Kasin Naderal so Dalin?

KASIN nitepet yo la no ‘Anto so nagawa ed dalin diad arapen?’ Lapud nanenengneng na dakel a totoo so nagagawa ed marakdakep a planeta tayo, panisiaan da a say dalin et agla ombayag.

Talagan napipisak natan so dalin lapud naaabuso iray makanan kayamanan a singa say danum, katakelan, tan balansin atmospera. Niarum ni, ipapasakbay na arum a sientista a say dalin tan amin a mabilay et nayarin naderal lapud ikena na agaylay kabaleg ya onaapoy a bato, isabog na sakey a bitewen, odino itunda lan ipetang na agew.

Panisiaan na saray sientista ya ompan kayari na binilbilyon a taon et kalkalna lan agnasuportaan na dalin so bilay na too. Saya so tinawag na Encyclopædia Britannica ya “agla nauman a tendensian pakagulo-gulo.”

Makapalikliket ta ipapaseguro ed sikatayo na Biblia ya ag-abuloyan nen Jehova a Dios a naderal odino agla napanayaman so dalin. Bilang Manamalsa, anggapoy limitasyon na ‘mabiskeg a pakapanyari to,’ kanian lawas ton napansiansia so uniberso. (Isaias 40:26) Sirin et napanmatalkan yo irayan balikas: “[Say Dios so] angipasen na saray angipaletnegan na dalin, pian aglawas nagalaw.” “Sikato so idayew yo, banwa tan bulan: sikato so idayew yo, amin yo a bibitewen na liwawa. . . . Ta sikato nangganggan et apalsa ra. Sikato impaletneg to ra met a lawas lan lawas.”​—Salmo 104:5; 148:3-6.

Say Gagala na Dios Parad Dalin

Agbalot ginetma na Dios a say dalin et naabuso tan nadutakan a singa nagagawa natan. Imbes, pinalsa to so unonan laki tan bii, si Adan tan Eva, tan inyan to ra ed marakdakep a hardin. Siempre, say Paraison ayaman da et agmansiansian marakdakep no paulyanan da itan. Kanian binilin ira na Dios ya ‘apigeren da tan imatonan da’ itan. (Genesis 2:8, 9, 15) Seguradon makapaliket tan makapenek so kimey ya inter na Dios ed saray ateng tayo a datin perpekto!

 Balet, aliwa labat lan say pangasikaso ed satan a hardin so gagala na Dios parad dalin. Labay ton say interon dalin et magmaliw a paraiso. Kanian oniay ingganggan na Dios ed si Adan tan Eva: “Manbunga kayo, tan ondakel kayo, tan makmakan yo so dalin, tan sikato so patuloken yo: tan niiter ed sikayo so pakauley ed saray sirasira na dayat, tan pakauley ed saray manok ya atap ed saray tawen, tan amin a bengatla a mabilay ya onggalaw dia ed dalin.”​—Genesis 1:28.

Makapaermen ta say gagala na Dios et kinontra na mapaatagey ya anghel, a nagmaliw a Satanas. Pinilalek ton sikato so dayewen di Adan tan Eva. Sanen akitongtong si Satanas panamegley na sakey ya uleg, asagyat to ran manrebelde ed pananguley na Dios. (Genesis 3:1-6; Apocalipsis 12:9) Seguradon asakitan so Manamalsa tayo ta anggapoy utang na linawa ra! Balet, walay sakey a bengatla ya agnauman na impanrebelde ra, satan et say gagala nen Jehova a Dios parad dalin. Inkuan to: “[Say] salitak ya ompaway ed sangik; sikato naani ag-ompawil ed siak a paoy-paoy, noag ingen sumpalen to naani so kaliktan ko, tan onaligwas naani ed bengatla a pangiyakaran ko ed sikato.”​—Isaias 55:11.

Lapud maabig a rason, inabuloyan nen Jehova a mantultuloy a manrebelde si Satanas anggad natan. Legan na sarayan panaon, asali la na totoo so nanduruman klase na gobierno, tan saray resulta na agpampasakop ed Dios, unong ya insugsog nen Satanas et mamapaneknek ya agbalot itan ontalona. *​—Jeremias 10:23.

Anggaman ontan so agawa, diad apalabas iran nilibon taon et wala ray maptek a totoo a benendisyonan na Dios. Impaisulat met na Dios diad Biblia iray salaysay nipaakar ed pansumpalan na pangunor odino agpangunor ed uley to. Niarum ni, walaray marakdakep a ginawa nen Jehova a pinabangan tayo ed arapen. Sikatoy maad-aron angiter ed totoo na Manangiliktar diad impangibaki ed pinabpabli ton Anak a si Jesu-Kristo, pian mangibangat ed sankaabigan a paraan na kabibilay tan mangisakripisyo ed bilay to parad sikatayo. (Juan 3:16) Lapud agkanepegan nen Jesus so ompatey, satan ya impatey to et inusar na Dios bilang legal a paraan pian nipawil so imbalang di Adan tan Eva, salanti, say ilalon bilay ya andi-anggaan diad interon dalin a paraiso. * Kanian, inletneg nen Jehova a Dios so gobierno ed tawen a manguley ed amin a totoo, tan tinuro to so Anak to, say pinaoli ed bilay a si Jesu-Kristo, a magmaliw ya Ari ed satan a Panarian. Seguroen na sayan marakdakep ya uksoyan a nagawa so gagala na Dios diad dalin.​—Mateo 6:9, 10.

Kanian, talagan napanmatalkan yo irayan marakdakep a sipan ya akasulat ed Biblia: “Saray managgawa na mauges napater ira: balet saray manalagar ed Jehova tawiren da so dalin. Say matunong tawiren to so dalin tan manayam diman lawas.” “Nia, so tabernakulo na Dios wala ed saray totoo, tan sikato so manayam naani ed sikara, tan sikara naani baley to, tan say Dios met lanlamang so wala naani ed sikara tan Dios da: Tan punasen to so amin a lua ed kamataan da; tan anggapo la naani ipatey; tan anggapo la naani onnangis o dageyem, o ot-ot: ta saray una a bengatla sikara so linmabas la. Tan say manyurong ed trono kuanto: Nia, siak gawaen ko a balo so saray amin a bengatla.”​—Salmo 37:9, 29; Apocalipsis 21:3-5.

Agmankokontraan so Karga na Biblia

Balet, ompan nitepet na arum, ‘Panon a mipakna iray tekston walad tagey diad arum nin teksto ed Biblia a singa mangibabagan naderal so dalin?’ Imanoen tayo pa so pigaran alimbawa. No surien tayo iratan, napruebaan ya agmankokontraan so karga na Biblia.

 Antis a naamtaan na saray sientista so “tendensian pakagulo-gulo” na amin a pisikal a bengatla, oniay abayag lan akasulat ed Biblia: “Impasen mo [salanti, Dios] so panangiletnegan na dalin: tan saray katawenan sikara so gawa na limalimam. Sikara mangangga ra, balet sika maando ka; on, amin da ondaan ira a singa sakey a kawes; salatan mo ra a singa sake’ya ikakawes, et sikara nasalatan ira: Bangbalet agka nauman tan saray taotaon mo anggapo so anggaan da.”​—Salmo 102:25-27.

Say angisulat ed sayan teksto et agto kokontraen so andi-anggaan a gagala na Dios parad dalin. Noagta ibabaga to labat so pandumaan na andi-anggaan a kiwawala na Dios tan say posibilidad a pangangga na amin a bengatlan pinalsa na Dios. No aliwan diad magnayon a pakapanyari na Dios a mamasimbalo, say uniberso​—kaiba lay solar system ya akadependian tayo parad liwawa, enerhiya, tan pansiansian itelek na dalin​—so sigpot a nagulo-gulo tan naderal. Kanian, no paulyanan a bukor, say dalin so “ondaan,” odino permanente lan naandi.

Wala ni ray arum a teksto ed Biblia a singa onkontra ed imbaga na Dios a gagala to parad dalin. Alimbawa, inkuan na Biblia a say tawen tan dalin et “naandipat.” (Puyan 21:1, Maung a Balita) Seguradon ag-iya kontra ed sipan nen Jesus: “Mapalar iray mauyamo: ta tawiren day dalin.” (Mateo 5:5) Antoy labay ya ibaga sirin na Biblia sanen inkuan ton “naandipat” so tawen tan dalin?

Mabetbet ya uusaren na Biblia so “dalin” ya onsisimbolo ed totoo. Alimbawa, imanoen pa iyan teksto: “Amin a dalin dakmomoan da ka, tan kantaan da ka; sikara kantaan da so ngaran mo.” (Salmo 66:4) Mapatnag a say tutukoyen dia a “dalin” et saray totoo a manaayam ed dalin. Say sakey nin alimbawa et say Salmo 96:1, ya oniay inkuan to: “O kantaan yo si Jehova na sakey a balo a kanta: kantaan yo si Jehova, sikayon amin a dalin.” Malinew ed saya tan ed dakel ni ran teksto a say salitan “dalin” et onsisimbolo ed totoo.​—Salmo 96:13.

No maminsan, saray makapanyarin manuuley diad dalin et iyaaliling na Biblia ed katawenan odino bengatlan walad tawen. Alimbawa, deneskribe na Biblia iray maruksan nanuley ed Babilonia a singa ra no bitewen lapud mas inyatagey day inkasikara nen saray arum. (Isaias 14:12-14) Unong a nipasakbay la, saray “tawen” na Babilonia odino saray manguuley ditan, tan say “dalin” odino saray sakop na satan a gobierno, so anampot nen 539 B.C.E. (Isaias 51:6) Kanian akasempet iray Judio ed Jerusalem, a ditan et “saray balo a tawen,” salanti, balo a pananguley, so mangaasikaso ed “balo a dalin,” saray matunong a totoo.​—Isaias 65:17.

Say tutukoyen sirin na Biblia a “naandipat” a tawen tan dalin et say pangangga na kaplesan a mauges iran gobierno na totoo tan saray mauges a sakop da. (2 Pedro 3:7) No nagawa la itan, say walad tawen a balon gobierno na Dios so mamendisyon ed matunong a balon ulop na totoo, lapud “unong ed sipan [na Dios et] alagden tayo so saray tawen a balo tan dalin a balo, a sikara so panaayaman na katunongan.”​—2 Pedro 3:13.

Kanian, napanmatalkan mo so sipan na Dios a say ayaman tayon dalin et agnaderal anggan kapigan. Niarum ni, ipapanengneng na Biblia no anto so nepeg mon gawaen pian wadtan ka ed satan a makapalikliket a panaon sano magmaliw lan paraiso so interon dalin. Inkuan nen Jesus: “Saya sikato so andi-anggaan a bilay, a naamtaan da ka a saksakey a tuan Dios, tan saman so imbakim, salanti Jesu-Kristo.” (Juan 17:3) Akin ta no usisaen mo so ibabangat na Biblia ed no antoy nagawa ed dalin tan totoo diad arapen? Labalabay na saray Tasi nen Jehova ed lugar yo a tulongan ka.

[Saray paimano ed leksab]

[Blurb ed pahina 12]

Isisipan na Biblia a say ayaman tayon dalin et agnaderal anggan kapigan

[Picture Credit Lines ed pahina 10]

Background globe: NASA/The Visible Earth (http://visibleearth.nasa.gov/); polar bear: © Bryan and Cherry Alexander Photography