No walay anak mon tinedyer tan walay agyo pantatalosan, nayarin nasubok so abilidad mo bilang ateng, tan kaukolan so andukey a pasensia. “No agak uunoren na anakon bii, onsasaboy dalak,” so kuan nen Maria, inan taga Brazil a walay anak ton manedad na 14. “Agaylay syodot mi ya anggad maniingalan kami la.” Ontan met so problema nen Carmela ya taga Italy. “Naynay kamin maneebatan na anakon laki,” so inkuan to, “ya anggad mankulong lad kuarto to.”

Akin et wala ray tinedyer ya mairap a katalosan? Kasin lapud saray nakakaulop da? Nayarin ontan. Ibabaga na Biblia ya baleg so impluensya na saray kaulop, nayarin maong odino mauges. (Uliran 13:20; 1 Corinto 15:33) Sakey ni, dakel ed saray panagligliwaan ya parad kalangweran et mangipapanengneng ed sikaran ayos labat so manrebelde tan magmaliw ya agmarespeto.

Balet wala ni arum ya ikonsidera—bengatla ran agmet mairap ya solusyonan no natalosan mo no panon irayan mangapektad tinedyer mo. Imanoen irayan alimbawa.

Insulat nen apostol Pablo: “Sanen melag ak nin ugaw, mansasalita ak a singa ugaw, maniisip a singa ugaw, mankakatunongan a singa ugaw; balet  natan ta tinmakken ak la, inekal ko la iray ugali na sakey ya ugaw.” (1 Corinto 13:11) Ipapanengneng na imbaga nen Pablo ya midumaan so panagnonot na ugugaw ed saray adulto. Panon?

Walay tendensia na saray ugugaw a nonoten ya amin a bengatla et balang lan duga odino aliwa. Balet saray adulto et maslak ya mas malaknab so pakatalos da tan mannononot ni ran maong antis iran mandesisyon. Singa bilang, mabetbet ya ikokonsidera na saray adulto iray prinsipyon nalalanor ed sakey a bengatla tan nononoten da ni no antoy epekto ed arum na gawaen da. Nayarin apasal la rad ontan ya panagnonot. Balet saray tinedyer et balo nid satan.

Papasesegen na Biblia iray kalangweran ya ipasal day ‘abilidad dan mannonot.’ (Uliran 1:4, New World Translation) Diad tua, amin ya Kristiano et papasesegen na Biblia ya usaren day ‘pakayari dan mankatunongan.’ (Roma 12:1, 2; Hebreos 5:14) No maminsan balet, ompan usaren na tinedyer mo so abilidad ton mankatunongan pian mikolkol ed sika, anggan diad agmet tanto importantin bengatla. Odino nayarin ipilit toy panmoria to anggano mapatpatnag ya aliwa. (Uliran 14:12) Diad ontan iran situasyon, panon kan mankatunongan ed sikato imbes ya mikolkol?

Tandaan: No mikakatunongan kad anak mon tinedyer, agmo iisipen ya sikan naynay so duga. Anggano singa agto ka dedengelen, ompan dakel ni ingey naaralan tod imbagam nen say iilaloan mo—anggan agto aminen. Agka mankelaw no diad ilabas na pigaran agew et mipara lay panmoria tod sika. Ompan ibaga to ni ingen ya ideya to itan.

““No maminsan mankolkol kami na anakon laki nipaakar ed angkelag iran bengatla—singa bilang, say agpandarak odino agpansutil ed agi ton bii. Balet, mabetbet ya singa say labay to et tepetan ko no antoy iisipen to, talosan ko, tan ibagan, ‘Ay, ontan manaya’ odino ‘Ontan manayay iisipen mo.’ No ontan komon so imbagak, naiwasan mi komoy mankolkol ya naynay.”—Kenji, Japan.

Sakey ya importantin kabiangan na pamabaleg na tinedyer so pangiparaan ed sikaton magmaliw ya responsablin adulto ya makatulong ed sikato no ombiig la. (Genesis 2:24) Kaibad saya so panggaway sarili ton pakabidbiran—ugali, sisiaen, tan prinsipyon mangipanengneng ed inkatoo to. No sikatoy piliten a manggaway aliwa, agto labat nonoten no antoy pansumpalan na gawaen to. Noagta, tepetan to met so sarili to: ‘Anton klase inkatook? Anto ran prinsipyo so uunoren ko? Anto kasi gawaen na toon walaan na onia ran prinsipyo ed onian situasyon?’—2 Pedro 3:11.

Ibabagad sikatayo na Biblia so nipaakar ed si Jose, sakey a kalangweran ya agto labay a naderal so sarili ton pakabidbiran. Singa bilang, sanen pipiliten na asawa nen Potifar ya misekso, oniay inyebat nen Jose: “Panon sirin so pakayarik a manggawa ed saya ya abalbaleg a kabaglan tan kasalanan ya onsumpa ed Dios?” (Genesis 39:9) Anggaman anggapo ni inter a ganggan ed saray Israelita nipaakar ed pikakalugoran, atalosan nen Jose no antoy panmoria na Dios ed satan. Sakey ni, saray salitan “panon sirin so pakayarik a manggawa” et mangipapanengneng ya inalig toy panmoria na Dios—kabiangan itan ed sarili ton pakabidbiran.—Efeso 5:1.

Say tinedyer mo et onggagapo ni labat a manggaway sarili ton pakabidbiran. Maabig ta ontulong itan ed sikaton nalabanay impluensya na saray kaulop to tan magmaliw a mapekder. (Uliran 1:10-15) Balet, nayarin usaren to met itan pian mirasonan ed sika. No ontan so situasyon, antoy gawaen mo?

Say pakawalaan na sarilin pakabidbiran tan inkapekder et normal labat tan makagunggona. Ibabaga ingen na Biblia ya saray Kristiano et agnepeg a singa ugugaw ya “iyaanor-anor na saray daluyon tan ipapalirpalir na amin a dagem na bangabangat.” (Efeso 4:14) Kanian, abuloyan tan pasesegen mo ni ingen so tinedyer mon manggaway sarili ton pakabidbiran tan magmaliw a mapekder ed satan.

“No ipanengneng kod saray anakon bibii ya akaparaan ak ya ondengel ed sikara, mas dengelen day ibabagak, anggano miduma itan ed nononoten da. Agko ipipilit so labay ko noagta aabuloyan ko ran mandesisyon.”—Ivana, Czech Republic.

Singa saray ugugaw, apasal iray arum a tinedyer ya piliten iray ateng da pian naalay labay da. No ontan ya naynay so nagagawad pamilya yo, nepeg ya umanen itan. Nayarin naiwasay kolkolan no iter moy labay to, balet no naynay lan ontan, nayarin isipen na anak mo ya kaukolan toy mikolkol ed sika pian naala toy labay to. Antoy solusyon? Tumboken so simbawa nen Jesus: “Komon ta say imbaga yon On et On, tan say Andi yo et Andi.” (Mateo 5:37) Ompan agla mikolkol so tinedyer mo, no amta ton agka manguman-uman ed ibabagam.

Balet, magmaliw kan makatunongan. Abuloyan mon ipaliwawa na anak mo no antoy nalilikna to, singa bilang, no akin ya no maminsan et labay ton i-adjust so curfew to. No ontan so gawaen mo, agto labay ya ibagan kokonsintien mo noagta uunoren mo labat so ibabaga na Biblia: “Naamtaan komon na amin a totoo a makatunongan kayo.”—Filipos 4:5.

Siempre, anggapoy perpekton ateng. Ibabaga na Biblia: “Amin tayo et naynay a nalilingo.” (Santiago 3:2) No sika so alingo, kerew kay perdona ed tinedyer mo. Say pangawat na lingom et mangipanengneng ya mapaabeba ka tan nayarin aligen itan na tinedyer mo.

“Aminsan ya impankolkol mi, nen kinmalma ak la, nan-sorry ak ed anakon laki ta agko akontrol so pasnok ko. Lapud saman et kinmalma met tan dinmengel lad siak.”—Kenji, Japan.