DIAD unor la ran taon na bilay na kuya nen baik ya si Nikolai Dubovinsky, tinipon to ray insulat ton agawgawad bilay to legan ton manlilingkor ed si Jehova, balanglan makapaliket odino makapaermen. Kaslakan ed saratan et agawa nen sebel so kimey tayo ed datin Soviet Union. Balet anggano dakel so dinadalan ton subok tan irap, sikatoy nansiansian matoor tan maligsa. Naynay ya ibabaga nen Laki Nikolai ya labay ton naamtaan na saray kalangweran iray naeksperiensya tod bilay, kanian labay kon isalaysay ed sikayo so pigarad saratan. Dumaralos iray atateng nen Laki Nikolai, tan sikatoy niyanak nen 1926 diad Podvirivka, Chernivtsi Oblast, Ukraine.

Oniay insalaysay nen Laki Nikolai: “Aminsan nen 1941, walay insempet nen kuyak Ivan ya libron The Harp of God tan The Divine Plan of the Ages, pigaran magasin ya Watchtower, tan pigara met ya bokleta. Binasak iratan ya amin. Abigla ak nen naamtaan ko ya say Diablo manaya so sengegan na amin ya problema ed sayan mundo, aliwan say Dios. Legan kon babasaen iraman ya publikasyon, binasak met so Ebanghelyo tan nibagak ya nalmok lay katuaan. Malikeliket kon imbagad arum so naamtaan kon ilalo ya iter na Panarian. Diad impanaral kod saraman ya publikasyon, atalosan kon maong so katuaan tan labalabay kon lingkoran si Jehova.

“Amtak ya napasegsegang ak lapud pananisiak. Panaoy guerra ed saman, tan agko labay so mamatey na kaparak a too. Pian niparaan koy sarilik, angipatlep ak na saray teksto ed Biblia, singa say Mateo 10:28 tan 26:52. Determinado ak ya manmatoor ed si Jehova, anggano pateyen da ak ni!

“Nen 1944, 18 años ko la kanian tinawag da ak pian mansundalo. Diad saman ko labat akabat iray arum ya agagi, a kalangweran ya singa siak tan tinawag met pian mansundalo. Mapekder min imbagad saray opisyal ya agmi labay so mansundalo. Amasnok imay sakey ya opisyal tan imbaga ton agto kami pakanen, paskaren to kamin mantrabahoy ambelat, odino paltogen to kami. Balet agkami tinmakot. Say kuan mid sikato: ‘Sikayo lay akauley. Balet anggano antoy gawaen yod sikami, agmin balot sumlangen so ganggan na Dios ya, “Agka mamatey.”’—Exo. 20:13.

“Lapud saman, siak tan duara nin brother so inyakar ed Belarus pian mankimey ed uma tan mangapiger na aderal iran abung. Agko nalinglingwanan iray anengneng kon makapaermen ya epekto na guerra diad saray baryo na Minsk. Diad dalan et dakel ya kiew so apoolan. Atakatak iray bangkay na too tan kabayo diad saray banawang tan katakelan.  Wala met iray anengneng kon luluganan ya pan-guerra tan armas tan aderalderal ya eroplano. Anengneng kon mismo so resulta na ag-itulok ed ganggan na Dios.

“Anampot so guerra nen 1945, balet senentensiaan da kami nin siansia na samploran taon ed prisoan lapud agmi impansundalo. Diad inmunan taloy taon, agkamin balot akaatendi ed saray espiritual a pantitipon odino akabasa na saray publikasyon tayo. Wala ray akontak min pigaran sister panamegley na sulat, balet inaresto met ira tan senentensiaan ira na 25 a taon diad sakey ya labor camp.

“Balet imbulos da kami lanlamang nen 1950 tan anempet ak ed abung mi. Legan ak ya walad prisoan, nagmaliw ya Tasi nen Jehova si inak tan say agik ya si Maria! Aliwa nin Tasi iray kuyak, balet manaaral iray Biblia. Lapud maseseg ak ya manpulong, labay na Soviet security agency ya ipriso ak lamet. Insan kinerew na saray brother ya mangaasikasod kimey tayo ya ontulong ak ed maamot ya pan-imprinta na literatura tayo. Diad saman et 24 años ko.”

“Mabetbet ya ibabaga na saray Tasi, ‘No sebel so kimey tayo ed publiko, di iyamot tayo.’ (Uli. 28:28) Maslak ya saray publikasyon tayo et iyiimprinta diad underground. Say inmunan kuarton nankimeyan ko et diad underground na abung na kuyak ya si Dmitry. No maminsan, duay simba ya agak ompaway ed saman ya kuarto. No naerep so lamparaan lapud kulang so oxygen, idukol kon magano tan manalagar ak ya anggad wala lamet so dagem.

“Aminsan, walay brother ya akaibak ed trabaho ya tinepetan to ak, ‘Abautismoan  ka la?’ Labinsakey taon ak lan manlilingkor ed si Jehova, balet agak ni abautismoan. Kanian nantongtongan mi itan, tan diad saman ya labi et abautismoan ak diad ilog. Diad saman et 26 años ko. Kalabas na taloy taon, walay naawat kon kaaruman ya responsabilidad. Nagmaliw ak ya membro na Country Committee. Diad saman et niyasain iray brother ya agnipriso bilang kasalat na saramay inaresto pian mantultuloy so kimey ed Panarian.”

“Mas mairap so kimey ya pan-imprinta diad underground nen say bilay diad prisoan! Pitoy taon ya agak akapiaral pian agak naerel na KGB, kanian kaukolan kon pabiskegen so espiritualidad ko. Nanengneng ko labat so pamilyak no bisitaen ko ra, balet matalag. Anggaman ontan, natatalosan day situasyon ko, tan atan so amaseseg ed siak. Lapud sankanonot ko ya anggan anton oras et posiblin naerel ak tan lapud naynay ya kaukolan koy manalwar, singa nanaupot ya lanang so biskeg ko. Kaukolan ya akaparaan kamin naynay ed saray posiblin nagawa. Singa bilang, aminsan ya labi et walay duaran pulis ya linmad abung ya panaayaman ko. Tinmaboy ak ed bintana tan batik ak paonlad katakelan. Nen akasabi ak ed uma, walay arengel kon tanol ya singa manngisiw. Anta manaya, bala na paltog! Walay inmusil ed siak ya akalugan ed kabayo tan agto ak tinundaan ya pinaputokan ya anggad naupotan lay bala. Nakna ak ed taklay. Kayari na manga limaran kilometro ya impangusil ed siak, pinmawil ak ed katakelan tan diman ak inmamot. Nen lilitisen ak lad korte, naamtaan ko ya 32 a beses da ak manayan pinaputokan!

“Lapud lanang ak ya walad underground, nagmaliw ya pusisaw so laman ko. Mainomay ya nahalata no antoy kimey ya gagawaen ko. Kanian anggad posible et manpapaagew ak. Nansakit ak met lapud naynay ak ed underground. Aminsan et agak akaonlad importantin miting kaibay arum ya brother ta mandalay eleng ko tan sangik.”

“Nen Enero 26, 1957, inaresto da ak. Kalabas na anem bulan naamtaan koy sentensiad siak na Korte Suprema na Ukraine. Asentensiaan ak na patey panamegley na  firing squad, balet lapud inekal lad saman so death penalty ed Ukraine, nagmaliw ya say sentensiak et 25 ya taon ed prisoan. Walora kami ya asentensiaan ya mankimey ed saray labor camp. Inyakar da kamid saray labor camp ed Mordvinia, ya ditan et walay manga 500 ya Tasi. Maamot kamin mantitipon diad angkekelag ya grupo pian manaral na The Watchtower. Aminsan ya narel da kami tan akompiska iray magasin mi, imbaga na sakey ya guardia: ‘No itultuloy yo iyan basaen, agbalot onkapuy so pananisia yo!’ Talagan susumpalen mi trabaho mi tan mabetbet ya anggano agmi trabaho et gagawaen mi. Balet siansian imbaga na komander na kampo: ‘Agpa importante ed sikami so pantratrabaho yo dia. Say kaukolan mi et say katooran tan suporta yo.’”

Nen 1967, nibulos lay Laki Nikolai tan tinmulong pian naorganisa iray kongregasyon ed Estonia tan St. Petersburg, Russia. Nen 1991, binawi na korte so desisyon nen 1957 lapud anggapoy ebidensya ya sikatoy nanggaway krimen. Diad saman ya panaon, naabsuelto so dakel ya Tasi ya pinairap na gobierno. Nen 1996, nanayam la si Laki Nikolai diad syudad na Velikiye Luki diad Pskov Oblast, manga 500 a kilometro so kaarawi tod St. Petersburg. Angaliw diman na melag ya abung, tan nen 2003 et walay Kingdom Hall ya impaalagey diad abay na abung to. Natan et duaran kongregasyon so manguusar lad satan ya Kingdom Hall.

Siak tan si asawak et manlilingkor ed branch office na Saray Tasi nen Jehova diad Russia. Nen Marso 2011, manga pigaran bulan antis ya inatey si Laki Nikolai, binisita to kami. Talagan apaseseg kami legan ton ibabaga irayan salita: “Nanenengneng ko la ya ginmapo lay komapiton agew na panmartsa ed Jerico.” (Jos. 6:15) Diad saman et 85 años to la. Anggano dakel so dinadalan ton subok ed bilay to, imbaga ton: “Malikeliket ak ya nen kalangweran ak ni et nandesisyon ak lan manlingkor ed si Jehova. Agkon balot itan pagbabawian!”