Sigui pa e contenido

Sigui pa e index

Un ‘Biahero Intrepido pa Adelanto di e Evangelio’

Un ‘Biahero Intrepido pa Adelanto di e Evangelio’

Un ‘Biahero Intrepido pa Adelanto di e Evangelio’

SEGUN informe, pa ora George Borrow tawatin 18 aña e tawata sa 12 idioma. Dos aña despues e por a traduci 20 idioma “cu facilidad y elegancia.”

Na aña 1833 e homber excepcionalmente talentoso aki a haya invitacion pa bin pa un entrevista serca Sosiedad Biblico Britanico y Stranhero na London, Inglatera. E no tawatin placa pa paga e biahe pero como cu e tawata determina pa probecha di e bon oportunidad aki, Borrow di 30 aña, a cana e distancia di 180 kilometer for di su cas na Norwich te London. Y el a haci esei den 28 ora so.

E Sosiedad Biblico a pidie pa haci un tarea dificil, siña e idioma Manchu—cu nan tawata papia den cierto partinan di China—den seis luna. El a pidi nan un buki di gramatica, pero tur loke nan por a dun’e tawata un copia di e Evangelio di Mateo na Manchu y un diccionario Manchu-Frances. Sinembargo, den menos cu 19 siman el a manda un carta London bisando: ‘Cu poder di Dios, mi a logra domina Manchu.’ Loke ta haci e logro aki asta mas remarcabel ainda ta cu na mesun tempo, segun informe, e tawata corigi e Evangelio di Lucas na idioma Nahuatl, un di e idiomanan indigena di Mexico.

Bijbel na Manchu

Den siglo 17, tempo cu Manchu a aparece pa prome bes den forma skirbi, el a bira e idioma cu nan tawata uza den circulonan oficial. Manchu tawata uza un tipo di letra cu nan a fia di e alfabet di idioma Uyghur di Mongolia. Aunke cu tempo nan no a sigui uz’e dje tanto ei mas, toch miembronan di e Sosiedad Biblico Britanico y Stranhero tawata ansioso pa imprimi y distribui Bijbel na Manchu. Pa aña 1822 nan a financia un edicion di 550 ehemplar di e Evangelio di Mateo, traduci door di Stepan V. Lipoftsoff. E tawata un miembro di Ministerio di Asuntonan Exterior di Rusia kende a biba 20 aña na China. Nan a imprimi e Evangelio di Mateo aki na St. Petersburg, pero despues cu nan a distribui djis algun ehemplar, un inundacion a destrui e resto.

Poco despues a sigui un traduccion di henter e Scritura Griego Cristian. Na 1834 tawatin descubrimento di un manuscrito antiguo cu a contene gran parti di e Scritura Hebreo, y esei a aumenta interes den Bijbel. Ken lo por a cordina revision di e Bijbel cu tawatin na Manchu y completa e resto di e traduccion? E Sosiedad Biblico Britanico y Stranhero a manda George Borrow pa encarga su mes cu e tarea aki pa nan.

Na Rusia

Despues cu Borrow a yega St. Petersburg, el a dedica su mes na un estudio mas profundo di Manchu pa e por a corigi e texto biblico cu mas exactitud. Pero asina mes, e asignacion tawata hopi pisa, y e tawata traha te cu 13 ora pa dia pa yuda compone e letternan di metal pa print E Testament Nobo, cu finalmente a keda describi como “un bunita edicion di un obra oriental.” Nan a imprimi mil ehemplar na 1835. Pero Borrow su aspiracion pa hiba e Bijbelnan China y distribui nan einan no a prospera. Gobierno Ruso a bisa Borrow cu si e bai e frontera Chines cu “un solo Bijbel na Manchu” lo e no haya permit pa biaha. Rusia tawatin miedo di daña su relacion amistoso cu China door cu China lo por a considera e distribucion di Bijbel como actividad di misionero.

Un dies aña despues nan a distribui un par di ehemplar di e Bijbel, y na 1859 nan a publica traduccionnan di e Evangelionan di Mateo y Marco, cu columnanan paralelo na Manchu y Chines. Sinembargo, ya pa e tempo ei mayoria hende cu por a lesa Manchu tawata prefera di lesa Chines, y e perspectiva di un Bijbel completo na Manchu a cuminsa bira scur. De echo, Manchu tawata birando un idioma morto, y pronto Chines lo a tuma su luga. Esei a sosode completamente pa aña 1912 ora cu China a bira un republica.

E Peninsula Iberico

George Borrow a regresa London entusiasma pa su experencianan. Na 1835 el a haya un otro asignacion y mester a bai Portugal y Spaña, “pa evalua te con leu e hendenan tawata mentalmente prepara pa ricibi e berdadnan di cristianismo”, manera el a expresa esei despues. E tempo ei ambos pais tawata pa gran parti teritorio birgen pa Sosiedad Biblico Britanico y Stranhero debi na e conflictonan social y politico cu tawata reina tur caminda. Borrow tawata gusta combersa cu e campesinonan na Portugal tocante Bijbel, pero despues di poco tempo, e falta di interes den religion cu el a topa a motiv’e pa crusa bai Spaña.

Spaña a presenta un reto diferente, specialmente e pueblo gitano cu ken Borrow despues di poco tempo a sera lasonan estrecho ya cu e por a papia nan idioma. Un poco despues di su yegada, el a cuminsa traduci e “Testament Nobo” na lenga gitano di Spaña. Pa un parti di e proyecto aki, el a pidi dos señora gitano yud’e. E tawata lesa pa nan e version Spaño anto caba el a pidi nan traducie p’e. Asina el a siña e uzo corecto di expresionnan gitano. Como resultado di e esfuerso aki, nan a publica e Evangelio di Lucas den lente di 1838, locual a pone un obispo declara: “E homber aki lo comberti henter Spaña pa medio di e idioma gitano.”

George Borrow a haya autorisacion pa busca “un persona competente pa traduci e Scritura na idioma Vasco.” E tarea a keda encarga na un tal dr. Oteiza, un medico “versa den e dialecto ei, cual mi mes conoce un tiki”, Borrow a skirbi. Na 1838, e Evangelio di Lucas a bira e prome buki biblico cu a sali na idioma Vasco di Spaña.

Entusiasma pa su deseo di ilumina e pueblo comun, Borrow a haci biahenan largo, y hopi bes peligroso, pa distribui bukinan di Bijbel entre e pobernan den comunidadnan di cunucu. E kier a libra nan for di ignorancia religioso y supersticion. Por ehempel, pa saca na cla e inutilidad di paga pa haya despensacion di castigo pa pica (indulgencia), e tawata rasona: “Ta posibel cu Dios, kende ta bon, lo aproba e benta di pica?” Sinembargo, e Sosiedad Biblico a mand’e consentra solamente riba distribucion di e Scritura, ya cu nan tawatin miedo cu su atake contra creencianan estableci lo por a pone gobierno prohibi nan actividadnan.

Borrow a haya permit oral pa imprimi El Nuevo Testamento sin e notanan di doctrina di Iglesia Catolico Romano. El a logra esei apesar cu na principio e prome minister tawata contra y a describi e traduccion ei como un “buki inapropiado” y peligroso. Borrow e ora ei a habri un deposito na Madrid pa bende e Testament Nobo aki na Spaño, un paso cu a trec’e den conflicto cu lidernan religioso y tambe cu autoridadnan. Nan a encarsel’e pa 12 dia. Ora Borrow a protesta, nan a pidie pa bai for di e pais keto keto. Pero sabiendo masha bon cu su encarselacion tawata ilegal, el a cita e ehempel di apostel Pablo y a prefera di keda te ora cu nan a exoner’e debidamente, y limpia su nomber.—Echonan 16:37.

Pa ora cu e mensahero celoso aki di e Sosiedad Biblico a bandona Spaña na 1840, nan por a informa: “Durante e ultimo cinco añanan, casi 14.000 ehemplar di e Scritura a drenta den circulacion na Spaña.” Borrow, kende a hunga un papel importante den esaki, a resumi su experencianan na Spaña como “e añanan mas felis di mi bida.”

The Bible in Spain (Bijbel na Spaña), publica pa prome bes na 1842—y cu ainda ta ser imprimi—ta George Borrow su relato personal y bibo di su biahe- y aventuranan. Den e buki aki, cu tawata un exito rotundo for di principio, el a yama su mes “biahero pa adelanto di e Evangelio.” El a skirbi: “Mi tawatin intencion di bishita e sitionan secreto y isola den e sero- y seritonan yen di baranca, y papia na mi manera cu hende tocante Cristo.”

Cu e entusiasmo cu cua George Borrow a distribui y traduci e Scritura, el a pone e fundeshi pa otronan sigui traha ariba. Esei en berdad tawata un privilegio precioso.

[Mapa na pagina 29]

(Pa e texto den su formato completo , wak e publicacion)

George Borrow su esfuerso pa traduci y distribui Bijbel a hib’e di (1) Inglatera pa (2) Rusia, (3) Portugal y (4) Spaña

[Reconocemento]

Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Plachi na pagina 28]

E palabranan di introduccion di e Evangelio di Huan na Manchu, imprimi na 1835, lesando di ariba bai abou y di robes pa drechi

[Reconocemento]

For di e buki The Bible of Every Land, 1860

[Reconocemento pa Potret na pagina 27]

For di e buki The Life of George Borrow di Clement K. Shorter, 1919