Iyarawim so Matam ed Saray Andi-kakanaan!

“Iyarawim so matamatak ed pannengneng na andi-kakanaan, tan pasiglaten mo ak [odino, pansiansia mo ak a mabilay] ed dalan mo.”​—SAL. 119:37.

1. Akin et importante so mata?

TALAGAN importante so mata! Lapud satan et nanengneng tayon tampol so nanduruman detalye tan kolor na kaliberliber. Nanengneng tayo ray kakaaro tayo, tan anggan saray kapeligroan. Panamegley na mata et naaapresya tayoy dakep na makapadinayew iran palsa, kanian napapaneknekan tayon walay Dios tan naiimatonan tayoy gloria to. (Sal. 8:3, 4; 19:1, 2; 104:24; Roma 1:20) Ontan met, lapud amin a nanenengneng tayo et ondidiretso ed isip tayo, importante so mata pian nawalaay pikakabat ed si Jehova tan napabiskeg so pananisia tayo ed sikato.​—Jos. 1:8; Sal. 1:2, 3.

2. Akin et nepeg tayoy manalwar ed no antoray nenengnengen tayo, tan antoy naaralan tayo ed samay masimoon a pikakasi na salmista?

² Balet, nayarin makapuy met so epekto na nanenengneng tayo. Baleg so impluensya na satan ed isip tayo ta liingen odino palooren to laingen iray pilpilalek tan ambisyon tayo. Sakey ni, manbibilay itayo ed mundon mauge-uges tan makasarili ya uuleyan nen Satanas a Diablo. Lapud satan, kasmak iray litrato tan patalastas ya anggano napasikmatan tayo labat et nibalang tayo la. (1 Juan 5:19) Agpankelawan sirin ya oniay impikasi na salmista ed Dios: “Iyarawim so matamatak ed pannengneng na andi-kakanaan, tan pasiglaten mo ak [odino, pansiansia mo ak a mabilay] ed dalan mo.”​—Sal. 119:37.

Nibalang Itayo na Mata Tayo

3-5. Antoran salaysay ed Biblia so mangipapanengneng a mapeligro no paulyanan tayon naingganyo itayo na saray nanenengneng tayo?

³ Imanoen pa imay agawa ed sankaunaan a bii a si Eva. Imbaga nen Satanas a ‘nalukasan so mata’ to no mangan na bunga na samay ‘kiew a pakaamtaan na maong tan mauges.’ Seguradon agustoan nen Eva imay ideyan ‘nalukasan so mata’ to. Tan sanen ‘anengneng to a say kiew et maong a pantagano, makapaliket ed saray mata, tan pampirawatan,’ lalo ton pinilalek a kanen so isesebel a bunga. Lapud ontan lay pampilalek nen Eva sanen ninengneng to ‘may kiew, agto inunor so ganggan na Dios. Ontan met so ginawa na asawa ton si Adan. Sayan insunggay da et mauge-uges so epekto to ed amin a totoo.​—Gen. 2:17; 3:2-6; Roma 5:12; Sant. 1:14, 15.

⁴ Sanen panaon nen Noe, walaray anghel a naimpluensyaan met na anengneng da. Oniay inkuan na Genesis 6:2 nipaakar ed sikara: ‘Anengneng na saray lalaki ya anak na Dios so bibii ya anak na saray totoo a mararakep ira; et inala dan asawa so amin ya apili ra.’ Nantindekan a nilimgis na saray rebelyoson anghel iray bibii diad dalin kanian aliing ed sikara so agsipor a pilalek a misekso, tan nanilalak ira na maruksan ananak. Diad saman a panaon, agaylay uges na totoo kanian dineral ira na Dios, tan say inliktar To labat et si Noe tan say pamilya to.​—Gen. 6:4-7, 11, 12.

 ⁵ Kalabas na pigaran siglo, “anengneng” na Israelitan si Acan iray samsam ed syudad na Jerico, tan tinakew to iratan. Antis na satan balet et impasakbay la na Dios a nepeg a deralen so amin a bengatla ed syudad, puera labat iramay parad “panangisimpenan ed kayamanan nen Jehova.” Oniay inganggan ed saray Israelita: ‘Iyagel yo so inkasikayo ed impabtang a bengatla, ta ompan mangala kayo ed satan.’ Lapud ag-iya inunor nen Acan, tinalo na syudad na Ai so Israel, tan dakel so inatey. Inamin labat nen Acan so impantakew to sanen asukayan la itan. Inkuan nen Acan: “Sanen anengneng ko” iramay samsam, ‘inaguman ko, tan inalak ira.’ Say pilalek na mata to et nanresulta ed impatey to, tan impakaandi na “amin a wala ed sikato.” (Jos. 6:18, 19; 7:1-26) Pinilalek na puso nen Acan so isesebel ed sikato.

Kaukolan Tayon Disiplinaen so Inkasikatayo

6, 7. Dinan ed saray “paraan” nen Satanas so mabetbet ya uusaren ton patit, tan panon ya uusaren itan na saray managgaway patalastas?

⁶ Diad panaon tayo, natutukso iray totoo a singa ed samay paraan na impakatukso nen Eva, saray rebelden anghel, tan nen Acan. Diad saray amin a “paraan” nen Satanas pian palikdoen iray totoo, say sankaepektiboan et say pananagyat na “pilalek na mata.” (2 Cor. 2:11; 1 Juan 2:16) Amta na saray managgawa na patalastas tan poster a baleg so impluensya na nanenengneng tayo. Oniay inkuan na eksperto ed estratehiya’d negosyo a taga Europa: “Ed amin a sentido tayo, say sankainomayan a nasagyat et say mata. Mabetbet a nadadaeg na satan so arum ni ran sentido, tan walay pakayari ton mangombinse, anggano aliwa itan a makatunongan.”

⁷ Kampegan dakerakel so patalastas tan poster a denisinyon managyat ed mata tayo, diad ontan et pilaleken tayo iray nanduruman produkto odino serbisyo! Inaral na sakey a researcher ed United States no panon a naiimpluensyaan na patalastas iray totoo, tan imbaga ton saratan et “denisinyo pian aglabat mangipasabi na impormasyon, noagta, nagkalalo ed amin et pian ingganyoen tan kombinsien iray totoo.” Mabetbet ya ipapanengneng iray eksena odino litraton liingen toy seksual a pilalek. Kanian talagan importante a manalwar itayon maong ed no antoray nenengnengen tayo tan no antoy iloloob tayo ed nonot tan puso tayo!

8. Panon ya indanet na Biblia a kaukolan tayoy manalwar ed saray nenengnengen tayo?

⁸ Posiblin naimpluensyaan met na pilpilalek na mata tan laman iray tuan Kristiano. Kanian, papasesegen itayo na Salita na Dios a disiplinaen tayoy inkasikatayo no nipaakar ed saray nenengnengen tan pipilaleken tayo. (1 Cor. 9:25, 27; basaen so 1 Juan 2:15-17.) Binidbir na matoor a lakin si Job a baleg so pankonektaan na saray nenengnengen tayo ed pipilaleken tayo. Oniay inkuan to: “Akisipan ak ed saray matak. Panon sirin so inengneng ko ed sakey a birhen?” (Job 31:1) Aliwa labat lan say panggawa na imoral so pinaliisan nen Job, noagta agto anggan inabuloyan so isip to a manpantasya na imoral iran bengatla. Indanet nen Jesus a nepeg a pansiansiaen tayon malinis so nonot tayo pian napaliisay imoralidad. Inkuan to: “Siopaman a naynay ya onlilinggis ed sakey a bii tekep na pampilpilalek ed sikato et akikalugoran la ed sikato dia ed puso to.”​—Mat. 5:28.

Nepeg Tayon Paliisan Iray Andi-kakanaan

9. (a) Akin a nepeg a maal-alwar itayo sano mani-Internet? (b) Anggano apasikmatan labat na sakey a too so pornograpiya, antoy epekto na satan ed sikato?

⁹ Diad sayan mundo, singa ordinaryo labat ed totoo so ‘naynay ya ilinggis’ ed pornograpiya, nagkalalo la diad Internet. Panon tayo balet a nanengneng iratan a Web site anta agtayo met iratan lulukasan? Nayarin bigla labat lan ompaway ed screen na kompyuter so sakey ya advertisement a mangipapanengneng na makapaayat a litrato. Anggan say singa ordinaryo labat ya e-mail et ompan pornograpikon litrato manayay karga to tan denisinyon agtampol  naekal ed screen. Anggano in-delete itan na sakey balet ta apasikmatan to la, ontatak la itan ed isip to. Tan makapuy so epekto na satan. Nayarin sikatoy nakonsiensia tan mairap ton ekalen ed isip to iratan a litrato. Mas grabe ni so epekto no gagalaen ton ‘naynay a linggisen’ iratan, kanian kaukolan ton pateyen iray imoral a pilalek to.​—Basaen so Efeso 5:3, 4, 12; Col. 3:5, 6.

10. Akin a mainomay a natukso iray ugugaw ed pornograpiya tan antoy epekto na satan ed sikara?

¹⁰ Mainomay a natukson onnengneng iray ugugaw ed pornograpiya lapud inkamausisa ra. No makabantay odino makanengneng ira na ontan, pikewet lay panmoria ra nipaakar ed sekso anggad itatken da. Likud ed satan, unong ed sakey a report, “nairapan iran napansiansiay maaron ulopan; magmaliw ya aliwan makatunongan so panmoria ra ed bibii; tan posiblin naadik ira ed pornograpiya, a naapektoan lay paneeskuela ra, tan pidedeneng da ed kakaaro tan kapamilya ra.” Mas grabe ni ingey epekto sano mangasawa odino miasawa la ra.

11. Mangiter na alimbawa a mangipapanengneng a talagan grabe so epekto na pornograpiya.

¹¹ “Diad amin a bisyok antis ak a nagmaliw a Tasi, say pornograpiya so sankairapan ya ekalen,” so inkuan na sakey ya agin laki. “Wala labat lay nasingob ko, narengel kon musika, odino naimanok a bengatla, bigbiglan onsebang la’d isip ko iramay anengneng ko nensaman. Inagew-agew ko itan a lalabanan.” Wala met so sakey ya agi a nen ugaw ni, kapagno bukor to’d abung et nenengnengen to ray pornograpikon magasin na ama to ya aliwan Tasi. Insulat to: “Aliwliway epekto na saraman a litrato ed inosentin isip ko! Natan, anggano linmabas lay 25 taon, akatatak ni iraman ed utek ko. Anggano pipiliten kon ag-isipen, siansia nin agnaekal. Kanian nakokonsiensia ak.” Pian agtayo la nasagmak so ontan, talagan maabig no agtayo la sasalien so onnengneng ed andi-kakanaan a bengatla! Panon tayon nagawaan itan? Kaukolan a panggunaetan tayon ‘pasukoen so balang kanonotan pian magmaliw itan a matulok ed Kristo.’​—2 Cor. 10:5.

12, 13. Antoran andi-kakanaan a bengatla so nepeg ya agbantayan odino agnengnengen na saray Kristiano, tan akin?

¹² Say sakey nin “kabaglan” odino andi-kakanaan a bengatla a kaukolan a paliisan et saray panagligliwaan a mangipapaseseg na materyalismo tan mahiko odino mangipapanengneng na karawalan tan pateyan. (Basaen so Salmo 101:3.) Nepeg a pilien a maong na Kristianon atateng so iyabuloy dan bantayan ed abung da, ta eebatan da itan ed si Jehova. Siempre, anggapoy tuan Kristiano a gagalaen toy mibiang ed espiritismo. Balet, siansia nin kaukolan ya amtaen na atateng no antoray pelikula, telenobela, video game, komiks tan liblibro na ugugaw a nipaakar ed espiritismo odino anggan saramay alaokan labat na espiritismo.​—Uli. 22:5.

¹³ Ugaw man itayo odino matatken, kaukolan ya agpanlikliketan na mata tayo iray bayulentin video game a mangipapanengneng na marukduksan panamatey. (Basaen so Salmo 11:5.) Nepeg ya agtayo abuloyan ya onloob ed isip tayo iray bengatlan kokondenaen nen Jehova. Tandaan a say pupuntiryaen nen Satanas et say isip tayo. (2 Cor. 11:3) Anggan say alablabas a panagbantay, anggano kuan lan agmet mauges so babantayan tayo, et naala toy panaon a para komon ed panagdayew na pamilya, inagew-agew a panagbasay Biblia, tan pamparaan tayo ed saray aral.​—Fil. 1:9, 10.

Tumboken so Ehemplo nen Jesus

14, 15. Antoy sankaimano ed samay mikatlon impanukso nen Satanas ed si Kristo, tan panon to iyan nipulisay?

¹⁴ Makapaermen ta diad sayan mauges a mundo, walan walay nanengneng tayon andi-kakanaan a bengatla anggan antoy ipaliis tayo. Anggan si Jesus et agnipuera ed saya. Diad samay komatlon impanukso nen Satanas ed sikato pian sumlangen toy Dios, ‘sikatoy inyakar na Diablo ed atagtagey a palandey, tan impanengneng to ed sikato so amin a panarian  na mundo tan say karakpan na saratan.’ (Mat. 4:8) Akin et ontay ginawa nen Satanas? Seguradon labay ton usaren so mabisbiskeg ya impluensya na mata. Inisip ton ompan pilaleken nen Jesus so pakayari tan inkabantog ed mundo sano nanengneng Toy karakpan na amin a panarian na mundo. Antoy reaksion nen Jesus?

¹⁵ Ag-inimano nen Jesus iyan singa balibalin opresi. Agto inabuloyan ya ontubo ed puso to iray mauges a pilalek. Tan agto la anggan inisip no kasin awaten odino ipulisay to iyan opresi nen Satanas. Oniay tampol ya inkuan to: “Arawi ka, Satanas!” (Mat. 4:10) Say sankanonot nen Jesus et say relasyon to ed si Jehova tan sikatoy kinmiwas a mitunosan ed gagala na bilay to, say panggaway linawa na Dios. (Heb. 10:7) Kanian nipulisay nen Jesus so mapalikdon taktika nen Satanas.

16. Antoray naaralan tayo ed alimbawa nen Jesus diad impangipulisay to ed pananukso nen Satanas?

¹⁶ Dakel so naaralan tayo ed alimbawa nen Jesus. Unona, anggapoy nipuera ed saray pakana nen Satanas. (Mat. 24:24) Komadua, say pangisesentroan tayoy mata tayo et mamabiskeg ed pilpilalek na puso tayo, balanglan pankaabigan odino pankaugsan tayo itan. Komatlo, gagawaen nen Satanas so anggaay nayarian to pian nibalang itayo panamegley na “pilalek na mata.” (1 Ped. 5:8) Tan komapat, sarag tayo met a sumpaen si Satanas, lalo la no tamtampol itayon onkiwas.​—Sant. 4:7; 1 Ped. 2:21.

Pansiansiaen a “Simpli” so Mata Tayo

17. Akin et mairap no alagden tayo nin nipaarap itayo ed andi-kakanaan a bengatla antis tayon manisip no antoy gawaen tayo?

¹⁷ Sanen indedika tayoy inkasikatayo ed si Jehova, masimoon tayo met ya insipan ya onarawi itayo ed saray andi-kakanaan a bengatla. Diad satan a sipan tayo a gawaen so linaway Dios et mipapakna itayo ed inkuan na salmista: “Pinugeran ko so salisalik . . . ed saray mauges a dalan, pian naunor ko so salitam.” (Sal. 119:101) Mairap no alagden tayo nin nipaarap itayo ed andi-kakanaan a bengatla antis tayon manisip no antoy gawaen tayo. Malinew la’d sikatayo no antoray kokondenaen na Kasulatan. Ag-itayo ignorante ed saray pakana  nen Satanas. Isip yo pa, kapigan ta tinukso si Jesus a pagmaliwen ton tinapay iray bato? Kayari ton nanayunal na 40 agew tan labi tan “alikna toy eras.” (Mat. 4:1-4) Nalikas nen Satanas no kapigan itayo makapuy tan mas mainomay a natukso. Kanian, natan la so panaon pian isipen mon maong irayan bengatla. Agmo la iya ipapaleen! No inagew-agew tayon sankanonot so sipan tayo ed si Jehova, mas determinado itayon ag-onnengneng ed saray andi-kakanaan.​—Uli. 1:5; 19:20.

18, 19. (a) Antoy pandumaan na “simpli” tan “mauges” a mata? (b) Akin ya importante a saray makanan bengatla so lawas tayon isipen, tan antoy simbawa na Filipos 4:8 nipaakar ed saya?

¹⁸ Diad kada agew et ondarakel lan ondarakel so makapasagyat a bengatla a mangaalay imano tayo. Kanian lalo tayon naapresya so bilin nen Jesus a pansiansiaen tayon “simpli” so mata tayo. (Mat. 6:22, 23) Say ‘simplin’ mata et sigpot ya akasentro ed saksakey a gagala, say panggawa na linawa na Dios. Balet, say “mauges” a mata et masilib, maagum, tan mainomay a naingganyo ed saray andi-kakanaan a bengatla.

¹⁹ Tandaan, say mata et apektaen toy isip, tan say isip et impluensyaan toy puso. Kanian importante a saray makanan bengatla so lawas tayon isipen. (Basaen so Filipos 4:8.) On, komon ta say determinasyon tayo et singa ed samay pikakasi na salmista: “Iyarawim so matamatak ed pannengneng na andi-kakanaan.” Insan, diad pansasagpot tayon manbilay unong ed satan a pikakasi, matalek itayon pansiansiaen itayo nen Jehova a mabilay ed dalan to.​—Sal. 119:37; Heb. 10:36.

Antoy Nepeg Tayon Tandaan Nipaakar ed . . .

• epekto na mata ed isip tan puso tayo?

• kapeligroan na pannengneng na pornograpiya?

• kaimportantian na pamasiansian “simpli” so mata tayo?

[Tepetepet Parad Panagaral]

[Saray litrato ed pahina 23]

Antoran andi-kakanaan a bengatla so nepeg ya agnengnengen na saray Kristiano?