Andi-anggaan a Bilay Diad Dalin​—Ilalon Asukayan Lamet

“O Daniel, kapotan mo so saray salita . . . angga lanlamang ed panaon na kasumpalan. Dakerakel naani so saray ombatik ya onla tan ompawil, tan say pikakabat ondaak.”​—DAN. 12:4.

1, 2. Antoran tepet so pantongtongan ed sayan artikulo?

MALINEW a natatalosan na minilyon a totoo natan so Makasulatan a basiyan na ilalon pambilay ya andi-anggaan diad Paraison dalin. (Apo. 7:9, 17) Manlapu la’d inkapalsay too, impaamta na Dios a pinalsa so too a manbilay ed andi-anggaan, tan aliwan pigpigaran taon labat et ompatey.​—Gen. 1:26-28.

² Say pakagamor na katooan na samay inkaperpekto ya abalang nen Adan et sakey ed saray iilaloan na Israel nensaman. Ipapaliwawa na Kristianon Griegon Kasulatan no antoy gawaen na Dios pian makapambilay so too ya andi-anggaan diad Paraison dalin. No ontan sirin, akin et kaukolan nin sukayan lamet iyan ilalo na katooan? Panon iyan niparungtal tan nipaamta ed minilyon a totoo?

Ilalon Inyamot

3. Akin et agla pankelawan a say ilalo na katooan a pambilay na andi-anggaan diad dalin et niyamot?

³ Impropesiya nen Jesus a pikeweten na saray palson propeta iray bangat to tan nibalang so karaklan. (Mat. 24:11) Pinasakbayan nen apostol Pedro iray Kristiano: “Wala met naani ed sikayo so saray tilatilan managbangat.” (2 Ped. 2:1) Unong met ed si apostol Pablo, walay ‘panaon ya agnitepel na totoo so maabig a bangat, noag ingen dia ed kiwala na gatel ed layag da mantipon ira na saray managbangat ed sikara, unong ed saray dilin kaalakan na laman da.’ (2 Tim. 4:3, 4) Ibabalang nen Satanas so totoo tan uusaren to iray apostatan Kristiano pian iyamot so alay-abig a katuaan nipaakar ed gagala na Dios parad too tan ed dalin.​—Basaen so 2 Corinto 4:3, 4.

4. Anton ilalo na katooan so agpinanisiaan tan ag-imbangat na saray apostatan lider na relihyon?

⁴ Ipapaliwawa na Kasulatan a say Panarian na Dios et gobierno’d tawen a mamuyak tan maneral ed amin a gobiernoy too. (Dan. 2:44) Legan na Milenyo odino sanlibon taon ya uley nen Kristo, nabalor ed kaaralman si Satanas, paolien ed bilay iray inaatey, tan magmaliw lan perpekto iray totoo diad dalin. (Apo. 20:1-3, 6, 12; 21:1-4) Balet ta duma so imbangat na saray apostatan lider na relihyon na Kakristianoan. Singa bilang, nen komatlon siglo, sinumpa na Ama na Simbaan a si Origen na Alexandria iray totoon manisia ed bendisyon na Milenyo diad dalin. Unong ed The Catholic Encyclopedia, say Katolikon theologian a si Augustine na Hippo (354-430 C.E.) et “sinuportaan to so ideya ya anggapoy onsabin milenyo.” *

5, 6. Akin et kinontra nen Origen tan Augustine so milenyo?

⁵ Akin et kinontra nen Origen tan Augustine so milenyo? Si Origen et estudyante nen Clement na Alexandria, ya anisia ed bangat na saray Griego ya imortal so kamarerwa. Unong met ed theologian a si Werner Jaeger, si Origen et naimpluensyaan a maong na saray bangat nen Plato nipaakar ed kamarerwa, kanian “inlaok to so bangat nen Plato nipaakar ed kamarerwa tan say kapalaran na satan diad Kristianon doktrina.” Bilang resulta, imbangat nen  Origen a say bendisyon kuno na Milenyo et diad tawen, aliwan diad dalin.

⁶ Antis a nampakomberte si Augustine bilang “Kristiano” diad edad ton 33, sinuportaan toy sakey a bersion na pilosopiya nen Plato a pinalaknab nen Plotinus nen komatlon siglo. Kanian ontan nin siansiay sisisiaen to anggan sanen akomberte la. Unong ed The New Encyclopædia Britannica, “sikatoy sengegan no akin a nanlaok so bangat na Balon Sipan tan saray bangat nen Plato.” Impaliwawa nen Augustine a say Sanlibon Taon ya Uley a walad Apocalipsis kapitulo 20 et “sakey labat a simbolismo,” so kuan na The Catholic Encyclopedia. Onia ni inkuan na satan: “Sayan eksplinasyon . . . et imbangat na saray tinmutumbok a ‘Kristianon’ theologian, tan agda la sinuportaan so datin pananisia nipaakar ed milenyo.”

7. Anton palson bangat so anakbong ed ilalo na katooan a bilay ya andi-anggaan diad dalin, tan panon itan ya agawa?

⁷ Asakbongan so ilalo na katooan ya andi-anggaan a bilay diad dalin lapud kinmayat ed interon mundo so bangat na saray taga Babilonia, salanti, a say too kuno et walay walad laman to ya imortal a kamarerwa odino espiritu. Sanen satan a bangat et inawat na Kakristianoan, pinekewet na saray theologian iray bersikulo ed Kasulatan a manideskribe ed ilalon pambilay ed tawen pian papawayen ya amin a maong a too et onla’d tawen. Unong ed sikara, ginagalan temporaryo labat so bilay na too diad dalin, pian nasubok kuno no kasin sikatoy makanepegan a manbilay diad tawen. Wala met so agawan singa ontan ed saray Judio. Kalkalnan inawat na saray Judio so Griegon bangat nipaakar ed imortalidad, kanian agda la pinanisiaan imay datin ilalo ran pambilay diad dalin. Agaylay pidumaan na saya ed ibabangat na Biblia! Say too et aliwan espiritun pinalsa, noagta pisikal. Oniay inkuan nen Jehova ed unonan too: “Dabok ka.” (Gen. 3:19) Say panayaman na too ed andi-angga et diad dalin, aliwan diad tawen.​—Basaen so Salmo 104:5; 115:16.

Sinminag so Katuaan Diad Kabilungetan

8. Antoy imbaga na pigaran managbasa na Biblia nen 1600’s nipaakar ed ilalo na katooan?

⁸ Anggaman ag-ibabangat na dakel a relihyon a mankuan a Kristiano so ilalon andi-anggaan a bilay diad dalin, siansian ag-ayarian nen Satanas ya amperen so isindag na katuaan. Diad inlabas na panaon, anengneng na pigaran maseet a managbasa na Biblia so liwawa na katuaan sanen atalosan da so nipaakar ed pangipawil na Dios ed inkaperpektoy too. (Sal. 97:11; Mat. 7:13, 14; 13:37-39) Nen 1600’s, lalon dinmakel iray totoon walaay Masanton Kasulatan lapud impangipatalos tan impangimprinta ed satan. Nen 1651, insulat na sakey a managaral na Biblia a lapud si Adan, “abalang [na totoo] so Paraiso, tan say Bilay ya Andi-anggaan diad Dalin,” balet ta panamegley nen Kristo et “makapambilay la so amin a too diad Dalin.” (Basaen so 1 Corinto 15:21, 22.) Sakey ed saray kabkabat a manag-anlong a si John Milton (1608-1674) so angisulat na libron Paradise Lost tan say katuloyan ton Paradise Regained. Diad saratan et sinalambit nen Milton so tumang a naawat na saray matoor diad  Paraison dalin. Anggaman inggana nen Milton so amin lawarin panaon to ed panagaral na Biblia, binidbir ton agsigpot a natalosan so katuaan a walad Kasulatan anggad agni ginmapoy presensia nen Kristo.

9, 10. (a) Antoy insulat nen Isaac Newton nipaakar ed ilalo na katooan? (b) Akin ya impasen nen Newton a mabaybayag ni presensia nen Kristo?

⁹ Say kabkabat a mathematician a si Sir Isaac Newton (1642-1727) et interesado met a maong ed Biblia. Atalosan ton saray masanto et paolien ed bilay bilang espiritun pinalsa diad tawen tan manuley a kaiba nen Kristo. (Apo. 5:9, 10) Oniay insulat to balet nipaakar ed saray sakop na Panarian: “Mantultuloy a panayaman na totoo so dalin kayari na agew na panangukom tan aliwa labat a diad loob na 1000 a taon noagta diad anggad andi-angga ni ingen.”

¹⁰ Unong ed si Newton, say presensia nen Kristo et pigay siglo ni diad arapen. Oniay inkuan na historyador a si Stephen Snobelen: “Say sakey a rason no akin ya impasen nen Newton a mabaybayag ni so Panarian na Dios et lapud amta ton nigalet la ed totoo so apostatan bangat a Trinidad.” Asakbongan nin siansia so maong a balita. Sakey ni, anggapoy nanengneng nen Newton a grupo na saray Kristiano a makapangipulong ed satan. Insulat to: “Sarayan propesiya nen Daniel tan propesiya nen Juan [a nirekord ed libron Apocalipsis] et agni natalosan anggad isabi na panaoy anggaan.” Oniay impaliwawa nen Newton: “‘Insan,’ imbaga nen Daniel a ‘dakel so ombatik dia tan diman, tan ondaak so pikakabat.’ Ta say Ebanghelyo et nepeg ya ipulong ed amin a nasyon antis na baleg a kairapan, tan insan onsabi anggaan na mundo. Say agnabilang a totoon akaegna na saray palma, ya akaliktar ed baleg a kairapan, et agnatipon manlapud amin a nasyon likud labat no nipulong so Ebanghelyo antis ya onsabi so baleg a kairapan.”​—Dan. 12:4; Mat. 24:14; Apo. 7:9, 10.

11. Akin a siansian niyamot ed dakel a totoo so ilalon bilay ya andi-anggaan sanen panaon da di Milton tan Newton?

¹¹ Sanen panaon da di Milton tan Newton, mapeligroy pangibaga na saray ideyan kontra ed opisyal a doktrina na simbaan. Kanian dakel ed saray insulat da nipaakar ed naaralan da ed Biblia et agnipaamta ed publiko anggad kayari impatey da. Nen koma-16 a siglo, walaray sinmian ed Katolikon simbaan tan ed saray bangat to. Tinawag iran Protestante. Balet ta agda nipetek so bangat nipaakar ed imortal a kamarerwa, tan siansia nin imbangat da so ideya nen Augustine a say Milenyo et apalabas la, aliwan diad arapen. Dinmaak ta so pikakabat ed panaoy anggaan?

‘Ondaak so Pikakabat’

12. Unong ed propesiya nen Daniel, kapigan so idaak na tuan pikakabat?

¹² Impropesiya nen Daniel so marakep a nagawa ed “panaon na kasumpalan” odino anggaan. (Basaen so Daniel 12:3, 4, 9, 10.) ‘Diad satan a panaon et onsinag iray matunong a singa say banwa,’ so kuan nen Jesus. (Mat. 13:43) Panon a dinmaak so tuan pikakabat ed panaon na anggaan? Amtaen tayo pay agawgawa diad saray dekada antis na 1914, say taon a ginmapo so panaon na anggaan.

13. Antoy insulat nen Charles Taze Russell kayari ton inaral so nipaakar ed kipawil na inkaperpekto?

¹³ Sanen dekada na 1870, walaray masimoon a totoon magunaet a mantalos ed “uliran na saray maabig a salita.” (2 Tim. 1:13) Sakey ed sikara si Charles Taze Russell. Nen 1870, si Russell tan saray pigaran manaanap na katuaan et amorma na grupo parad panagaral na Biblia. Nen 1872, inaral da so nipaakar ed kipawil na inkaperpekto ya abalang nen Adan. Diad inlabas na taotaon et oniay insulat nen Russell: “Anggad saman a panaon et agmalinew ed sikami so baleg a pandumaan na tumang na kongregasyon (grupo na saray alanaan a Kristiano) a nasusubok natan tan say tumang na arum nin matoor a totoo.” Say tumang na “arum nin matoor a totoo” et say “kipawil na inkaperpekto a datin walad ama tan ulo da a si Adan diman ed Eden.” Binidbir nen Russell a sikatoy atulongan na arum diad impanaral toy Biblia. Siopa iraya?

14. (a) Antoy pakatalos nen Henry Dunn ed Gawa 3:21? (b) Unong ed si Dunn, sioparay manbilay ya andi-anggaan diad dalin?

 ¹⁴ Sakey ed sikara et si Henry Dunn. Sikatoy nansulat nipaakar ed “kipawil na ami’ ganagana a sinalita na Dios ed sangi na saray masantos a propeta a nambilay nanlapud gapo.” (Gawa 3:21) Amta nen Dunn a kabiangan ed sayan kipawil so pagmaliw a perpekto na too diad dalin legan na Sanlibon Taon ya Uley nen Kristo. Inaral met nen Dunn so tepet ya iisipen met na karaklan, Sioparay manbilay ya andi-anggaan diad dalin? Impaliwawa to a walaray minilyon a napaoli ed bilay, bangatan na katuaan, tan nawalaan na pankanawnawan manisia ed si Kristo.

15. Antoy atebek nen George Storrs nipaakar ed kioli’d bilay?

¹⁵ Nen 1870, apekderan met nen George Storrs diad impanaral toy Kasulatan a saray agmatunong et napaoli’d bilay pian nawalaay pankanawnawan manbilay ya andi-anggaan. Atebek to met a no say sakey ya apaoli et agmangapresya ed sayan pankanawnawa, sikatoy “ompatey, anggaman ‘sayan managkasalanan et mantaon na sanlasus.’” (Isa. 65:20) Si Storrs et taga’d Brooklyn, New York, tan editor na magasin a Bible Examiner.

16. Antoy pidumaan na saray Estudyante na Biblia ed Kakristianoan?

¹⁶ Atebek nen Russell diad impanaral toy Biblia ya asabi lay panaon pian ipaamta’d amin a totoo so maong a balita. Kanian nen 1879, impalapag to so Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence, a tatawagen la natan a The Watchtower Announcing Jehovah’s Kingdom (Say Panag-Bantayan Mangipapalapag na Panarian nen Jehova). Dati et pigpigara labat so makaamta ed katuaan nipaakar ed ilalo na too, balet asabi panaon a saray grupo na Estudyante na Biblia ed dakel a bansa so makakaawat ed The Watchtower tan aaralen da itan. Nidumaduma irayan Estudyante na Biblia lapud aliwan singa maslak ed Kakristianoan, papanisiaan dan daiset labat so onla’d tawen tan minilyon so manbilay diad dalin bilang perpekton totoo.

17. Panon a dinmaak so tuan pikakabat?

¹⁷ Say impasakbay a “panaon na kasumpalan” odino anggaan et ginmapo nen 1914. Kasin dinmaak so tuan pikakabat nipaakar  ed ilalo na katooan? (Dan. 12:4) Nen 1913, saray sermon nen Russell et niimprinta ed 2,000 a peryodiko tan babasaen na manga 15,000,000 a totoo. Sanen mansamposampot so 1914, abantayan na masulok a 9,000,000 a totoo ed taloran kontinente so “Photo-Drama of Creation,” a mangipapaliwawa ed Milenyon Uley nen Kristo. Manlapud 1918 ya anggad 1925, impaliwawa na saray lingkor nen Jehova ed masulok a 30 a lenguahe diad interon mundo so teman “Minilyon a Manbibilay Natan so Aglan Balot Ompatey.” Impalinew na saya so ilalon andi-anggaan a bilay diad dalin. Kasabi 1934, amoria na saray Tasi nen Jehova a nepeg a nabautismoan iramay maniilalon manbilay na andi-anggaan diad dalin. Lapud sayan ilalo, mas kinmuli iran manpulong na maong a balita na Panarian. Diad panaon tayo, pisalsalamatan na minilyon si Jehova lapud ilalo ran pambilay na andi-anggaan diad dalin.

Asingger Lay ‘Maglorian Kawayangan’!

18, 19. Anton klase na bilay so impasakbay ed Isaias 65:21-25?

¹⁸ Si propetan Isaias et pinuyanan a mangisulat nipaakar ed klase na bilay a napanliketan na totoo na Dios diad dalin. (Basaen so Isaias 65:21-25.) Walaray kiew nen panaon ya insulat nen Isaias iratan a salita, manga 2,700 taon lay apalabas, a mabilay ni anggad natan. Nanenengneng mo ’tay inkasika a manbilay na ontan karukey, a walaay kasil na laman tan maong a bunigas?

¹⁹ Aliwan singa natan a say bilay et antiktikey, say andi-anggaan a bilay ed arapen et mangiter ed sikatayo na pankanawnawan manpaalagey, mantanem, tan manaral. Nonot yo pay nabayuboan yon pankakaaro. Saratan et lalon ombulaslas diad andi-anggaan. Talagan panliketan la ed satan na “saray anak na Dios” diad dalin so ‘maglorian kawayangan’!​—Roma 8:21.

[Paimano ed leksab]

Kasin Nipaliwawa Yo?

• Panon ya inyamot so ilalo na katooan a pambilay ya andi-anggaan diad dalin?

• Anto so atalosan na saray managbasa na Biblia nen 1600’s?

• Panon a mas linminew so tuan ilalo na katooan sanen manasingger lay 1914?

• Panon a dinmaak so pikakabat nipaakar ed ilalo diad dalin?

[Tepetepet Parad Panagaral]

[Saray litrato ed pahina 13]

Amta na manag-anlong a si John Milton (kawigi) tan mathematician a si Isaac Newton (kawanan) so nipaakar ed ilalon andi-anggaan a bilay diad dalin

[Saray litrato ed pahina 15]

Atebek na inmuunan Estudyante na Biblia diad Kasulatan a panaon lan ipaamta ed interon mundo so tuan ilalo na katooan