelyo nen Juan?

7, 8. Anton duaran nandumaan ya ilalo so sinalambit nen Jesus ed si Nicodemo?

⁷ Unong ed Ebanghelyo nen Mateo, Marcos, tan Lucas, inusar nen Jesus so terminon “bilay ya andi-anggaan” diad saramay pankanawnawan asalambit niman. Manga 17 danay ya inaon na Ebanghelyo nen Juan iray balikas nen Jesus nipaakar ed bilay ya andi-anggaan. Usisaen tayo pa so pigara ed saratan pian naamtaan tayo no antoy imbaga nen Jesus nipaakar ed ilalon andi-anggaan a bilay ed dalin.

⁸ Unong ed si Juan, primeron asalambit nen Jesus so andi-anggaan a bilay diad sakey a Fariseon manngaran na Nicodemo. Inkuan to: “No say sakey a too et agnianak ed danum tan ed espiritu, agto makaloob ed panariay Dios.” Saramay onloob ed Panarian na katawenan et nepeg a ‘nianak lamet.’ (Juan 3:3-5) Balet kayari ton imbaga itan, sinalambit to met so ilalon lukas ed amin a katooan. (Basaen so Juan 3:16.) Say tutukoyen nen Jesus et say ilalon andi-anggaan a bilay ed tawen parad saray alanaan a patumbok to tan andi-anggaan a bilay diad dalin parad arum ni.

9. Anton ilalo so sinalambit nen Jesus ed samay Samaritana?

⁹ Kayari na impitongtong to ed si Nicodemo diad Jerusalem, si Jesus so ama-amianen diad Galilea. Diad dalan, walay biin akatongtong to diad bobon nen Jacob ya asingger ed syudad na Sicar ed Samaria. Inkuan to ed bii: “Siopaman ya oninum ed danum ya iter ko ed sikato agnaapgaan anggan kapigan, ingen say danum ya iter ko ed sikato magmaliw ed sikato a sakey a bobon na danum a mansusbol angga ed maandon bilay.” (Juan 4:5, 6, 14) Irerepresenta na sayan danum iray probisyon na Dios pian nipawil so andi-anggaan a bilay ed amin a katooan, kaiba la iramay manbilay ed dalin. Diad Apocalipsis, say Dios a mismo et adeskribe a mangibabagan: “Say napgaan sikato so ikdan ko na inumen ed subol na danum na bilay ya andi bayar.” (Apo. 21:5, 6; 22:17) Sirin, say andi-anggaan a bilay a sinalambit nen Jesus ed samay Samaritana et aglabat parad saray alanaan a tomatawir na Panarian, noagta para met ed saray mananisian katooan a mangaraldalin so ilalo ra.

10. Kayari ton tinambal so sakey a laki diad depositoay danum na Bethesda, antoy imbaga nen Jesus nipaakar ed andi-anggaan a bilay diad saramay onsusumpa?

¹⁰ Diad tinmumbok a taon, wala lamet ed Jerusalem si Jesus. Ditan et pinaabig toy sakey a mansasakit diad depositoay danum na Bethesda. Diad saramay Judion nankritiko ed ginawa to, impaliwawa nen Jesus a “say Anak anggapoy nagawaan to ed inkasikato, noag say nanengneng to a gagawaen na Ama.” Kayarin imbaga nen Jesus ed sikara ya “inter [la na Ama] so amin a panangukom ed Anak,” inkuan to: “Say ondengel na salitak, tan manisia ed saman so angibaki dia ed siak, wala so bilay to a maando.” Inkuan met nen Jesus: “Onsabi oras, ya amin so saray wala ed saray lubok narengel da so boses [na Anak na too]. Et ompaway ira, saray nanggawa na maong, nipaakar ed kioli ed bilay, bang saray nanggawa na mauges, dia met ed kioli ed bilay ed kaukom.” (Juan 5:1-9, 19, 22, 24-29) Say ibabaga nen Jesus ed saraman a Judion manamasegsegang et sikato so tinuro na Dios a mangipagamor ed samay iilaloan na saray Judio ya andi-anggaan a bilay ed dalin tan gawaen to itan diad pamaoli ed inaatey.

11. Panon tayon amta a kaiba’d samay imbaga nen Jesus diad Juan 6:48-51 so ilalon andi-anggaan a bilay ed dalin?

 ¹¹ Diad Galilea, si Jesus so tinumbok na nilibon too a malabay ed tinapay a mamilagron pinawala to. Intongtong nen Jesus ed sikara so sananey nin klase na tinapay, say “tinapay na bilay.” (Basaen so Juan 6:40, 48-51.) “Say tinapay ya iter ko sikato so laman ko,” so kuan to. Inter nen Jesus so bilay to aliwa labat a parad saramay kaiba ton manuley ed mangatatawen a Panarian, noagta para met “ed bilay na mundo,” salanti, na saray totoon manepeg ed karondon. ‘Siopaman a mangan ed sayan tinapay,’ salanti, manisia a say bagat nen Jesus et makarondon, sikatoy nawalaan na ilalon bilay ya andi-anggaan. On, kaiba ed samay atukoy ya ‘pambilay lawas’ imay abaybayag lan papanisiaan na saray Judio ya ilalon andi-anggaan a bilay ed dalin legay uley na Mesias.

12. Anton ilalo so tutukoyen nen Jesus sanen imbaga to ed saramay onsusumpa ‘ya ikdan toy maandon bilay iray karnero to’?

¹² Diad saginonor, diad Piestay Panangiyapay ed Jerusalem, inkuan nen Jesus ed saray sumpa ed sikato: “Agkayo manisia, ta aliwa kayo a kaiba na saray karnerok. Saray karnerok dengelen da so boses ko, et kabat ko ra, tan ontumbok ira ed siak. Et iter ko ed sikara so maando a bilay.” (Juan 10:26-28) Say tutukoyen labat kasi nen Jesus et say bilay ed tawen, odino walad nonot to met so maandon bilay ed paraison dalin? Diad agano ni et niligliwa nen Jesus iray patumbok to ed oniaran salita: “Agkayo antakot, daiset a papastolan. Ta kaliktan na Ama yo ya iter ed sikayo so panarian.” (Luc. 12:32) Balet, diad saman met lanlamang a piesta, inkuan nen Jesus: “Wala niray arum a karnerok, ya ag-ira taga dia ed saya a panangipukokan, kaukolan ya awiten ko ra met.” (Juan 10:16) Sirin, kaiba’d imbaga nen Jesus ed saramay onsusumpa so ilalon bilay ed tawen parad saray “daiset a papastolan” tan andi-anggaan a bilay ed dalin parad minilyon ya ‘arum a karnero.’

Ilalon Agla Kaukolan ya Ipaliwawa

13. Anto so labay ya ibaga nen Jesus sanen inkuan ton: “Siak so nakaibam ed Paraiso”?

¹³ Legan na samay pirmin irap to ed panamairapan a kiew, angiter si Jesus na agnakuestion a panamekder ed ilaloy katooan. Oniay inkuan na walad abay ton managkasalanan ya akapasak: “Jesus, nodnonot mo ak sano onsabi ka ed panarian mo.” Et oniay insipan nen Jesus: “Tua ibagak ed sika natan, Siak so nakaibam ed Paraiso.” (Luc. 23:42, 43, NW) Mapatnag a sayan  laki et sakey a Judio, kanian agto la kaukolay paliwawa no anto ita’y Paraiso. Amta to lay ilalon andi-anggaan a bilay ed dalin diad arapen.

14. (a) Antoy pakapatnagan a diad primero et mairap a talosan na saramay apostol so mangatatawen ya ilalo? (b) Kapigan atalotalosan na saray patumbok nen Jesus so mangatatawen ya ilalo?

¹⁴ Balet, say mankaukolan na paliwawa et samay tinukoy nen Jesus a mangatatawen ya ilalo. Sanen imbaga to ed saray disipulo to so nipaakar ed isegep to ed tawen pian mangiparaan na pasen parad sikara, agda atalosan so labay ton ibaga. (Basaen so Juan 14:2-5.) “Wala ni amayamay a bengatlan ibagak ed sikayo,” so kuan to ed saginonor, “balet agyo ni nayarian iran talosan natan. Manwarin ontan sano onsabi espiritu na katuaan, itonton to kayo ed amin a katuaan.” (Juan 16:12, 13) Salambengat nen kayari Pentecostes 33 C.E., sanen alanaan iray patumbok nen Jesus na espirituy Dios pian manari ed arapen, insan da atalosan a say kitronoan da et diad tawen. (1 Cor. 15:49; Col. 1:5; 1 Ped. 1:3, 4) Balo ed sikara so ilalon mangatatawen a tawir, tan satan so nagmaliw a manunan tema na apuyanan iran sulat ed Kristianon Griegon Kasulatan. Balet, pepekderan kasi na sarayan sulat so ilaloy katooan ya andi-anggaan a bilay ed dalin?

Anto so Ibabaga na Impuyan a Sulsulat?

15, 16. Panon a pepekderan na samay pinuyanan a sulat ed saray Hebreo tan saray salita nen Pedro so ilalon andi-anggaan a bilay ed dalin?

¹⁵ Diad samay sulat nen apostol Pablo ed saray Hebreo, tinukoy to iray kapara ton mananisia bilang “agagi a masanto, a minanabang ed inkatawag a mangatatawen.” Balet, inkuan to met ya impasakop na Dios ed si Jesus so “mundo ya onsabi.” (Heb. 2:3, 5; 3:1) Diad Kristianon Griegon Kasulatan, say lawas tutukoyen na samay Griegon salita ya impatalos a “mundo ya onsabi” et say dalin a panaayamay totoo. Sirin, say “mundo ya onsabi” et say arapen a sistema ed dalin diad uley nen Jesu-Kristo. Diad satan la sumpalen nen Jesus so sipan na Dios: “Say matunong tawiren to so dalin tan manayam diman lawas.”​—Sal. 37:29.

¹⁶ Si apostol Pedro et pinuyanan met a mansulat nipaakar ed arapen na katooan. Insulat to: “Saray tawen a wala natan, tan say dalin, impansiansia ra na dilin salitan niyatol ya onkana ed apoy ed agew na panangukom, tan dia ed kaderal na saray mangaruksan totoo.” (2 Ped. 3:7) Anto so onsalat ed saray gobiernon niyaliling ed tawen tan ed mauges a sosyedad na katooan natan? (Basaen so 2 Pedro 3:13.) Nasalatan iratan na “saray tawen a balo”​—say Mesianikon Panarian na Dios​—tan “dalin a balo”​—say matunong a sosyedad na katooan, salanti, saray tuan managdayew.

17. Panon ya indeskribe na Apocalipsis 21:1-4 so ilaloy katooan?

¹⁷ Samay walad unor a libro na Biblia a pasingawey nipaakar ed kipawil na totoo ed inkaperpekto et makapaligsay puso. (Basaen so Apocalipsis 21:1-4.) Saya imay ilalon papanisiaan na katooan manlapu la’d inkaandi na inkaperpektoy too diad hardin na Eden. Saray matunong a totoo et manbilay na andi-angga ed Paraison dalin, ya agla ra ontatken. Sayan ilalo et talagan papaneknekan na Hebreon Kasulatan tan Kristianon Griegon Kasulatan, tan anggad natan et mantutultuloy a mamapabiskeg ed saray matoor a lingkor nen Jehova.​—Apo. 22:1, 2.

Nipaliwawam Kasi?

• Anto so kabaliksan na samay imbaga nen Jesus a “balo a panamalsa”?

• Anto so intongtong nen Jesus ed si Nicodemo?

• Anto so insipan nen Jesus ed samay walad abay ton nipasak a mauges a too?

• Panon a pepekderan na samay sulat ed saray Hebreo tan saray imbaga nen Pedro so ilalon andi-anggaan a bilay ed dalin?

[Tepetepet Parad Panagaral]

[Litrato ed pahina 8]

Saray kinmarnero et makaawat na andi-anggaan a bilay ed dalin

[Saray litrato ed pahina 10]

Intongtong nen Jesus ed arum so andi-anggaan a bilay