Saray Selyo Nensaman—Anto Iratan?
Saray selyo et melag ya panagtatak ya walay ukit to, tan ombalkat o ontatak so desinyo na satan no itelmer ed anlemek ya pitek odino wax. Nanduruma so kurti na saray selyo, tan wala ingen iray kurtin singa apa, tubo, tan anggan saray ulo na ayep. Saray marka na selyo et mangipanengneng no siopay akanggawa na sakey a bengatla odino mangiter na prueba ya aliwan peke so sakey a dokumento, tan nayarin usaren itan pian agnalukasan iray bag odino dadalanan, singa saray puerta odino lolooban na saray lubok.
Say kurtin tubo ya selyo na Persianon manuley ya si Dario I tan say tinatakan ya pitek ya mangipapanengneng ed pampapana toy ayep
Saray selyo et gawad nanduruman materyales, singa saray pukel, limestone, balatyang, ankablin bato, odino kiew. No maminsan et akaukit ed selyo so ngaran na akanggawa tan say ama to. Nanengneng ed arum ya selyo so titulo o posisyon na akanggawa.
Pian napruebaan ya susto tan napanmatalkan so sakey a dokumento, itelmer na akanggawa so selyo to ed pitek, wax, odino arum nin anlemek ya bengatla ya akapeket ed dokumento. (Job 38:14) Insan onawet itan tan iilaloan ya anggapoy manguman ed satan ya dokumento.
Nayarin Usaren Iray Selyo Pian Mangiter na Autoridad
Nayarin iter so selyo ed sananey a too, tan niiter ed satan ya too so autoridad na samay akanggaway selyo. Sakey ya alimbawa so sakey a Faraon na Ehipto nensaman tan say Hebreon laki ya si Jose, say anak na patriarkan si Jacob. Si Jose et nagmaliw ya aripen ed Ehipto. Insan, sikatoy apriso anggano anggapoy kasalanan to. Balet, sinmabi panaon, sikatoy imbulos na Faraon tan niyatagey ed posisyon ya onkokomadua ed manuley na Ehipto. Oniay imbaga na Biblia: “Insan inekal na Faraon ed lima to so singsing ton panagtatak tan inyan tod lima nen Jose.” (Genesis 41:42) Lapud satan ya singsing so uusaren na Faraon bilang selyo odino panagtatak, awalaan na autoridad si Jose ya gawaen so importantin kimey to.
Si Reyna Jezebel na Israel nensaman et inusar toy selyo odino panagtatak nen asawa to pian nagawaan toy pakana to ya pateyen so lakin manngaran na Nabot. Inusar toy ngaran nen Arin Ahab, tan wala ray mamatatken ya sinulatan to pian iganggan ira ya akusaan so inosentin si Nabot ya insamba to kunoy Dios. Inusar toy selyo odino panagtatak na ari ed saratan ya sulat tan agawa so mauges ya pakana to.—1 Arari 21:5-14.
Inusar na ari na Persia ya si Arin Ahasuero so singsing ton panagtatak pian paletan iray ganggan to.—Ester 3:10, 12.
Imbaga na sakey ed saray nansulat na Biblia a si Nehemias ya pinaletan na saray Israelitan prinsipe, saray Levita, tan saray saserdote so paknaan ya akasulat diad panamegley na impangusar da ed saray panagtatak da.—Nehemias 1:1; 9:38.
Duara so abitla ed Biblia ya impangusar ed saray selyo pian paletan iray lolooban odino puerta. Sanen imbuntok si propetan Daniel ed ungib na saray leon, “angala ray bato tan insara da itan ed sangab na ungib.” Insan si Arin Dario, ya manuley ed Media tan Persia et ‘tinatakan to itan ed panamegley na singsing to tan saray singsing na saray gagalangen a totoo to, pian agla nauman so desisyon nipaakar ed si Daniel.’—Daniel 6:17.
Sanen inyan so bangkay nen Jesus ed sakey a lubok, “sineguro ra ya agbalot nalukasan so lubok, ya ineletan da so akasaran bato” panamegley na selyo. (Mateo 27:66) No satan ya panagtatak imay uusaren na saray walaan na autoridad, satan ya selyo sirin et “posiblin anlemek ya pitek odino wax ya impeket ed baetan na samay . . . bato tan say lolooban na lubok,” so kuan na Bible commentary on Matthew ya insulat nen David L. Turner.
Makaala tayoy ideya ed saray selyo nensaman no anto ray agawa ed apalabas, kanian interesadon maong iray archaeologist tan historian ed satan. Diad tua, say panag-aral ed saray selyo ya tatawagen a sigillography et sakey ya importantin kabiangan na panag-aral.
