Misalsalamat ya Akapanlingkor ed si Jehova Anggan Sanen Nasusubok

Unong ed Salaysay nen Maatje de Jonge-van den Heuvel

NUBENTAY otsok la natan. Pitomplo ed saratan a taon et maliket kon inusar pian lingkoray Jehova​—balet talagan asubok so pananisiak. Legan na Guerra Mundial II, nipisok ak ed panamairapan a kampo, tan aminsan et agko ayariay ermen ko kanian akapandesisyon ak a nagbabawian ko’d saginonor. Kayari pigay taon, wala lamet so ansakisakit a subok ed siak. Anggaman ontan, misalsalamat ak ed si Jehova lapud pribilehyon pakapanlingkor ed sikato, anggan sanen nasusubok.

Angumay bilay ko nen Oktubre 1940. Nanayam ak ed Hilversum, sakey a baley a manga 24 kilometro ed abalaten-bukig na Amsterdam, Netherlands. Uuleyan na Nazi so bansa mi. Limay taon kami lan kasal nen Jaap de Jonge, a maaron asawa, tan walay inadaro min anak a bii a mantaoy talora. Say ngaran to et Willy. Walay kaabay min pamilya a mairap bilay, a tumalikarkar kalamor pian nalegpet so waloran ananak da. Balet, wala ni bisita ran balolaki ya abayag lan mimiayam ed sikara. Kanian pankelawan ko, ‘Akin et angarum ni ray pabelat?’ Sanen inikdan ko ray naakan, naamtaan kon payunir kuno may balolaki. Imbaga to’d siak so nipaakar ed Panarian na Dios tan saray bendisyon na satan. Atenyeg so pusok ed naaralan ko, tan tampol kon inawat so katuaan. Diad satan lanlamang a taon, indedikak so bilay ko ed si Jehova tan nampabautismo. Kayari sakey taon, nampabautismo met so asawak.

Anggano daiset ni amtak ed Biblia, natatalosan ko a diad pagmaliw a Tasi nen Jehova, kabiangan ak lay sakey ya organisasyon ya isesebel. Amtak met a dakel lay niprison Tasi lapud impanpulong da’d mensahe na Panarian. Anggaman ontan, ginapoan ko lan tampol so nampulong ed kabkaabungan, tan mabulos min pinan-ayam iray payunir tan ombiabiahen manangasikaso ed abung mi. Impausar mi met so abung mi a pangiyamotan ed saray literatura, ya itutulor na saray agagin taga lanlamang ed Amsterdam. Papanoen da na liblibro iray bisikleta ra tan sasakbongan day tarapal. Agaylay panangaro tan pakpel na saraman ya agagi! Inrisga ray bilay da parad saray kapananisiaan da.​—1 Juan 3:16.

“Mommy, Sempet Ki’n Tampol Ah?”

Manga anem bulan kayari bautismok, walay taloran pulis ya linma’d sikami tan nansukimat ira. Anggano agda nalmo imay anginan mi na literatura, anengneng da iramay libron inyamot mi ed silong na dukolan. Ingganggan da ak ya mila’d sikaran tampol ed istasyon na pulis diad Hilversum. Sanen nilakap koy ana’ko pian manpatanir, inkuan to’d siak, “Mommy, sempet ki’n tampol ah?” “On  ‘nakong, magano ak labat,” so ebat ko. Anta manaya et onlabas ni 18 mair-irap iran bulan antis kon nalakap lamet so ana’ko.

Inlugan ak ed tren na sakey ya opisyal na pulis pian diad Amsterdam da ak tepetan. Pinilit ak na saray imbestigador ya ibagan Tasi nen Jehova so taloran agagin lalaki ya taga’d Hilversum. Et inkuan kon: “Sakey labat so kabat ko’d sikara. ‘Amay managrasyon na gatas ed sikami.” Tan tua met ya mandidiliber na gatas iman ya agi. “Balet agko amta no kasin Tasi odino andi, sikatoy tepetan yo, aliwan siak,” so inyarum ko. Nen anggapoy naala da’d siak ya impormasyon, tinampal da ak, insan duay bulan da ak ya impriso. Sanen naamtaan nen masiken ko no iner so kawalaan ko, niyawitan to ak na kawekawes tan naakan. Insan nen Agosto 1941, inyalis da ak ed Ravensbrück​—sakey a tatakotan ya panamairapan a kampo parad bibii, manga 80 kilometro diad bandad norte na Berlin, Germany.

“Sarag Mo ‘Tan, Agi”

Kasabi mi’d man, imbaga ran makasempet kami no pirmaan mi so deklarasyon ya ibeneg mi lay pananisia mi. Balet siempre agak nampirma. Kanian, kinompiska ray amin ya gamit ko tan nilakseban da ak ed banyo. Ditan ko akabat iray agagin bibii a taga Netherlands. Inikdan da kami na sakey a plato, baso, kutsara, tan kawes a walay akadait ya kolor ube a triangulo. Diad inmunan labi, inkulong da kami’d temporaryon baraks. Diman ak la akaakis. “Anto la kasi nagawa? Anggad kapigan ak dia?” so inkuan kon mansibsibek. Diad tua, aliwa nin mabiskeg so relasyon ko’d si Jehova ed saman ta pigay bulan ko labat a naaralay katuaan. Dakel ni so kaukolan kon amtaen. Kaimbuasan to, legan da kamin tatawagen a sansakey (roll call), naimano na agin bii ya Dutch a maer-ermen ak. Inkuan to: “Sarag mo ‘tan, agi, sarag mo ‘tan! Akin ah wala siri’ nagawaan da?”

Kayari na saman, inyalis da kami’d sananey ya baraks, a diman et inabrasa kami na nilasus ya agagin bibii a taga Germany tan Netherlands. Arum ed saray agagin bibii ya German et masulok da lan sakey taon ed baraks. Apabiskeg ak na impiulop ko’d sikara​—talagan aligliwa ak. Nandinayewan ko met so baraks ya kawalaan na sarayan agagi ta malinis no ikompara’d arum ya baraks ed kampo. Aliwa labat a malinis, noagta balitadon anggapoy takewan, ayewan, odino kolkolan diad baraks mi. Anggaman mair-irap diad kampo, say baraks mi et aliling toy malinis ya isla ya apaliberay marutdutak a dayat.

Inagew-agew a Rotina ed Kampo

Dakel so kimey ed kampo balet ta daiset so naakan. Kaukolan mi ombangon na alas singko ed kabuasan, insan la onggapoy roll call. Manga sakey oras kamin paaalageyen na saray guardia ed paway, onuran man odino onagew. Diad alas singko na ngarem, kayari na sanagew a makapabanal a trabaho, manroll-call ira lamet. Insan kami la mangan na tinapay tan daiset a sabaw tan onugip la ya naknaksawan.

Likud ed Simba, inagew-agew da ak a pankikimeyen ed kaumaan, ditan et manpalot ak na trigo, mankotkot na banawang, tan manlinis  na kuboy baboy. Anggano agaylay irap na trabaho tan marutak, sarag koy kimey ta ugaw ak ni tan medyo maksil ak met ni. Sakey ni, napapabiskeg ak ta legan kon mantratrabaho et mangakansion ak na base’d Biblia iran kanta. Balet, kada agew et lalon makakailiw ak ed asawak tan ed ana’ko.

Dagdaiset so iiter dan naakan, balet amin mi et mangikekera na anggan sakey a tinapay kada agew pian walay pandurungoan mi kada Simba sano walay pankanawnawa min manuulop pian pantongtongay nipaakar ed Biblia. Anggapoy literatura mi, balet madengedengel ak ed saray matatken tan matoor iran agagin bibii ya German sano pantongtongan day nipaakar ed Biblia. Anggan say Memoryal na impatey nen Kristo et naseselebraan mi.

Gonigon, Pagbabawi, tan Panamaseseg

No maminsan, paskaren da kamin mankimey ya onsusuporta’d guerra na Nazi. Lapud neutralidad mi’d politika, amin ya agagin bibii et agmalabay a mibiang ed satan, tan inalig koy inkakpel da. Kanian dinusa da kami, pigay agew ya agda kami pinakan tan pigay oras da kamin pinan-alagey legan na roll calls. Sanen panaon lay ambetel, inkulong da kami ed baraks ed loob na 40 agew ya anggapoy panagdangdangan.

Uulit-uliten dan ibaga ed sikami ran Tasi nen Jehova ya makasempet kami la no pirmaan mi may deklarasyon ya mangibeneg ed pananisia mi. Kayari masulok a sakey taon diad Ravensbrück, talagan agko la nayariay ermen ko. Makakailiw ak lan maong ed masiken ko tan ed ana’ko kanian nilak iray guardia, akikerew ak na form a mangipapaamtan agko la labay so magmaliw ya Estudyante na Biblia, tan pinirmaan ko.

Sanen naamtaan na saray agagi so ginawak, pinaliisan ak la na arum. Balet, walay duaran maedad lan German ya agagi, si Hedwig tan Gertrud, ya nananap ed siak tan imbaga ran ag-angumay panangaro da’d siak. Legan min manlilinis na kuboy baboy, maan-anos dan impaliwawa so kaimportantian na pansiansian matoor ed si Jehova tan pangipanengneng na panangaro ed sikato diad agpikompromiso. Atenyeg so pusok lapud singa ra inan mangiyaansakit tan mangaaro ed siak. * Amtak ya aliwa imay ginawak, tan labay kon babawien so pinirmaan ko. Aminsan, imbagak iyan desisyon ko ed sakey ya agi. Anganko walay akarengel ed sikamin opisyal na kampo ta diad saman lanlamang a labi et imbulos da ak tan pinalugan da ak ed tren pasempet ed Netherlands. Agko nalingwanan so lupa na samay superbaysor ya angikuan ed siak: “Bibelforscher (Estudyante na Biblia) ka nin siansia, tan ag-itan manguman.” “On, no linawa nen Jehova,” so kuan ko. Balet, sankanonot ko nin siansia, ‘Panon ko kasin nababawi imay pinirmaan ko?’

Oniay sakey ya akaiyan ed samay deklarasyon: “Isisipan kon agak lan balot mibiang ed Ulopan na saray Internasyonal ya Estudyante na Biblia.” Amtak lay gawaen ko! Nen Enero 1943, ag-abayag kasabik ed abung, ginapoan ko lamet so nampulong. Siempre, seguradon grabe dusak no naerel ak lamet na saray Nazi a manpupulong nipaakar ed Panarian na Dios.

Pian lalok a nipanengneng ed si Jehova so masimoon a pilalek kon magmaliw a matoor a lingkor, pinarawes mi lamet a sanasawa iray agagin mangitutulor na literatura tan ombiabiahen manangasikaso. Agaylay pisasalamat ko ta naikdan ak lamet na pankanawnawan paneknekay panangarok ed si Jehova tan ed totoo to!

Ansakisakit ya Agawa

Pigaran bulan antis ya angangga so guerra, walay ansakisakit ya asagmak min sanasawa. Nen Oktubre 1944, biglan nansakit so anak mi. Walay diphtheria to. Linmoor so  kondisyon to, tan kayari taloy agew et inatey. Waloy taon to ni labat ed saman.

Agko nipaliwaway sakit ya aliknak sanen naandi alenleneg ya anak mi. Saramay subsubok ya asagmak ko ed Ravensbrück et baliwala no ikompara’d ermen ya aliknak diad impatey na anak mi. Balet, diad saratan a panaon na gonigon, akaligliwa ed sikami so Salmo 16:8: “Impasen ko a naynay si Jehova ed unaan ko. Lapu ed sikato et wala ed nikawanan ko, agak natenyeg.” Sigpot min panmamatalkan a sanasawa so sipan nen Jehova a kioli. Nansiansia kami ed katuaan tan lawas kamin maseseg ed panangipulong na maong a balita. Tinulongan ak nen masiken kon manlingkor ed si Jehova a malikeliket, anggad impatey to nen 1969.

Bendisyon tan Liket

Diad apalabas iran dekada, say sakey a mamapaliket ed siak et say maapit a pililimog ed saray walad sigpot panaon ya agagi. Singa nen panaoy guerra, lanang ya manpupundo’d sikami iray ombiabiahen manangasikaso tan saray kaasawaan da sano ombibisita ira’d kongregasyon mi. Wala ni ingey ombiabiahen sanasawa a si Maarten tan Nel Kaptein ya nanayam ed sikami ed loob na 13 taon! Nen nansakit na grabe si Nel, pribilehyo parad siak so pangomponi’d sikato ed abung mi, diad loob na taloy bulan anggad impatey to. Akatulong ed siak so pililimog ed sikara tan ed saray kakongregasyon ko pian napanggayagaan so espiritual a paraiso natan.

Nen 1995, walay balibalin naeksperiensyak. Naimbitaan ak ed sakey a reunion bilang pannodnonot ed Ravensbrück. Diman et anengneng ko lamet iray agagin akaibak ed kampo, masulok lan 50 taon so apalabas! Saman ya impilimog ko’d sikara et makapalikliket tan agko nalinglingwanan. Pinaseseg mi balang sakey a talaranan so agew sano saray inad-aro min inaatey et paolien ed bilay.

Inkuan nen apostol Pablo diad Roma 15:4 ya “diad panagsungdo tayo tan panagligliwa na Kasulatan et nawalaan itayo na ilalo.” Pisalsalamatan ko si Jehova lapud impangitarya to ed sayan ilalo, a tinmulong ed siak pian maliket a makapanlingkor ed sikato, anggan sanen nasusubok.

[Paimano ed leksab]

[Litrato ed pahina 10]

Kaibak si Jaap, 1930

[Litrato ed pahina 10]

Say anak min si Willy, sanen waloy taon to

[Litrato ed pahina 12]

Nen 1995, inmatendi ak ed makapalikliket a reunion. Wala ak ed arap, komadua’d kawigi