Haran​—Sentro na Impasyan Kimey Nensaman

PARAD saramay mikabisado’d Kasulatan, say nanonotan dan tampol sano nabitla’y Haran et say matoor a patriarkan si Abraham. Diad impanbiahe ton paarap ed Canaan manlapud Ur, a kaibay asawa ton Sara, ama ton Tera, tan kaanakan ton Lot, sikaray tinmunda’d Haran. Ditan et aparakel a maong nen Abraham so kayarian to. Sanen inatey so ama to, intuloy toy amaarap ed dalin ya insipan na tuan Dios. (Gen. 11:31, 32; 12:4, 5; Gawa 7:2-4) Diad saginonor, imbaki nen Abraham so sankatatkenan ya aripen to diad Haran odino diad asingger a lugar pian mananap na asawaen nen Isaac. Pigay taon met a nanayam ditan so apo ton si Jacob.​—Gen. 24:1-4, 10; 27:42-45; 28:1, 2, 10.

Sanen pinagyaw nen Arin Senakerib na Asirya si Arin Hezekias na Juda, binitla toy Haran a kaiba’d “saray nasyon” ya asakop na arari na Asirya. Say “Haran” dia et aglabat manutukoy ed syudad, noagta pati saray kaliberliber a distrito. (2 Ara. 19:11, 12) Diad propesiya nen Ezequiel, asaglawi Haran bilang sakey ed saray manunan kanegosyo na Tiro, a mamaneknek a say Haran et importantin sentro na komersyo.​—Eze. 27:1, 2, 23.

Natan, say Haran et sakey labat lan melag a baley ya asingger ed Şanlıurfa, diad bukig na Turkey. Balet walay panaon a say syudad na Haran et sentro na impasyan kimey. Sakey iya ed saray pigpigaran karaanan a lugar a say ngaran ton naromog ed Biblia et nauusar ni anggad natan. Say terminon Harranu ya uusaren na saray Asiryano parad satan, et mankabaliksan na “Karsada” odino “Karsada na Ulop na Managbiahe,” a mangipapatnag a say Haran et walad baetan na angkakabaleg a syudad, a manunan dadalanan na saray negosyante. Unong ed saray inskripsion ya akotkot ed Haran, say ina nen Arin Nabonidus na Babilonia so biin atagey a saserdote diad templo nen Sin, say bulan a dios na Haran. Ibabaga na arum ya impaalagey lamet nen Nabonidus iyan templo. Kayari na satan, say Haran et nansiansia anggaman piga-pigara lan empiryo so nanuley tan angangga.

Say Haran natan et nidumaduma ed samay datin kipapasen to. Walaray panaon nensaman a talagan maaligwas tan importante itan a syudad. Balet natan, sakey labat itan a grupo na kaabungan a palimpek so atep da. Naromog ed kaliberliber na satan iray geray na karaanan a sibilisasyon. Diad balon mundo na Dios, dakel ed saramay nambilay ed Haran so napaoli, kaibay Abraham, Sara, tan Lot. Maseguron dakel so naistorya da’d sikatayo nipaakar ed Haran, a sentro na impasyan kimey nensaman.

[Litrato ed pahina 20]

Saray geray na Haran

[Litrato ed pahina 20]

Kaabungan a palimpek iray atep

[Litrato ed pahina 20]

Say itsura na Haran natan