Sigui pa e contenido

Sigui pa e index

Yehova Semper Ta Percura pa Nos

Yehova Semper Ta Percura pa Nos

Storia di Bida

Yehova Semper Ta Percura pa Nos

SEGUN E RELATO DI ENELESI MZANGA

Tawata aña 1972. Dies mucha homber cu tawata miembro di Liga Hubenil di Malawi a kibra drenta nos cas, gara mi y lastra mi hiba na un plantacion di caña eibanda. Nan a bati mi y laga mi benta einan keriendo cu mi tawata morto.

Hopi Testigo di Yehova na Malawi a experencia atakenan cruel manera esaki. Pakico nan a wordo persigui? Kico a yuda nan wanta? Permiti mi conta bo e historia di mi famia.

MI A nace dia 31 di december 1921, y a lanta den un famia masha religioso. Mi tata tawata un pasto di e Iglesia Presbiteriano Central di Africa. Mi a lanta den Nkhoma, un pueblito serca di Lilongwe, capital di Malawi. Ora mi tawatin 15 aña, mi a bira esposa di Emmas Mzanga.

Un dia un amigo di mi tata cu tambe tawata un pasto, a bishita nos. El a ripara cu tawatin Testigonan di Yehova ta biba serca di nos cas y el a adverti nos pa no atende cu nan. El a bisa nos cu e Testigonan tin demoño y cu si nos no tene cuidou, nos tambe por bira endemonia. E advertencia ei a spanta nos asina tanto cu nos a muda bai un otro pueblo, caminda Emmas a haya trabou como bendedo den un tienda. Pero poco despues nos a bin haya sa cu nos cas nobo tambe ta keda den bicindario di Testigonan di Yehova!

Sinembargo, no a tarda hopi cu Emmas su amor profundo pa Bijbel a conmov’e pa papia cu un Testigo. Despues di a haya contestanan satisfactorio pa su tantisimo preguntanan, Emmas a acepta e Testigo su oferta pa studia Bijbel cu ne. Na principio nan tawata studia na e tienda caminda e tawata traha, pero despues nan a tene e studio semanal na nos cas. Cada bes cu e Testigonan di Yehova tawata bin, mi tawata sali bai pasobra mi tawatin miedo di nan. Apesar di esei, Emmas a sigui studia Bijbel. El a batisa na april 1951, mas o menos seis luna despues cu el a cuminsa studia. Sinembargo, e no a bisa mi nada tocante esei pasobra e tawatin miedo cu esei lo a kibra nos matrimonio.

Tres Siman di Problema

Pero un dia mi amiga Ellen Kadzalero a bisa mi cu mi casa a batisa como Testigo di Yehova. Mi tawata herbe di rabia! For di e dia ei padilanti, mi no a papia mas cu ne ni mi no a cushina p’e. Tambe mi a stop di busca awa y mi no tawata keint’e mas pa e baña. Segun nos cultura, ta e esposa ta responsabel pa haci esei.

Despues di a soporta e trato aki pa tres siman, bondadosamente Emmas a pidi mi pa nos papia, anto e ora ei el a conta mi ta pakico el a tuma e decision pa bira un Testigo. El a lesa y splica varios texto di Bijbel, entre otro 1 Corintionan 9:16. Mi a keda profundamente conmovi y a sinti cu ami tambe mester participa den predica e bon nobo. Pues mi a dicidi di cuminsa studia Bijbel cu Testigonan di Yehova. E mesun anochi ei, mi a prepara un bon cuminda p’e, y mi kerido esposo a haya un berdadero alivio.

Compartiendo e Berdad cu Famia y Amigonan

Nos mayornan a opone nos fuertemente ora cu nan a tende cu nos tawata asocia cu Testigonan Yehova. Mi famia a skirbi nos un carta pa bisa cu nan no kier pa nos bishita nan mas. Maske nan reaccion a haci nos tristo, nos a confia den Hesus su promesa cu nos lo haya hopi mama cu tata y ruman spiritual.—Mateo 19:29.

Mi a progresa lihe den mi studio di Bijbel y mi a batisa solamente tres luna y mei despues di mi casa, na augustus di aña 1951. Mi a sinti cu mi tin cu comparti e berdad cu mi amiga Ellen. Ta bon mes cu el a acepta mi oferta pa studia Bijbel. Na mei di 1952, Ellen a batisa y a bira mi ruman spiritual; esaki ta algo cu a haci nos amistad mas fuerte. Te awe, ainda nos ta bon amiga.

Na 1954, Emmas a haya asignacion pa bishita congregacionnan como superintendente di sircuito. Nos tawatin seis yiu caba. E tempo ei, un superintendente biahero tawata pasa un siman bishitando un congregacion anto e siguiente siman e tawata serca su casa y yiunan. Sinembargo, ora Emmas tawata biaha, semper el a haci sigur cu mi a tene nos studio di Bijbel cu e famia. Nos a purba haci e studio cu e muchanan algo agradabel. Tambe nos a papia cu conviccion sinsero tocante nos amor pa Yehova y pa e berdad di su Palabra, y nos a traha hunto como famia den e trabou di predica. E programa di entrenamento spiritual aki a fortalece e fe di nos yiunan y a prepara nan pa e persecucion cu nos tawata a punto di enfrenta.

Persecucion Religioso Ta Cuminsa

Malawi a bira un nacion independiente na 1964. Ora lidernan di e partido na mando a haya sa di nos neutralidad politico, nan a purba forsa nos pa cumpra carchi di afiliacion na e partido. * Door cu ami cu Emmas a nenga di cumpra carchi, miembronan di Liga Hubenil a destrui nos cunucu di maishi, cu tawata nos fuente principal di cuminda pa e siguiente aña. Segun cu e miembronan di Liga Hubenil tawata kap e maishinan, nan tawata canta: “Tur hende cu nenga di cumpra carchi di Kamuzu [Presidente Banda], comehein lo come nan tapushi cu no ta hecho ainda y e hendenan aki lo yora.” Pero apesar cu nos a perde nos cuminda, nos no a desespera. Nos a sinti con Yehova a percura pa nos. Amorosamente el a duna nos fortalesa.—Filipensenan 4:12, 13, NW.

Un anochi laat na augustus di aña 1964, mi tawata mi so na cas cu e muchanan. Nos tawata drumi, pero un zonido di cantamento leu aya a lanta mi. Tawata e Gulewamkulunan, un sosiedad secreto di baliadonan di tribu cu tawata ataca hende y pretende di ta spirito di antepasadonan morto. E Liga Hubenil a manda e Gulewamkulunan pa ataca nos. Mesora mi a core lanta e muchanan, y prome cu e atacadonan a yega nos cas, nos a hui bai den mondi.

For di nos luga di sconde nos por a mira un claridad inmenso. E Gulewamkulunan a pega nos cas cu dak traha di yerba na candela. E cas a kima ful ful hunto cu tur nos pocesionnan. Segun cu e atacadonan tawata cana bai for di loke a sobra di nos cas cu tawata saca huma, nos a tende nan bisa: “Nos a sende un bon candela pa e Testigo ei tene su mes cayente.” Nos a keda sumamente gradicido na Yehova cu nos a logra scapa! Si, nan a destrui tur nos propiedad, pero nan no a destrui nos determinacion pa confia den Yehova mas bien cu den hende.—Salmo 118:8.

Nos a haya sa cu e Gulewamkulunan a haci e mesun cos teribel ei cu cinco otro famia Testigo di Yehova den nos area. Nos a keda hopi contento y gradicido ora e rumannan di e congregacionnan den cercania a bin yuda nos! Nan a reconstrui nos casnan y a percura pa nos haya cuminda pa varios siman.

Persecucion Ta Intensifica

Na september 1967 tawatin un campaña pa gara tur Testigo di Yehova den henter e pais. Pa haya nos, hombernan jong sin misericordia y sumamente agresivo a bai di cas pa cas buscando Testigonan. Nan tawata miembronan di Liga Hubenil y Pioneronan Jong di Malawi, arma cu machete. Ora nan a haya e Testigonan, e hombernan a purba bende carchi di partido politico cu nan.

Ora nan a yega nos cas, nan a puntra si nos tawatin un carchi di partido. Mi a bisa: “No, mi no a cumpra. Mi no ta cumpra un awor, y mi no ta bai cumpra un den futuro tampoco.” E ora ei nan a gara ami cu mi esposo y hiba nos warda di polis, sin duna nos ningun chens di coi nada. Ora nos yiunan mas chikito a yega for di scol, nan no a haya nos na cas, y nan a bira hopi precupa. Menos mal cu un poco despues nos yiu mayo Daniel a yega cas y un biciña a cont’e loke a pasa. Mesora el a pasa man coi su rumannan ckikito y bai warda di polis. Nan a yega net ora polis tawata hinca nos den truck pa hiba nos Lilongwe. E muchanan a bai cu nos.

Nan a tene un huicio falso na e warda di polis na Lilongwe. E polis a puntra nos: “Boso ta pensa di sigui como Testigo di Yehova?” Nos a contesta “Si!” maske e contesta aki automaticamente a nifica un sentencia di shete aña den prizon. Esnan cu tawata “na cabes” di e organisacion a haya un sentencia di 14 aña.

Despues cu nos a pasa un anochi sin come y sin drumi, polis a hiba nos Prizon Maula. Ei, e celnan tawata asina yen cu ni riba flur nos no por a haya un luga di drumi! E w.c. den cada cel a consisti di solamente un hemchi. Cuminda tawata masha malo y masha tiki. Despues di dos siman e funcionarionan di prizon a realisa cu nos ta hende pacifico y a permiti nos uza e cura di ehercicio di e prizon. Ya cu nos tawata asina hopi, tur dia nos tawatin oportunidad pa anima otro y duna testimonio excelente na otro prizonero. Pa nos sorpresa, despues di a sinta mas o menos tres luna di nos sentencia, nan a laga nos bai pa motibo di presion internacional riba gobierno di Malawi.

Polis a urgi nos pa bai nos cas bek, pero tambe nan a bisa nos cu e obra di Testigonan di Yehova ta prohibi na Malawi. E prohibicion aki a dura di 20 di october 1967 te 12 di augustus 1993, casi 26 aña. E añanan ei tawata añanan dificil, pero cu yudansa di Yehova nos por a mantene nos neutralidad strictamente.

Persigui Manera Animal

Un decreto di gobierno a causa un otro periodo di persecucion violento na october di aña 1972. E decreto a dicta pa kita tur Testigo di Yehova for di trabou y pa saca tur Testigo cu ta biba den pueblo for di nan cas. Nan a persigui e Testigonan manera animal.

E tempo ei un ruman homber hoben a bin nos cas cu e mensahe urgente aki pa Emmas: ‘Liga Hubenil ta tramando pa kita bo cabes, pon’e riba un palo, y hib’e serca e hefenan local.’ Mesora Emmas a hui bai, pero prome el a haci areglo pa nos siguie mas pronto posibel. Lihe lihe mi a manda e muchanan bai su tras. Pero net ora mi tawata serca di bai, dies miembro di Liga Hubenil a aparece, en busca di Emmas. Nan a kibra drenta nos cas, pero nan a descubri cu Emmas no tawat’ei. Rabia e hombernan a lastra mi hiba na un plantacion di caña, caminda nan a scop mi y bati mi cu palo di caña. Despues nan a bai laga mi pensando cu mi tawata morto. Ora cu ma bin bei, mi a lastra bai cas bek.

Despues cu a bira scur e anochi ei, Emmas a risca su bida door di bin cas bek pa busca mi. Ora cu Emmas a haya mi tur mal bati, e cu un amigo cu tawatin un auto a pone mi pocopoco den dje. Nos a bai na cas di un ruman na Lilongwe, caminda mi a recupera tiki tiki di e atake. Einan Emmas a cuminsa traha plan pa hui di e pais.

Refugiadonan sin Pariba sin Pabou

Nos yiu mohe Dinesi y su casa tawatin un truck di cinco ton. Nan tawatin un chauffeur ta traha pa nan cu un tempo tawata miembro di Pioneronan Jong di Malawi, pero cu despues a bin compronde nos situacion. El a ofrece su mes pa yuda nos y otro Testigonan. Pa varios anochi el a pasa busca Testigonan na luganan di sconde cu nan a palabra di antemano. Anto el a bisti su uniform di Pioneronan Jong di Malawi y asina el a logra pasa cu su truck riba varios caretera cu tawatin baricada di polis. El a tuma hopi risico pa yuda centenares di Testigo crusa frontera y drenta Zambia.

Despues di un par di luna, autoridad di Zambia a manda nos Malawi bek; pero nos no por a bai nos pueblo bek. Hende a horta tur cos cu nos a laga atras. Asta e plachinan di metal di nos dak nan a bai cu ne. Door cu nos no tawatin ningun caminda safe pa bai, nos a hui bai Mozambique y nos a keda dos aña y mei den e campo di refugiado di Mlangeni. Sinembargo, na juni di aña 1975, un gobierno nobo na Mozambique a sera e campo di refugiado y a forsa nos bai Malawi bek, caminda e situacion no a cambia pa Yehova su pueblo. No a keda nos nada otro di haci sino di bai Zambia pa di dos bes. Ei nos a keda na e campo di refugiado di Chigumukire.

Dos luna despues un fila di bus y truck militar a parker banda di e caretera principal, y centenares di solda bon arma di Zambia a invadi e campo di refugiado. Nan a bisa nos cu cas bunita a wordo traha pa nos y cu nan a bin pa hiba nos aya. Nos tawata sa cu esei no ta berdad. E soldanan a cuminsa pusha hende den truck y bus, y tur hende a drenta panico. E soldanan a cuminsa tira den laira cu nan armanan automatico, y miles di nos rumannan a core bai morto spanta.

Den tur e confusion, accidentalmente hende a tumba Emmas y a trapa riba dje, pero un di e rumannan a yud’e lanta bek. Nos a kere cu ta tribulacion grandi a cuminsa. Tur refugiado a core bai den direccion di Malawi. Mientras cu nos tawata na Zambia ainda, nos a yega na un riu y e rumannan a tene man di otro pa forma un cadena pa yuda tur hende crusa y yega safe na e otro banda di e riu. Pero na e otro banda di e riu, soldanan di Zambia a piki e rumannan y a obliga nan bai Malawi bek.

Unabes cu nos a yega Malawi atrobe, nos no tawata sa unda pa bai. Nos a haya sa cu nan tawata avisa hende den reunionnan politico y den corant pa tene cuidou cu “caranan nobo” den e pueblo, referiendo na Testigonan di Yehova. Pues nos a dicidi di bai na e stad capital, caminda nos lo tawata menos notabel cu den un pueblo. Nos a logra huur un casita y Emmas a sigui cu su trabou secreto di bishita e congregacionnan como superintendente biahero.

Reunionnan di Congregacion

Kico a yuda nos keda fiel? Reunionnan di congregacion! Den e camponan di refugiado di Mozambique y Zambia, nos tawata asisti na nos reunionnan libremente. Nos Salonnan di Reino tawata simpel y traha cu dak di yerba. Pa asisti na e reunionnan na Malawi a rekeri esfuerso pasobra tawata peligroso y dificil; pero semper e tawata bale la pena. Pa evita cu hende ta mira nos, generalmente nos tawata tene e reunionnan anochi laat na luganan retira. Pa evita di hala atencion na nos reunimento, nos no tawata klap man pa expresa nos aprecio pa e orado. Nos tawata simplemente frega nos mannan riba otro.

Bautismo tawata tuma luga anochi laat. Nos yiu homber Abiyudi a batisa na un ocasion asina. Despues di e discurso di bautismo, den scuridad e rumannan a hiba e cu e otro candidatonan di bautismo na un muras (un area cu mata y awa) caminda nan a coba un buraco no mucho hundo. Ei, nan a batisa.

Nos Casita: Un Refugio Sigur

Durante e ultimo añanan di prohibicion, nos cas na Lilongwe a sirbi como un sitio di entrega cu tawata safe. Nan tawata entrega post y literatura di e oficina di sucursal di Zambia den secreto na nos cas. Rumannan cu a sirbi como koerier riba bais tawata bin nos cas pa busca e cargamento di Zambia y hiba post y literatura na tur parti di Malawi. Nan tawata print e revista Toren di Vigilancia riba papel fini cu nan tawata uza pa print Bijbel. Esaki tawata permiti e koeriernan transporta dos bes mas tanto revista cu lo tawata posibel si nan tawata di print riba papel gewoon. Tambe e koeriernan tawata distribui e revista Toren di Vigilancia den tamaño miniatura. Esakinan tawata contene solamente e articulonan di studio. Un mini revista tawata facil pa sconde den saco di bo camisa pasobra el a consisti di un blachi so.

E koeriernan a risca nan libertad y bida ora nan tawata core riba nan bais den mondi, tin biaha den scuridad djanochi, cu caha gestapel riba otro yen di literatura prohibi. Apesar di careteranan cu tawatin baricada di polis y otro peligernan, nan a biaha centenares di kilometer den tur tipo di weer pa entrega alimento spiritual na nan rumannan. E kerido koeriernan ei tawatin hopi curashi!

Yehova Ta Percura pa Biuda

Na december di aña 1992, Emmas a haya un atake celebral ora e tawata dunando un discurso durante un di su bishitanan di sircuito. Despues di esei, e no por a papia mas. Un poco tempo despues el haya un otro atake celebral cu a laga un banda di su curpa paralisa. Maske tawata dificil pa e trata cu su salu delicado, e sosten amoroso cu nos a haya serca nos congregacion a kita mi desesperacion. Mi a cuida mi esposo na cas te ora el a muri na november di aña 1994, cu 76 aña. Nos tawatin 57 aña casa, y Emmas a mira con e prohibicion a ser kita prome cu el a muri. Pero ainda mi ta yora e morto di mi compañero fiel.

Despues cu mi a bira biuda, mi yerno a tuma e responsabilidad di percura no solamente pa su esposa y su cinco yiunan, sino pa ami tambe. Lamentablemente, despues di tawata malo pa un periodo cortico, el a fayece na augustus di aña 2000. Con mi yiu mohe lo a haya cuminda y luga di keda pa nos? Atrobe mi por a mira con Yehova ta percura pa nos y cu e ta berdaderamente “un tata di werfano y un hues pa biuda.” (Salmo 68:5) Mediante su sirbidonan riba tera, Yehova a duna nos un bunita cas nobo. Con el a haci esei? Ora e rumannan den nos congregacion a mira nos situacion tristo, nan a traha un cas pa nos den solamente cinco siman! Rumannan homber mesla di otro congregacion a bin pa yuda. E amor y generosidad cu tur e Testigonan aki a mustra a asombra nos pasobra e cas cu nan a traha pa nos ta miho cu e casnan caminda nan mes ta biba. E muestra di amor aki a duna un testimonio excelente den nos bario. Ora mi bai drumi anochi, mi ta sinti como si fuera ta den Paradijs mi ta! Si, nos cas bunita ta traha cu bloki y cement, pero manera hopi hende a bisa, eigenlijk e ta un cas traha cu amor.—Galationan 6:10.

Yehova Ta Sigui Percura pa Nos

Aunke tawatin biaha cu mi a hera di perde cabes, Yehova tawata bon y generoso cu mi. Shete di mi nuebe yiunan ta na bida ainda, y awor mi famia ta consisti di 123 persona. Mi ta hopi gradicido cu mayoria di nan ta sirbidonan fiel di Yehova!

Awe, na edad di 82 aña, mi ta yena di goso ora mi mira loke Dios su spirito a haci na Malawi. Den e ultimo cuater añanan so, mi a mira e cantidad di Salonnan di Reino aumenta di uno te mas cu 600. Tambe nos tin un oficina di sucursal nobo na Lilongwe, y constantemente nos ta gosa di un cantidad di alimento spiritual cu ta fortalece nos y cu no ta prohibi. Di berdad mi ta sinti cu mi a experencia e cumplimento di e promesa di Dios na Isaias 54:17, caminda nos ta haya e siguransa: “Ningun arma cu wordo forma contra bo lo no prospera.” Despues di a sirbi Yehova pa mas cu 50 aña, mi ta combenci cu sea cual sea e prueba cu nos haya, Yehova semper ta percura pa nos.

[Nota]

^ par. 17 Pa mas informacion tocante e historia di Testigonan di Yehova na Malawi, mira e Anuario 1999 di Testigonan di Yehova na Spaño, pagina 149-223, publica door di Testigonan di Yehova.

[Plachi na pagina 24]

Mi esposo, Emmas, a batisa na april 1951

[Plachi na pagina 26]

Un grupo di koerier yen di curashi

[Plachi na pagina 28]

Un cas traha cu amor