Sigui pa e contenido

Sigui pa e index

Deportenan Antiguo y e Importancia di Gana

Deportenan Antiguo y e Importancia di Gana

Deportenan Antiguo y e Importancia di Gana

“TUR [hende] cu ta competi den e weganan ta eherce dominio propio den tur cos.” “Si un hende ta competi . . . , e no ta gana premio a menos cu e competi segun e reglanan.”—1 Corintionan 9:25; 2 Timoteo 2:5.

E weganan cu apostel Pablo a referi na dje tawata un aspecto hopi importante den bida di e hendenan di antiguo Grecia. Kico historia ta bisa nos di e competencianan ei y di e ambiente cu a reina rond di nan?

Resientemente tawatin un exhibicion di e weganan Griego, e asina yama Nike—Il gioco e la vittoria (Nike—Wega y Victoria), den e Coliseo di Roma. * E artefactonan cu a ser exponi a duna algun contesta riba e pregunta ei. Ademas, nan a motiva cristiannan pa pensa riba e punto di bista cu nan mester tin di deporte.

Un Actividad Importante di Pasado

Grecia no tawata e prome nacion cu a practica deporte. Pero rond di siglo 8 prome cu nos era, e poeta Griego Homero a papia di un comunidad anima pa idealnan heroico y un spirito di competencia, den cua habilidad militar y atletismo tawatin hopi balor. E exhibicion a splica cu e prome fiestanan Griego a cuminsa como evenementonan religioso pa honra e diosnan na entiero di heroenan. Por ehempel, Homero su Iliada, e obra di literatura Griego mas antiguo cu ta existi awe, ta describi con guereronan noble, compañeronan di Aquiles, a pone nan armanan abou na e ritonan di entiero pa Patroclo y a competi pa demostra nan curashi den boxeo, lucha libre, discuswerpen, speerwerpen y careda di garoshi.

Na tur parti di Grecia nan a cuminsa celebra e mesun tipo di fiestanan aki. E buki di splicacion di e exhibicion ta bisa: “Basicamente, e fiestanan a duna e Griegonan un oportunidad pa—motiva pa respet pa nan diosnan—pone nan desacuerdonan interminabel y hopi bes violento un banda, y dirigi nan spirito competitivo di custumbra pa logra algo pacifico pero mesun serio: esun di competencia atletico.”

Gruponan di stad-estado a adopta e custumber di bini hunto regularmente na centronan comun di adoracion pa duna tributo na nan diosnan pa medio di competencianan atletico. Cu tempo, cuater di e fiestanan ei—e Weganan Olimpico y Nemeo, ambos dedica na Zeus, y e Weganan Pitico y Istmico, dedica respectivamente na Apolos y Poseidon—a bira asina importante cu nan a ser comberti den fiestanan nacional na cua competidonan di henter e teritorio di Grecia por a participa. Den e fiestanan ei nan tawata haci sacrificio y oracion, y tambe nan a honra e diosnan pa medio di competencianan atletico y artistico di un nivel halto.

E fiesta mas antiguo, alabes esun mas prestigioso, cu aparentemente a cuminsa na aña 776 prome cu nos era, tawata wordo teni cada cuater aña na honor di Zeus na Olimpia. E di dos mas importante tawata e fiesta Pitico. Tawata tene e fiesta aki pega cu Delfos, e oraculo mas famoso di e mundo antiguo, y e fiesta aki tambe a inclui atletismo. Pero e enfasis di e weganan na honor di Apolos, e patrono di poesia y musica, tawata riba canto y baile.

E Disiplinanan

Compara cu e atletismo djawe, e cantidad di disiplina of tipo di wega tawata bastante limita, y ta hende homber so tawata participa. Nunca no tawatin mas cu dies disiplina riba e programa di e antiguo weganan olimpico. E estatuanan, relievenan, mosaiconan y pinturanan riba vas di terra-cotta exhibi den e Coliseo a duna un idea con e weganan aki tawata tuma luga.

Tawatin caredanan riba tres distancia: di 200 meter; di dos biaha e cancha, comparabel cu e 400 meter di awe; y e careda di largo distancia, cu tawata rond di 4.500 meter. E atletanan tawata core y competi completamente sunu. Participantenan den e pentatlon tawata competi den cinco disiplina: core, bula leu, discuswerpen, speerwerpen y lucha libre. Otro weganan a inclui boxeo y tambe pancracio. E ultimo aki a ser describi como un “pelea feros di bringamento cu mokete sera combina cu lucha libre.” Tambe tawatin careda di garoshi riba distancia di 1.600 meter, cu vehiculonan leve, habri patras, poni riba wiel chikito y lastra pa dos of cuater cabai jong of adulto.

E weganan di boxeo tawata sumamente violento y tin biaha fatal. E participantenan tawatin repi di cuero stijf rond di nan moketenan cu punta di metal destructivo hinca den nan. Bo por imagina bo pakico un cierto participante cu yama Stratofonte no por a reconoce su mes den un spiel despues di a bringa cuater ora largo. Estatuanan y obranan mosaico di antaño ta mustra berdad con boxdonan tawata keda tur desfigura.

Den lucha libre un participante por a gara su rival solamente na e parti ariba di su curpa, y esun cu a tumba su rival tres bes a sali ganado. En cambio, den wega di pancracio si no tawatin limitacion. Participantenan por scop otro, bati otro y troce otro su man of pia. E unico cosnan cu no tawata permiti ta saca wowo di otro, huña otro ni morde otro. E meta tawata pa pone e rival abou y oblig’e entrega. Algun hende tawata considera esaki “e miho espectaculo di henter Olimpia.”

E confrontacion mas notorio den e wega antiguo di pancracio aparentemente a tuma luga na final di e Weganan Olimpico na aña 564 prome cu nos era. Arriquion, kende tawata ser choca, tawata suficiente na tino ainda pa e saca un dede di pia di su rival fo’i luga. E dolor di su oponente tawata asina fuerte cu el a entrega net prome cu Arriquion a muri. E huesnan a duna e cadaver di Arriquion e victoria!

Careda di garoshi tawata e disiplina di mas prestigioso y tambe esun mas popular entre e aristocratnan, ya cu e ganado no tawata esun cu a core e garoshi sino e doño di e garoshi y e cabainan. Momentonan critico den e competencia tawata na cuminsamento di e careda, ora e garoshinan tawatin cu keda den nan propio baan, y principalmente den cada bocht rond di e stacanan na cada punta di e pista. Fayonan of infraccionnan por a proboca accidentenan cu a haci e disiplina popular aki asta mas espectacular ainda.

E Premio

Apostel Pablo a bisa: “Esnan cu ta core un careda, ta tur ta core, ma . . . ta un so ta ricibi e premio.” (1 Corintionan 9:24) E cos di mas importante tawata gana. No tawatin plata ni brons, ni segundo ni tercer lugar. E exhibicion a splica cu “e meta final di e atleta tawata victoria, ‘Nike.’ E unico cos cu a conta p’e ta victoria ya cu ta esaki so tawata e berdadero refleho di su caracter fisico y moral, y e orguyo di su stad natal.” Un frase den e obra di Homero ta resumi e actitud aki: “Mi a siña pa semper ta e miho.”

E premio cu un ganado den e Weganan Griego tawata haya tawata puramente simbolico—un corona di blach’i mata. Pablo a yam’e “un corona cu no ta dura.” (1 Corintionan 9:25) Toch, e premio tawatin un nificacion masha profundo. El a representa e forsa di naturalesa cu a concede su podernan na e ganado. E victoria cu e atleta a logra cu determinacion no a nifica nada otro, sino cu el a haya fabor serca e diosnan. Algun obra den e exhibicion a mustra con antiguo escultornan y pintornan a imagina nan cu Nike, e diosa Griego di victoria cu hala, ta corona e ganado. Un victoria na Olimpia tawata e punto culminante di e carera di cualkier atleta.

Na e Weganan Olimpico nan tawata traha corona di blachi di oleifi di mondi—na e Weganan Istmico tawata di pino, na esnan Pitico tawata di laurel y na esnan Nemeo tawata di selder di mondi. E organisadonan di wega na otro caminda tawata ofrece placa of otro premionan pa atrae e miho participantenan. Varios vas den e exhibicion tawata premionan otorga na e Weganan Panatenea, teni na Atenas na honor di e diosa Atenea. Originalmente e amforanan of vasnan aki tawata contene azeta costoso di Atica. Un decoracion na un banda di un di e vasnan ta mustra e diosa y riba dje tin tambe e frase “premio pa e competencianan di Atenea.” E otro banda tin un pintura di un di e disiplinanan, probablemente esun den cua e atleta a logra su victoria.

E stadnan Griego tawata gusta gaba tocante e fama di nan atletanan, kendenan debi na nan victorianan a ser transforma den heroenan di e comunidadnan caminda nan tawata biba. Regreso di e ganadonan tawata wordo celebra cu procesionnan di triunfo. E estatuanan cu e comunidad a traha na nan honor tawata manera ofrenda di gradicimento na e diosnan—un honor cu normalmente hende mortal lo no a ricibi—y poetanan a compone poemanan tocante nan curashi. Despues e ganadonan tawata haya e prome luganan na ceremonianan publico y nan a ricibi un pension riba gasto di comunidad.

Gimnasio y Nan Atletanan

Tawata considera competencia atletico un factor esencial den e desaroyo di e ciudadano-solda. Tur stad Griego tawatin nan gimnasionan, caminda tawata duna hobennan training fisico combina cu siñamento di disiplinanan intelectual y spiritual. Nan a construi e gimnasionan banda di espacionan grandi den aire liber pa haci ehercicio. E espacionan tawata rondona pa pasiyonan di columna y otro areanan cubri cu tawata ser uza como biblioteca y klas pa haya les. Esnan cu mas tanto tawata bini na e institucionnan ei tawata yoncumannan di famianan rico cu por a afford di dedica tempo na educacion en bes di traha. Aki, e atletanan tawata somete nan mes na un preparacion largo y intenso pa e weganan cu yudansa di entrenadonan cu tawata impone cierto dieta y prohibicion pa tene relacion sexual.

E exhibicion den e Coliseo a duna bishitantenan e oportunidad pa admira e bunita representacionnan di atletanan di antiguedad. Mayoria di esakinan tawata copia Romano di escultura Griego original. Siendo cu den ideologia Griego di antiguedad, perfeccion fisico a coresponde cu perfeccion moral cu tawata na alcanse di aristocratnan so, e curpanan bon forma aki di atletanan victorioso a representa un ideal filosofico. E Romanonan a balora nan como obra di arte. Hopi di nan a sirbi como decoracion pa stadion-, baño- publico, villa- y palacionan.

Serca e Romanonan, semper e espectaculonan violento tawata popular. Pues di tur e deportenan Griego presenta na Roma, boxeo, lucha libre y pancracio tawata esnan mas gusta. E Romanonan no a mira e deportenan ei como competencia entre hende igual pa determina ken tawata miho, sino simplemente como dibirticion. E concepto original di cu atletanan-guerero elite ta participa hunto den deporte como parti di nan educacion, no tawata conta pa nan. En bes di esei, pa e Romanonan e weganan Griego a bira djis un ehercicio saludabel prome cu dal un baño. Tambe nan a mira nan como deporte practica pa profesionalnan di un nivel social abou, mescos cu e competencianan di gladiadonan, cu nan por a sinta mira.

Cristiannan y e Weganan

Un di e motibonan pakico e cristiannan di prome siglo a rechasa e weganan tawata nan caracter religioso, pasobra “ki combenio e tempel di Dios tin cu idolo?” (2 Corintionan 6:14, 16) Kico di e deportenan djawe?

Wel, nos no ta bisa cu deportenan djawe ta honra diosnan pagano. Pero no ta asina cu algun deporte ta rondona pa casi un fervor religioso, comparabel cu esun cu a existi entre e hendenan di pasado? Ademas, manera e informenan di e ultimo par di añanan a mustra, algun atleta, den nan afan pa gana, tawata dispuesto pa tuma cierto droganan pa mehora nan prestacion. Y e droganan ei ta pone nan salu y asta nan bida na peliger.

Pa cristiannan, logro fisico ta di masha poco balor. Loke ta haci nos bunita den bista di Dios ta cualidadnan spiritual di “e persona scondi di e curason.” (1 Pedro 3:3, 4) Nos ta reconoce cu no ta tur hende cu ta participa den deporte awe tin un spirito di competencia feros, pero serca hopi si esei ta e caso. Si nos ta anda cu nan, esei lo yuda nos sigui e spiertamento biblico pa “no haci nada cu un actitud di egoismo of orguyo, ma cu humildad”? Nos contacto cu nan lo no resulta den “hostilidad, bringamento, yalursheid, rabiamento, pleitamento, desacuerdo”?—Filipensenan 2:3; Galationan 5:19-21.

Hopi deporte djawe cu ta encera contacto fisico tin e potencial di bira violento. Ta bon pa ken cu sinti nan atrai na e deportenan ei corda e palabranan di Salmo 11:5 cu ta bisa: “SEÑOR ta pone e husto y e malbado na prueba, ma esun cu ta gusta violencia su alma ta odia.”

Ora ehercicio ta na su debido luga, e por ta algo agradabel, y apostel Pablo mes a bisa cu “disiplina corporal ta di poco probecho.” (1 Timoteo 4:7-10) Ma ora el a papia di e weganan Griego, corectamente Pablo a referi na nan djis pa ilustra e importancia pa cristiannan posee cualidadnan manera dominio propio y perseverancia. Mas cu tur cos, e meta cu Pablo a haci esfuerso pa logra tawata esun di ricibi e “corona” di bida eterno cu Dios a dun’e. (1 Corintionan 9:24-27; 1 Timoteo 6:12) El a pone un ehempel pa nos den esei.

[Nota]

^ par. 4 Nike ta e palabra Griego pa “victoria.”

[Cuadro/Plachi na pagina 31]

Despues di un Otro Pelea

E escultura di brons aki di siglo 4 prome cu nos era ta mustra e efectonan devastador di boxeo di antiguedad, den cua, segun e catalok di e exhibicion Romano, “e resistencia di e boxdo . . . cu a participa den peleanan agotador di ‘lesion pa lesion’, a wordo resalta como un excelente ehempel.” E descripcion ta sigui bisa: “E lesionnan di e pelea cu a caba di termina ta bini riba esnan di e peleanan anterior.”

[Plachi na pagina 29]

Careda di garoshi tawata e disiplina di mas prestigioso den competencianan di antiguedad

[Plachi na pagina 30]

Artistanan di antiguedad a imagina nan cu Nike, e diosa Griego di victoria cu hala, ta corona e ganado