Sigui pa e contenido

Sigui pa e index

Mi A Confia den Yehova Su Cuido Amoroso

Mi A Confia den Yehova Su Cuido Amoroso

Storia di Bida

Mi A Confia den Yehova Su Cuido Amoroso

SEGUN E RELATO DI ANNA DENZ TURPIN

“Tur ora bai bo ta ‘DICON?’!” mi mama a bisa cu un sonrisa. Na mucha, mi tawata bombardia mi mayornan cu pregunta. Pero Mama cu Papa nunca no a scual mi pa mi curiosidad infantil. Al contrario, nan a siña mi con pa rasona y tuma mi propio decisionnan basa riba un consenshi biblicamente entrena. Mas despues e educacion ei a resulta sumamente balioso! Un dia, tempo cu mi tawatin 14 aña, e nazinan a kita mi mayornan stima for di mi, y nunca mas mi a bolbe mira nan.

MI PAPA, Oskar Denz, y mi mama, Anna Maria, tawata biba na Lörrach, un stad Aleman pega cu frontera Suiso. Tempo nan tawata jong nan tawata activo den politica, y hende den comunidad tawata conoce nan y respeta nan. Pero na 1922, un poco despues cu nan a casa, mi mayornan a cambia nan punto di bista di politica y nan metanan den bida. Mama a cuminsa studia Bijbel cu e Studiantenan di Bijbel (manera Testigonan di Yehova tawata yama e tempo ei) y el a keda masha encanta di siña cu e Reino di Dios lo a trece pas riba tera. Poco despues Papa a join Mama den e studio, y nan a cuminsa asisti na e reunionnan di e Studiantenan di Bijbel. Papa asta a duna Mama un buki pa studia Bijbel, E Harpa di Dios, como regalo di Pasco e aña ei. Mi tawata nan unico yiu, y mi a nace dia 25 di maart 1923.

Esta dushi recuerdo mi tin di nos bida di famia! Mi ta corda nos caminatanan den zomer den e ambiente trankil di Selva Preto y con Mama tawata siña mi haci trabou di cas. Ainda mi por mir’e para den cushina ta supervisa su coki chikito. Mas importante ainda, mi mayornan a siña mi stima Yehova Dios y confia den dje.

Nos congregacion tawata consisti di mas o menos 40 predicado di Reino hopi activo. Mi mayornan tawatin un don special pa crea oportunidad pa papia tocante e Reino. Debi na nan actividadnan anterior den comunidad, nan tawata sinti nan mes comodo serca otro hende, y hende tawata ricibi nan bon. Ora mi a haci shete aña, mi tambe tawata kier a predica di cas pa cas. Riba mi prome dia, mi compañera a duna mi algun literatura, mustra riba un cas, y a djis bisa mi: “Bai wak si nan kier esaki.” Na 1931, nos a asisti na un congreso di Studiantenan di Bijbel na Basel, Suisa. Einan mi mayornan a batisa.

Di Turbulencia pa Tirania

Alemania tawata den gran turbulencia e tempo ei, y varios fraccion politico tawata clash cu otro violentamente riba caya. Un anochi, gritamento cu tawata bin for di cas di un biciña a lanta mi for di soño. Dos mucha homber teenager a mata nan ruman homber cu forki pa hooi, pasobra nan no tawata di acuerdo cu su punto di bista politico. Tambe tawatin un creciente hostilidad contra hende Hudiu. Na scol, un mucha mohe mester a para su so den huki djis pasobra e tawata Hudiu. Mi a sinti hopi duele di dje, sin sa cu poco tempo despues mi tambe lo a sinti kico kiermen ora tur hende aleha for di bo.

Dia 30 di januari 1933, Adolf Hitler a bira cansiyer di Alemania. For di un par di cuadra leu nos a wak con e nazinan triunfantemente a subi e bandera di swastika riba stadhuis. Na scol, nos maestro entusiasma a siña nos pa bisa e saludo “Heil Hitler!” E atardi ei mi a conta Papa tocante esei. E cos a molesti’e. El a bisa: “Mi no gusta e cos ei. ‘Heil’ ta nifica salbacion. Si nos mester bisa ‘Heil Hitler’, esei kiermen cu nos ta atribui salbacion na dje en bes di na Yehova. Mi no ta kere cu esei ta corecto, pero abo dicidi pa bo mes kico bo mester haci.”

Mi compañeronan di scol a cuminsa trata mi manera un persona indeseabel pasobra mi a dicidi di no duna e saludo di Hitler. Algun mucha homber asta tawata dal mi ora cu e maestronan no tawata wak. Cu tempo, nan a laga mi na pas, pero mi amiganan a bisa mi cu nan tatanan a taha nan di hunga cu mi. Mi tawata mucho peligroso.

Dos luna despues cu e nazinan a tuma poder na Alemania, nan a prohibi e trabou di Testigonan di Yehova pasobra nan lo ta un peliger pa Estado. Soldanan di atake a sera e oficina na Magdeburg y a prohibi nos reunionnan. Pero como cu nos famia a biba serca di frontera, Papa a haya permit cu nos por a crusa frontera bai Basel, caminda nos tawata asisti na e reunionnan di diadomingo. Hopi bes e tawata bisa cu mare nos rumannan na Alemania por a ricibi tal cuminda spiritual pa yuda nan enfrenta futuro cu curashi.

Caminatanan Peligroso

Despues cu autoridadnan a sera e oficina di Magdeburg, Julius Riffel, un ruman homber cu antes tawata traha einan, a bin Lörrach, su stad natal, pa organisa e trabou di predica den secreto. Mesora Papa a ofrece pa yuda. El a pone ami cu Mama cai sinta y a splica nos cu el a bai di acuerdo pa yuda trece literatura biblico Alemania for di Suisa. El a bisa cu esaki lo ta algo sumamente peligroso y cu nan lo por arest’e un ora pa otro. E no tawata kier pa nos sinti nos presiona pa participa den esaki pasobra lo ta algo hopi riscante pa nos tambe. Mesora Mama a bisa: “Ami ta cu bo.” Nan tur dos a bira wak mi, y ami a bisa: “Mi tambe ta cu boso!”

Mama a hak un tas tamaño di un revista Toren di Vigilancia. E tawata hinca e literatura den un habri na banda di e tas y caba hak e tas ser’e. Tambe el a cose saconan secreto den e pañanan di Papa y el a cose dos corset den cua ami cu ne discretamente por a carga bukinan chikito pa studia Bijbel. Cada biaha cu nos a logra yega cas cu nos tesoro secreto, nos tawata hala un rosea di alivio y gradici Yehova. Nos tawata sconde e literatura den nos zolder.

Na principio, e nazinan no a sospecha nada di nos. Nan no a interoga nos ni rista nos cas. No obstante, nos a palabra un seña cu nos por a uza pa spierta nos rumannan spiritual den caso di problema—e number 4711, cu ta e nomber di un colonia famoso. Si tawata peligroso pa bin nos cas, nos lo a spierta nan di un manera of otro uzando e number ei. Tambe Papa a bisa nan pa hisa cara wak nos bentananan di sala prome cu nan drenta den e edificio. Si e bentana na banda robes tawata habri, esei a nifica cu un cos no ta bon, y cu nan mester keda leu.

Durante 1936 y 1937, Gestapo a tene arestonan masal y a sera miles di Testigo den prizon y campo di consentracion, caminda nan a sufri un trato sumamente cruel y sadistico. E oficina di sucursal na Bern, Suisa, a cuminsa compila e informenan—incluso algun informe cu nan a logra saca den secreto for di e camponan di consentracion—pa por publica un buki cu yama Kreuzzug gegen das Christentum (Crusada Contra Cristianismo), un denuncia di e crimennan di nazismo. Nos a cuminsa cu e trabou peligroso di hiba e informenan secreto na Basel, na e otro banda di frontera. Si e nazinan lo a gara nos cu e documentonan secreto ei, nan lo a encarsela nos mesora. Mi tawata yora ora mi lesa tocante e tormento cu nos rumannan tawata sufri. Sinembargo, mi no a sinti miedo. Mi a confia cu Yehova y mi mayornan, mi miho amigonan, lo a cuida mi.

Mi a caba scol cu 14 aña y a haya trabou di oficina den un hardware. Normalmente, nos tawata haci nos trabou di mensahero riba diasabra atardi of diadomingo, ora cu Papa tawata liber di trabou. Como promedio, nos tawata bai cada dos siman. Nos a parce un famia comun y coriente cu a sali bai keiro den weekend, y durante casi cuater aña, e bewakernan di frontera no a stop nos ni rista nos, esta, te riba un dia den februari 1938.

Descubri!

Nunca lo mi lubida e expresion riba mi papa su cara ora cu nos a yega na e sitio pa recohe e literatura pega cu Basel y nos a mira e stapel grandi di literatura cu tawata warda nos. Como cu autoridadnan a aresta un otro famia cu tawata fungi como mensahero, nos tawatin extra buki pa bai cu ne. Na e frontera un funcionario di duana a wak nos cu sospecho y a ordena pa rista nos. Ora nan a haya e bukinan, el a pone nos cana bai bou di menasa di scopet na e autonan di polis cu tawatin para cla ta warda. Ora e polisnan tawata core bai cu nos, Papa a primi mi man y fluister: “No sea un traido. No duna nomber di ni un hende!” “Lo mi no hacie”, mi a sigur’e. Ora nos a yega bek na Lörrach, nan a bai cu mi papa stima. Mi a mir’e pa ultimo biaha segun cu e porta di prizon a sera su tras.

Cuater ora largo, cuater homber di Gestapo a interoga mi, exigiendo pa mi bisa nan nomber y adres di otro Testigonan. Ora mi a nenga, un di nan a rabia y menasa mi: “Nos tin otro metodonan pa pone bo papia!” Mi no a conta nan nada. E ora ei nan a hiba ami cu Mama bek na nos cas, y nan a rista nos cas pa prome biaha. Nan a aresta mi mama y ami nan a manda cas di mi tanta y haci mi tanta mi voogd, sin realisa cu e tambe tawata Testigo. Aunke mi tawatin mag di bai traha, tawatin cuater homber di Gestapo sinta den un auto dilanti di e cas pa controla delaster un movecion cu mi haci, mientras cu un polis tawata patruya riba acera.

Un par di dia despues rond di ora di come merdia, mi a sali for di cas y a mira un ruman mohe hoben riba bais biniendo den mi direccion. Segun cu e tawata yega serca, mi por a mira cu e ta bai benta un pida papel pa mi. Asina cu mi a fango e papel, mi a bira wak si e Gestapo a mira loke mi a haci. Pa mi sorpresa, na e mesun momento ei nan tur a manda nan cabes atras den harimento!

E nota di e ruman a duna mi instruccion pa bai na cas di su mayornan 12 or di merdia. Pero siendo cu Gestapo tawata vigila mi, con lo mi por a risca incrimina su mayornan? Mi a bira wak e cuater agentenan di Gestapo den auto y despues mi a wak e polis cu tawata cana bai bin riba caya. Mi no tawata sa kico pa haci, y a cuminsa resa fervientemente na Yehova pa e yuda mi. Diripiente, e polis a cana bai na e auto di Gestapo y papia cu e hombernan. Caba el a drenta den nan auto, y nan a core bai!

Net na e momento ei mi tanta tawata cana bin for di e skina di caya. Ya caba tawata despues di 12 or di merdia. El a lesa e nota y a haya cu nos mester bai na e cas manera nan a manda nos, ya cu el a sospecha cu kisas e rumannan a haci areglo pa hiba mi Suisa. Ora nos a yega, e famia a introduci mi na un homber cu mi no tawata conoce, Heinrich Reiff. E di cu mi cu e ta contento cu mi a yega sano y salvo y cu el a bin pa yuda mi scapa bai Suisa. El a duna mi mei ora pa top’e den un mondi.

Bida den Exilio

Mi a topa Ruman Reiff cu awa ta basha for di mi wowo, hopi tristo cu mi tawatin cu bai laga mi mayornan atras. Tur cos a sosode asina lihe. Despues di algun momentonan di tension, nos a mescla cu un grupo di turista y a crusa e frontera di Suisa sano y salvo.

Ora mi a yega na e oficina di sucursal na Bern, mi a tende cu ta e rumannan einan a haci areglo pa mi scapa. Bondadosamente nan a duna mi un luga di keda. Mi tawata traha den cushina, y mi a gusta esei sin fin. Pero esta duro e tawata pa biba den exilio, sin sa kico lo a pasa cu mi mayornan, ya cu ambos a ser sentencia na dos aña di prizon! Tawatin biaha cu tristesa y ansiedad tawata podera di mi, y mi tawata sera mi mes den baño pa yora. Pero via carta mi tawatin contacto regular cu mi mayornan, y nan a curasha mi pa keda fiel.

Motiva pa mi mayornan su ehempel di fe, mi a dedica mi bida na Yehova y a batisa dia 25 di juli 1938. Despues di un aña na Betel, mi a bai traha na Chanélaz, un boerderij cu e sucursal di Suisa a cumpra pa percura cuminda pa e famia di Betel y pa hospeda rumannan cu tawata hui di persecucion.

Ora mi mayornan a caba di cumpli cu nan sentencia na 1940, e nazinan a ofrece pa libra nan si nan renuncia nan fe. Nan a keda firme y e nazinan a manda nan campo di consentracion, Papa a bai Dachau y Mama a bai Ravensbrück. Durante e winter di 1941, mi mama cu otro Testigonan femenino den e campo a nenga di traha pa e militarnan. Como castigo, nan a pone nan para den friu 3 dia y 3 anochi, pa despues sera nan den celnan scur pa 40 dia y duna nan masha tiki cuminda pa nan sufri di hamber. Despues nan a bati nan. Mama a muri dia 31 di januari 1942, tres siman despues di a ser bati malamente.

Nan a transferi Papa for di Dachau pa Mauthausen na Austria. Den e campo aki e nazinan sistematicamente a asesina prizoneronan door di laga nan muri di hamber y door di pone nan haci trabou fisico demasiado pisa. Seis luna despues cu Mama a muri, e nazinan a mata mi papa uzando un otro metodo—experimentonan medico. E docternan di e campo deliberadamente tawata inyecta hende cu tuberculosis pa nan sirbi como coneu di prueba. Despues, e presonan tawata haya un inyeccion mortal den curason. E registro oficial ta bisa cu Papa a muri di “un musculo suak di curason.” E tawatin 43 aña. Ta despues di varios luna mi a haya sa di e asesinatonan cruel. Te ainda mi wowo ta yena cu awa ora mi corda riba mi mayornan stima. Sinembargo, loke ta consola mi awor mescos cu e tempo ei, ta di sa cu Mama cu Papa, kendenan tawatin e speransa di bida celestial, ta safe den man di Yehova.

Despues di Segundo Guera Mundial, mi tawatin e privilegio di asisti na e di 11 klas di e Scol Biblico di Galad di Watchtower na New York. Tawata un gran goso di por a pasa cinco luna absorba den studio di e Scritura! Despues di graduacion na 1948, mi a ser asigna na Suisa pa sirbi como misionero. No mucho tempo despues mi a topa James L. Turpin, un ruman homber fiel cu a gradua for di e di cinco klas di Galad. El a sirbi como superintendente di e prome oficina di sucursal cu nan a habri na Turkia. Nos a casa na maart 1951, y poco despues nos a haya sa cu nos ta bai bira mama cu tata. Nos a muda bai Merca y a duna nos yiu mohe, Marlene, bonbini na mundo den december di e aña ei.

Atrabes di añanan, ami cu Jim a haya hopi goso den nos sirbishi di Reino. Mi tin grato recuerdo di un studiante di Bijbel, un mucha mohe Chines cu yama Penny, kende tawata gusta studia Bijbel sin fin. El a batisa y despues a casa cu Guy Pierce, kende awor ta sirbi como miembro di e Cuerpo Gobernante di Testigonan di Yehova. Personanan stima asina a yuda yena e bashi cu e perdida di mi mayornan a causa.

Na principio di aña 2004, e rumannan na Lörrach, e stad natal di mi mayornan, a traha un Salon di Reino nobo den Caya Stich. Como reconocemento pa loke Testigonan di Yehova a haci, e conseho municipal a dicidi di cambia e nomber di caya pa Denzstraße (Caya Denz) na honor di mi mayornan. E corant local, Badische Zeitung, tawatin e titular “Nomber Nobo di Caya na Memoria di e Pareha Asesina, Denz.” E corant a bisa cu mi mayornan “a ser asesina den un campo di consentracion durante e Tercer Reino [di Hitler] pa motibo di nan fe.” Pa mi, e accion ei di e conseho municipal tawata un cambio di circunstancia inespera y sumamente conmovedor.

Papa tawatin custumber di bisa cu nos mester plania pa futuro como si fuera Armagedon lo no a bin durante nos bida pero hiba nos bida como si fuera lo el a bin mañan. Esei ta un excelente conseho cu semper mi a purba aplica. No ta semper facil pa haya un balansa entre tene pasenshi y warda cu gran anticipacion, specialmente awor cu debi na e mal efectonan di biehes mi no por sali for di cas. Sinembargo, nunca mi no a duda den Yehova su promesa na tur su fiel sirbidonan: “Confia den SEÑOR cu henter bo curason . . . Den tur bo camindanan reconoc’e, y e lo dirigi bo bereanan.”—Proverbionan 3:5, 6.

[Cuadro/Plachi na pagina 29]

PALABRANAN PRECIOSO FOR DI PASADO

Un señora di un pueblito cu ta keda basta leu for di Lörrach a bishita e stad den decada di 1980. E tempo ei, habitantenan di Lörrach tawata trece nan pertenencianan indeseabel na un area publico caminda otro hende por a pasa door di nan y bai cu loke nan tawata desea. E señora aki a haya un cahita di co’i cose y a bai cas cu ne. Despues, den bom di e caha el a haya algun potret di un mucha mohe chikito y cartanan skirbi riba papel di campo di consentracion. E señora tawata intriga cu e cartanan y tawata puntra su mes ta ken e mucha mohe chikito cu vlecht lo ta.

Un dia na aña 2000, e señora a mira un articulo den corant tocante un exhibicion historico na Lörrach. E articulo a describi e historia di Testigonan di Yehova durante e añanan di nazi, incluso e historia di nos famia. E articulo tawatin potret di mi como teenager. Ora e señora a mira cu e potretnan a parce esnan cu e tawatin, el a tuma contacto cu e reportera y a cont’e tocante e cartanan—42 en total! Un par di siman despues, mi tawatin nan den mi man. Skirbi den handschrift di mi mayornan, mi por a lesa con nan tawata puntra mi tanta constantemente pa mi. Nan interes amoroso pa mi nunca a mengua. Ta un maraviya cu e cartanan aki a sobrevivi y bolbe aparece despues di mas cu 60 aña!

[Plachinan na pagina 25]

Nos famia felis a keda ranca for di otro ora cu Hitler a bin na poder

[Reconocemento]

Hitler: U.S. Army photo

[Plachinan na pagina 26]

1. E oficina di Magdeburg

2. Gestapo a aresta miles di Testigo

[Plachi na pagina 28]

Ami cu Jim a haya hopi goso den nos sirbishi di Reino