1, 2. Antoy maslak ya liknaan na atateng tan ananak ed balang sakey, balet antoy mairap dan gawaen no maminsan?

“PANON to no naamtaan mon ompatey la ray ateng mo nabuas, antoy ibagam ed sikara natan?” Satan so intepet ed dakel ya ugugaw ed United States. Imbes ya problema tan agpantatalosan so ibaga dad atateng da, manga 95 porsiento so angibagan, “Sorry” tan “Inar-aro ta kayo.”—For Parents Only, nen Shaunti Feldhahn tan Lisa Rice.

² Kaslakan lan inaro na ananak so atateng da, tan inaro na atateng iray ananak da. Tua iya ed saray Kristianon pamilya. Balet, anggano labalabay day magmaliw a maapit ed balang sakey, no maminsan et nairapan iran mantongtong. Anggaman naynay met iran mantotongtong, wala ray ambaing dan ibaga. Akin kasi? Anto ray makasbel? Panon iratan ya natalonaan?

3. (a) Akin ya mairap parad dakel a pamilya so nawalaay makabaliksan a pantotongtong? (b) Akin ya aliwan problema ed saray Israelitan pamilya so nawalaay pankanawnawan mantongtong?

³ Diad dakel a pamilya, ngalngali anggapoy panaon dan mantotongtong. Balet aliwan ontan so kipapasen diad panaon na saray Israelita. Oniay ingganggan nen Moises ed saray ama: “Nepeg mo ya ibangat [so Salita na Dios] a sankakulian ed saray anak mo, tan nepeg mo ra a tongtongen kapagno manyurong ka ed abung mo, tan kapagno manaakar ka ed dalan, tan kapagno mandukdukol ka tan kapagno ombangon ka.” (Deu. 6:6, 7) Saray arum ya ananak et wala rad abung kaibay ina ra. Saray arum, kaiba day ama ra diad uma odino trabaho. Kanian dakel so panaon na ananak  tan atateng a manulop tan makapantongtong. Diad satan, mainomay a naamtaan na atateng so kaukolan, pirawat, tan personalidad na ananak da. Ontan met, mas nakabat na ananak so atateng da.

4. Akin ya ngalngali agla makakapantongtong so dakel a pamilya natan?

⁴ Balet, duma la natan so panaon! Diad pigaran bansa, masakbay ya mani-eskuela iray ugugaw, no maminsan et duay taon da ni labat. Dakel ya ama tan ina so mantratrabaho kanian lanang iran anggapod abung. No saniiba ira balet, nauupot so panaon dad TV, computer, tan arum ni ran gadyet. Kanian diad dakel a pamilya, walay sarilin bilay na ananak tan atateng; singa ra agsankabat. Ngalngali agla ra makakapantongtong.

5, 6. Panon ya ‘aanamoten’ na arum ya atateng so panaon da pian mas nakaiba da ray anak da?

⁵ Sarag mo kasin ‘anamoten’ so panaon pian nakaibay pamilyam? (Basaen so Efeso 5:15, 16.) Nantongtongan na arum a pamilya a limitaan day pan-TV tan pan-computer. Saray arum balet et mandurungo ran mangan na anggan maminsan ed sanagew. Say panagdayew na pamilya et alay abig a pankanawnawa pian mas nakabat day balang sakey legan dan pantotongtongay espiritual iran bengatla. Nayarin nigapo iya diad pangiyeskedyul na sakey oras odino onsulok ni kada simba. Balet wala ni nakaukolan a gawaen pian magmaliw a lukas so komunikasyon—say regular tan mabetbet a pitotongtong. Antis ya onlad eskuelaan iray anak yo, mangibaga na bengatlan makapaseseg, manteksto, odino manpikasi kayo. Baleg so nitulong na satan ed sikara kada agew.

⁶ Wala ray atateng a nanggaway pananguman ed kabibilay da pian mas dakel so panaon dan nakaiba iray ananak da. Singa bilang, si Laura * a walaay duaran anak et inmekal ed full-time a trabaho to lapud sayan rason. Oniay inkuan to: “Kada  kabuasan, apurado kamin amin ya onlad trabaho tan diad eskuelaan. Lablabi ak lan makakasempet kanian kasabik naugip la ray anako, pinaugip la ra na managkumis. Tua ya dinmaiset so badyet mi, balet natan et mas amtak lay nononoten tan problema na saray anako. Narerengel koy pikakasi ra kanian sarag ko ran igiya, pasesegen, tan ibangat.”

7. Antoy kaslakan a reklamo na atateng tan ananak?

⁷ Kayari dan ininterbio so dakel a kalangweran, naimano na saray autor na libron For Parents Only so sakey nin makasbel ed pantotongtong. Imbaga ra: “Say number one ya reklamo na saray ugugaw ed saray atateng da et, ‘Ag-ira ondedengel.’” Balet satan met so reklamo na atateng ed saray ananak da. Kanian no labay na sankapamilyaan a lukas so komunikasyon da, nepeg ya akaparaan iran ondengel ed balang sakey.—Basaen so Santiago 1:19.

8. Panon a nipanengneng na atateng ya talagan dedengelen day ananak da?

⁸ Atateng, talaga kasin dedengelen yo ray ananak yo? Nayarin aliwan mainomay itan lalo la no naksawan kayo odino singa aliwan importante ibaga ra. Balet posiblin say iisipen yon aliwan importante et importante manayan maong ed anak yo. Say pagmaliw ya “aliston ondengel” et aglabat mankabaliksay italineng ed ibabaga na anak yo noagta pangimano ed no panon ton ibabaga itan. Sarag yon naamtaay nalilikna na anak yo diad tono na boses, ekspresyon na lupa, tan andawes. Importante met so pantepet. Oniay ibabaga na Biblia: “Saray kanonotan na too et singa ra danum a walad aralem a bobon, balet say toon walay pakatalos to, nayarian to ran asolen.” (Pro. 20:5, Maung a Balita) Nakaukolay pakatalos tan pakatebek no kakatongtongen yo ray anak yo, lalo lad saray ambaing dan itongtong.

9. Akin ya kaukolan a dengelen na ananak iray atateng da?

⁹ Ananak, kasin tutuloken yoy atateng yo? Oniay nabasad Salita na Dios: “Ana’ko, denglen mo so panangibangat na amam, tan agmo ikaindan so pamatunong [“bilin,” NW] nen inam.” (Uli. 1:8) Agyo lilingwanan ya inar-aro kayo na atateng yo tan sankanonot day pankaabigan yo, kanian kaukolan yo ran dengelen tan tuloken. (Efe. 6:1) Mas mainomay so ontulok no walay maabig a komunikasyon yo tan amta yon inar-aro da kayo. Ibalikas yod atateng yoy nalilikna yo. Baleg so nitulong na satan pian mas natalosan da kayo. Siempre, kaukolan yo met iran talosan.

10. Antoy naaralan tayod ginawa nen Rehoboam?

¹⁰ Kasin dedengelen yoy simbawa na saray kaedaran yo? Kaukolan yoy manalwar lapud nayarin singa balibali simbawa ra, balet anggapoy maabig a nitulong da. Nayari ni ingen ya mauges so pansumpalan na ibaga ra. Aliwan singa saray maedad la ya marunong tan dakel lay eksperiensya ra, agnononoten na maslak a kalangweran no antoy pansumpalan na saray desisyon da. Singa samay alimbawa na anak nen Solomon a si Rehoboam. Sanen sikatoy nagmaliw ya ari na Israel, mas maabig komon no inunor toy simbawa na mamasiken. Balet ta tinulok toy mauges a simbawa na saray kalangweran ya kaedaran to. Bilang resulta, nanrebelde iray uuleyan to. (1 Ara. 12:1-17) Imbes ya aligey agmakabat a ginawa nen Rehoboam, gawa yoy anggaay nayarian yon lukas so komunikasyon yod atateng yo. Ibaga yod sikaray nononoten tan nalilikna yo. Dengel yoy simbawa ra, tan manpaibangat ed sikara.—Uli. 13:20.

11. Antoy posiblin resulta no mairap ya asinggeran iray atateng?

¹¹ Atateng, no agyo labay a diad saray  kaedaran na ananak yo so kerewan day simbawa, magmaliw kayon mainomay ya asinggeran tan katongtong. Oniay insulat na sakey ya tinedyer a sister: “Wala labat so nabitlak a ngaran na laki, aburido la ray atateng ko. Kanian nababaingan ak laingen a mansalita.” Oniay insulat na sakey nin kalangweran a sister: “Labalabay na dakel a tinedyer so onkerew na simbawa ed atateng da, balet no ibaliwala ira na atateng da, mananap iray sananey, anggan saramay daiset ni eksperiensya ra.” No akaparaan kayon naynay ya ondengel ed antokaman ya ibaga na ananak yo, komportable iran mitongtong ed sikayo tan awaten day simbawa yo.

12. Akin ya nayarin agla mitongtong iray ananak no negatiboy reaksion na atateng da?

¹² Nayarin natatakot iray ananak a mitongtong no mipepetang so ulo tan negatiboy reaksion na atateng da. Tua ya labay na saray Kristianon atateng a protektaay ananak da. Dakerakel so kapeligroan ed sayan “kaunoran iran agew”—espiritual tan arum ni ra. (2 Tim. 3:1-5) Balet, ompan agnatalosan na ananak so proteksion ya iiter na atateng da, tan ipasen da itan ya inka-istrikto.

13. Akin et nepeg ya agbengatbengat a mansalita iray atateng?

¹³ Mas maabig no agbengatbengat a mansalita iray atateng. Tua, aliwan mainomay so mansiansian kalmado no say ibagad sikayo na anak yo et makapaaburido. Balet, importante ya ondengel kayo nin maong antis a mansalita. Oniay insulat na makabat ya Arin si Solomon: “Say mangiter na ebat ed arapen na idengel to, sikato so inkaatiw tan makapabaing ed sikato.” (Uli. 18:13) No kalmado kayo, agnatatakot a mansalitay anak yo tan dakel so ibaga tod sikayo. Siempre, kaukolan yon naamtaay kompleton detalye antis yon natulongan. Posiblin naguguloan so anak yo kanian makapangibalikas na “saray salitan agla ninonot.” (Job 6:1-3, NW) Bilang maaron ateng, dengel kayon maong tan talosan yoy anak yo pian natulongan yo.

14. Akin et nepeg ya agbengatbengat a mansalita iray ananak?

¹⁴ Ananak, kaukolan met ya ‘agkayo bengatbengat a mansalita.’ Agyo rarasonan a tampol so ibabaga na atateng yo lapud inter na Dios so responsabilidad ed sikara a mangipasal ed sikayo. (Uli. 22:6) Nayarin asali da met iray situasyon mo natan. Niarum ni, nayarin wala ray pagbabawian dan ginawa da nen kalangweran ni ra tan agda labay ya nagawaan mo met iratan. Tandaan mo ya saray atateng mo et kaarom, aliwan kalaban. Labay da kan tulongan, aliwan pian sakitan. (Basaen so Uliran 1:5.) “Igalang mo so amam tan inam,” tan ipaliknam ya inarom ira, singa panangaro dad sika. Diad ontan, ag-ira nairapan a ‘mamabaleg ed sika diad panagdisiplina tan panamilin nen Jehova.’—Efe. 6:2, 4.

15. Antoy ontulong ed sikatayon mansiansian kalmado tan maanos ed saray inaro tayod bilay?

¹⁵ No maminsan et nasyodotan itayo met ed saray inaro tayod bilay. Oniay insulat nen apostol Pablo ed saray matoor ya agagid Colosas: “Asawan lalaki, itultuloy yon aroen so kaasawaan yo tan agkayo komon maruksa ed sikara. Kaamaan, agyo papasyodoten so ananak yo, ta pian ag-ira nadismaya.” (Col. 1:1, 2; 3:19, 21) Impaseseg nen Pablo ed saray taga Efeso: “Naekal komon ed sikayo so amin a paneem-em na sakit na linawa tan pasnok tan sanok tan paneeyagan tan makapasakit a salita.” (Efe. 4:31) No bayuboan tayo ray aspekto na bungay espiritu na Dios ya singa say andukey a panag-anos,  inkaulimek, tan panangontrol ed dili, makapansiansia itayon kalmado anggan naproproblema.—Gal. 5:22, 23.

16. Panon ya impetek nen Jesus iray babangatan to, tan akin a makapadinayew itan?

¹⁶ Imanoen so alimbawa nen Jesus. Imadyin yoy graben stress ya alikna tod samay unor a pangdem to kaiba iray apostol. Amta to ya pigaran oras labat la et napairap a maong tan ompatey. Akadepende ed katooran to so pamasanto ed ngaran na Ama to tan say kilalaban na amin a too. Balet legan na panangan, walay “agawan ampetang a sangsangan ed [saray apostol] no siopa so manunaan.” Ag-ira ineyagan o nampasnokan nen Jesus. Imbes, maar-aro to ran binilin. Imbaga tod sikara ya baleg so nitulong dad sikato diad saray kairapan. Tan imbalikas to ya anggaman sikaray yakayaken nen Satanas a singa trigo, sikaray makapansiansian matoor. Insipan to ni ingen a sikaray nakaiba ton manuley diad tawen.—Luc. 22:24-32.

17. Antoy ontulong ed saray ananak a mansiansian kalmado?

¹⁷ Nepeg met a mansiansian kalmado iray ananak. No tinedyer ka la, nayarin isipen mo ya bibilinen ka na atateng mo lapud anggapoy talek dad sika. Anggaman no maminsan et tua itan, tandaan mo ya mapaga iray atateng mo ta inar-aro da ka. No dengelen mo ra tan awaten moy bilin da, respetoen da ka tan naalam so talek da. Diad ontan, nayarin ikdan da kay kaaruman ya kawayangan. Ibabaga na Biblia ya makabat so toon kalmado. “Say maatiw ibesngaw to ya amin so sanok to, balet say makabat a too sikato so pokpokan to.”—Uli. 29:11.

18. Panon a makatulong so aro pian magmaliw ya lukas so komunikasyon ed pamilya?

¹⁸ Pinablin atateng tan ananak, agkayo nadidismaya no aliwa nin tanton lukas so komunikasyon ed pamilya yo. Gawa yoy anggaay nayarian yon paaligwasen itan, tan itultuloy yoy mankurang ed katuaan. (3 Juan 4) Diad balon mundo, magmaliw itayo lan perpekto kanian anggapo lay agpantatalosan, pankokolkol, tan problemad komunikasyon. Balet antis na satan, makagawa itayo na saray lingo. Kanian, akaparaan tayo komon a naynay ya onkerew na panamerdona tan mabulos a mamerdona. ‘Mankakasakey itayo ed aro.’ (Col. 2:2) Baleg so nagawaan na aro. ‘Say aro et walaan na andukey a panag-anos tan mapangasi. Aliwan misasanok. Ag-itan manbibilang na impakasakitan. Satan so mangitetepel ed amin a bengatla, manisia ed amin a bengatla, maniilalo ed amin a bengatla, mansusungdo ed amin a bengatla.’ (1 Cor. 13:4-7) Itultuloy yon bayuboay aro pian napaaligwas yoy komunikasyon ed pamilya yo. Seguradon magmaliw kayon maliket tan nidayew yoy Jehova.