Sigui pa e contenido

Sigui pa e index

Nos A Siña Confia Plenamente den Yehova

Nos A Siña Confia Plenamente den Yehova

Storia di Bida

Nos A Siña Confia Plenamente den Yehova

SEGUN E RELATO DI NATALIE HOLTORF

Tawata juni 1945. Riba un dia den e luna ei, un homber cu cara blek a presenta na nos cas y cu pasenshi el a keda para na e porta dilanti. Spanta, mi yiu mohe mas chikito Ruth, a grita: “Mama tin un hende straño na porta!” E no tawata sa cu e homber straño aki tawata su tata, Ferdinand, mi esposo stima. Dos aña prome, solamente tres dia despues cu Ruth a nace, Ferdinand a sali cas, nan a arest’e y finalmente el a resulta den un campo di consentracion Nazi. Pero awor, porfin Ruth a conoce su tata y nos famia tawata hunto atrobe. Ami cu Ferdinand tawatin masha hopi cos di conta otro!

FERDINAND a nace na 1909 den e stad Kiel na Alemania, y ami a nace na 1907 den e stad Dresden cu tambe ta na Alemania. Ora mi tawatin 12 aña di edad, mi famia pa prome bes a haya contacto cu Studiantenan di Bijbel, manera Testigonan di Yehova tawata conoci e tempo ei. Na edad di 19 aña mi a stop di bai Iglesia Evangelico y a dedica mi bida na Yehova.

Mientrastanto, Ferdinand a gradua for di scol di nabegacion y a bira un nabegante. Durante su biahenan e tawata pensa riba preguntanan tocante e existencia di un Creador. Ora Ferdinand a bolbe bek, el a bai bishita su ruman homber cu tawata un Studiante di Bijbel. E bishita aki tawata suficiente pa combenc’e cu Bijbel tawatin contesta pa e preguntanan cu tawata molesti’e. El a bandona Iglesia Luterano, y a dicidi tambe di stop di traha como nabegante. Despues di su prome dia den e trabou di predica, el a sinti un deseo profundo pa haci e trabou aki pa e resto di su bida. E mesun anochi ei Ferdinand a dedica su bida na Yehova. El a batisa na augustus 1931.

Un Nabegante y un Predicado

Na november 1931, Ferdinand a subi trein rumbo pa Hulanda pa bai yuda einan den e trabou di predica. Ora Ferdinand a bisa e ruman homber cu tawata organisa e trabou di predica den e pais ei cu e tawata un nabegante, e ruman a bisa entusiasma: “Bo ta net e hende cu nos tin mester!” E rumannan a huur un boto pa e grupo di pionero (ministernan di tempo completo) por a predica na e hendenan cu tawata biba canto di e awanan den e parti nort di e pais. E boto tawatin cinco tripulante ma ni un di nan no por a stuur e. Pues, Ferdinand a bira e capitan.

Seis luna despues, Ferdinand a haya e peticion pa sirbi como pionero na Tilburg, den e parti suit di Hulanda. Rond di e tempo ei mi tambe a bini Tilburg pa sirbi como pionero. Pero mesora nan a pidi nos pa muda bai Groningen, den e parti nort di e pais. Einan nos a casa na october 1932, y a pasa nos luna di miel den un cas hunto cu varios pionero, mientras cu nos a sigui traha pionero!

Na 1935 nos yiu mohe Esther a nace. Aunke nos entrada tawata poco, nos tawata dicidido pa sigui sirbi como pionero. Nos a muda bai biba den un pueblo caminda nos a biba den un cas chikito. Mientras ami a cuida e baby na cas, mi esposo tawata pasa un dia completo den e ministerio. E siguiente dia mi esposo a keda cas y ami a bai predica. Esaki a sigui asina te ora cu Esther tawata suficiente grandi pa bai den sirbishi hunto cu nos.

No a dura masha cu e situacion politico na Europa a cuminsa bira un menasa. Ora nos a tende di e persecucion di Testigonan na Alemania, nos a realisa cu un djis nos turno lo a yega. Nos tawata puntra nos mes con nos lo por a trata cu persecucion severo. Na 1938 autoridadnan Hulandes a saca un decreto cu ta prohibi stranheronan haci e trabou di colporteur door di distribui publicacionnan religioso. Pa yuda nos sigui cu nos sirbishi, Testigonan Hulandes tawata duna nos nomber di hendenan cu a mustra interes den nos trabou, y nos por a studia Bijbel cu algun di nan.

E tempo ei tawatin un congreso di Testigonan di Yehova na caminda. Aunke nos no tawatin suficiente cen pa cumpra carchi di trein pa bai e congreso, nos kier tawata presente. Pues nos a cuminsa un biahe di tres dia riba bais, cu e chikitin Esther riba un stul pa baby na e stuurwil. E anochinan nos a pasa serca Testigonan cu tawata biba a lo largo di e ruta. Esta contento nos tawata, cu nos por a presencia nos prome congreso nacional! E programa a fortifica nos pa wanta e pruebanan cu tawata na caminda. Riba tur cos, el a recorda nos pa pone nos confiansa den Dios. E palabranan di Salmo 31:6 a bira nos lema: ‘Mi ta confia den Yehova.’

Persigui Door di Nazinan

Na mei 1940, e nazinan a invadi Hulanda. Un poco despues, Gestapo of polis secreto, a haci nos un bishita inespera net ora nos tawata sortia un cargamento di literatura biblico. Nan a hiba Ferdinand na e oficina central di Gestapo. Ami cu Esther tawata bishit’e regularmente einan, y tin bes nan tawata interog’e y batie nos dilanti. Diripiente nan a laga Ferdinand liber na december, pero su libertad no a dura masha. Un anochi ora nos tawata yegando cas nos a mira un auto di Gestapo banda di nos cas. Ferdinand a logra hui y ami cu Esther a bai den cas. Gestapo tawata warda nos. Ta Ferdinand nan tawata kier. E mesun anochi despues cu Gestapo a bai, polis Hulandes a bin y a bai cu mi pa interogacion. E siguiente dia ami cu Esther a bai sconde den cas di famia Norder, un pareha Testigo resien batisa, cu a duna nos alohamento y proteccion.

Na fin di januari 1941, nan a aresta un pareha pionero cu tawata biba den un woonboot. E siguiente dia un superintendente di sircuito (minister biahero) y mi casa a bai riba e boto pa recobra algun pertenencia di e pareha, pero diripiente colaboradonan di Gestapo a ataca nan. Ferdinand a logra sali for di nan gara y hui riba su bais. Sinembargo, e superintendente di sircuito si nan a cohe preso.

E rumannan cu tawata responsabel pa e trabou di predica, a pidi Ferdinand pa e tuma e trabou di e superintendente di sircuito over. Esei a nifica cu lo e no por tawata na cas mas cu tres dia den un luna. Esaki tawata un reto nobo pa nos, pero mi a sigui traha pionero. Door cu Gestapo a intensifica nan buskeda pa e Testigonan, nos a sigui muda keto bai. Na 1942 nos a muda tres bes. Finalmente nos a yega e stad Rotterdam, hopi leu for di caminda Ferdinand tawata cumpli cu su ministerio den secreto. Pa e tempo ei mi tawata spera nos di dos yiu. Famia Kamp, kende nan dos yiu hombernan resientemente a ser deporta pa camponan di consentracion, a tuma nos bondadosamente den nan cas.

Gestapo Ta Continuamente Nos Tras

Ruth, nos di dos yiu, a nace na juli 1943. Despues cu Ruth a nace, Ferdinand por a keda tres dia hunto cu nos, pero despues e mester a bai. Y esei tawata e ultimo dia cu nos a mir’e pa hopi tempo. Mas o menos tres siman despues nan a aresta Ferdinand na Amsterdam. Nan a hib’e warda di Gestapo caminda nan a confirma su identidad. Gestapo a somet’e na un interogacion intenso den un intento pa fors’e duna informacion tocante nos actividadnan di predica. Pero tur loke Ferdinand tawata dispuesto pa divulga tawata cu e ta un Testigo di Yehova y cu e no ta envolvi den ningun actividad politico. E funcionarionan di Gestapo tawata furioso pasobra Ferdinand, un persona cu nacionalidad Aleman, no a presenta su mes pa servicio militar y nan a menasa di ehecut’e como un traido.

Pa e siguiente cinco luna, Ferdinand a keda den un cel di prizon caminda constantemente nan a menasa di laga un peloton di fusilamento ehecut’e. Toch e no a basila den su lealtad na Yehova. Kico a yud’e keda spiritualmente fuerte? E Palabra di Dios, Bijbel. Claro cu como un Testigo, nan no a permiti Ferdinand posee un Bijbel. Sinembargo, e otro prizoneronan si por a pidi un. Pesei, Ferdinand a combence su compañero di cel pa pidi su famia manda un Bijbel p’e, y e homber a hacie. Añanan despues, ki ora cu Ferdinand a papia di e episodio aki, su wowonan tawata briya y e ta bisa: “E Bijbel ei tawata realmente un consuelo pa mi!”

Na principio di januari 1944, nan a hiba Ferdinand diripiente na un campo di consentracion na Vught, Hulanda. Inesperadamente, e mudansa aki a resulta di ta un bendicion p’e ya cu el a topa cu 46 otro Testigo. Ora mi a tende di su mudansa, mi a keda masha contento mes di sa cu ainda e ta na bida!

Predicacion sin Stop den e Campo di Consentracion

Bida den e campo tawata hopi duro. Mal nutricion severo, falta di paña pa tene hende cayente y friu intenso tawata cosnan di tur dia. Ferdinand a haya un inflamacion serio di amandel. Despues cu el a para basta rato pafo den friu pa nan controla presencia di e presonan, el a bai caminda nan ta cuida hende malo y a bisa nan cu e ta malo. Nan tawata permiti pashentnan cu keintura di 40 grado Celsius of mas keda pa haya cuido. Pero nan no a permiti Ferdinand keda pasobra su keintura tawata solamente 39 grado Celsius! Nan a mand’e bai traha bek. Sinembargo, compañeronan di prizon compasivo a yud’e door di scond’e pa periodonan cortico den un area cayente. El a haya mas alivio ora e weer a bira mas cayente. Ademas, ora algun ruman a ricibi pakete di cuminda nan tawata comparti e contenido cu otronan. Asina Ferdinand a bolbe haya poco di su forsa bek.

Prome cu mi esposo a bai prizon, e trabou di predica tawata su bida, y den e campo el a sigui comparti su creencianan cu otro hende. Hopi bes e funcionarionan di e campo tawata haci mofa di dje pa motibo di su triangulo biña, e emblema cu a identifica un preso como un Testigo. Pero Ferdinand tawata considera e comentarionan ei como un oportunidad pa cuminsa un combersacion cu nan. Na principio e teritorio cu e rumannan por a predica tawata limita na e baraknan cu tawata ocupa principalmente pa Testigonan. E rumannan tawata puntra nan mes: ‘Con nos por alcansa mas preso?’ Sin cu esnan cu ta maneha e campo tawata sa, nan a trece e solucion. Con asina?

E rumannan tawatin un stock di literatura biblico scondi y tambe 12 Bijbel. Un dia e bewakernan a haya algun literatura, pero nan no por a saca afo ta di ken nan tawata. Pues, e funcionarionan di e campo a dicidi cu mester kibra e union di e Testigonan. Pesei, como castigo nan a pone tur e rumannan apart den baraknan caminda no tawatin preso Testigo. Ademas, ora di come, e rumannan mester a sinta banda di hende cu no ta Testigo. E areglo aki a resulta di ta un berdadero bendicion. Awor e rumannan por a haci loke nan tawata kier a haci for di principio, esta, predica na mas tanto preso posibel.

Lantando Dos Yiu Mohe Mi So

Mientrastanto, ami cu mi dos yiu mohenan a sigui biba na Rotterdam. E winter di e periodo 1943/44 tawata remarcablemente severo. Tras di nos cas tawatin un deposito di armanan cu nan tawata uza pa tumba avion for di laira, y einan tawatin solda Aleman staciona. Nos dilanti tawatin e haf di Riu Waal, un blanco principal di e bomnan cu e aliadonan tawata tira for di avion. Pues, esaki no tawata e luga di mas safe pa sconde. Ademas, tawatin scarsedad di cuminda. Mas cu nunca nos a siña pone pleno confiansa den Yehova.—Proverbionan 3:5, 6.

Esther cu su ocho aña di edad tawata yuda nos famia chikito door di para den rei na e luga unda nan tawata parti cuminda pa hende den necesidad. Sinembargo, hopi bes ora cu yega su turno pa haya cuminda, ya no tawatin nada mas. Durante un di e biahanan aki cu el a bai busca cuminda el a hay’e meimei di un atake aereo. Mi a drenta panico ora mi a tende e explosionnan, pero no a dura masha cu lagrimanan di goso a remplasa mi ansiedad ora el a bolbe cas ileso y cu asta algun suikerbiet. Mi prome palabranan tawata: “Kico a pasa?” Cu un trankilidad el a contesta: “Ora e bomnan tawata cai, mi a haci precis manera Papi a manda mi haci, ‘benta bo curpa plat riba suela, keda drumi y haci oracion.’ Anto a bai bon!”

Door cu mi tawatin un accent Aleman, tawata mas safe pa Esther bai cumpra e poco cosnan cu ainda nos por a cumpra. E soldanan Aleman a ripara esaki y nan a cuminsa interoga Esther. Pero e no a revela ningun secreto. Mi tawata duna Esther educacion biblico na cas, y door cu e no por a bai scol, mi a siñ’e lesa y skirbi y otro habilidadnan.

Den e ministerio tambe Esther a yuda mi. Prome cu mi sali pa bai studia Bijbel cu un persona, Esther tawata bai mi dilanti pa wak si ni un hende no tawata vigila nos. E ta wak si e señalnan cu mi a acorda cu e studiante di Bijbel tawata na nan luga. Por ehempel, e persona cu mi tawata bai bishita lo a pone un pochi di mata den un cierto posicion riba rand di bentana pa mi sa cu mi por a drenta. Durante e estudio di Bijbel, Esther tawata keda pafo pa vigila si tin peliger, mientras e tawata pusha e wieg cu e chikitin Ruth den dje bai pariba, bini pabou den e caya.

Rumbo pa Sachsenhausen

Con tawata bayendo cu Ferdinand? Na september 1944, nan a oblig’e y hopi otro hende pa bai un stacion di trein caminda nan a prop grupo di 80 preso den wagonnan cu tawata para einan. Cada wagon tawatin un hemchi cu a sirbi como toilet y un hemchi pa awa di bebe. E biahe a dura tres dia y tres anochi, y door cu e wagonnan tawata asina yen, tur hende mester a keda para! Casi no tawatin ventilacion. E wagonnan tawata completamente sera cu excepcion di algun buraco chikito aki y aya cu hende por a wak door di dje. No tin palabra pa describi e calor, hamber y sed—pa no papia mes di e holo stinki—cu nan mester a soporta.

E trein a para na e notorio campo di consentracion Sachsenhausen. Nan a kita tur e pertenencianan personal cu presonan tawatin ainda hunto cu nan, cu excepcion di e 12 Bijbelnan chikito cu e Testigonan tawatin hunto cu nan durante e biahe!

Nan a manda Ferdinand y ocho otro ruman homber na un campo na Rathenow cu ta ser controla pa Sachsenhausen, pa nan traha den produccion di ekipo di guera. Aunke nan a ser menasa cu ehecucion, nan a nenga di haci e trabou ei. Pa anima otro pa keda firme, mainta nan tawata comparti cu otro un texto di Bijbel manera Salmo 18:2, pa asina nan por a medita riba dje durante dia. Esaki a yuda nan medita riba cosnan spiritual.

Finalmente e zonido fuerte di ekiponan di guera a anuncia e acercamento di tropanan Ruso y di forsanan alia. E Rusonan a yega prome na e campo caminda Ferdinand y su compañeronan tawata. Nan a duna e prizoneronan algo di come y a duna nan ordo pa bandona e campo. Pa fin di april 1945, e ehersito Ruso a permiti nan bai cas.

Porfin Nos Famia Ta Hunto

Dia 15 di juni, Ferdinand a yega Hulanda. E rumannan na Groningen a dun’e un caluroso bonbini. No a dura masha cu el a tende cu nos ta na bida na un cierto luga den e pais, y nos tambe a tende cu el a regresa. A parce cu nos mester a warda siglonan pa e yega cas. Pero finalmente, un dia nos chikitin Ruth a grita: “Mama, tin un hende straño na porta!” Ata nos esposo y tata stima!

Nos mester a soluciona hopi problema prome cu nos por a cuminsa funciona manera un famia normal atrobe. Nos no tawatin un luga di biba, y un problema grandi tawata pa nos bolbe haya nos status como residente permanente bek. Door cu nos tawata Aleman, pa varios aña funcionarionan Hulandes a trata nos manera hendenan cu no mester ta parti di e comunidad ei. Pero cu tempo nos por a establece nos mes y bolbe cuminsa hiba e bida cu nos a anhela asina tanto—un bida sirbiendo Yehova hunto como famia.

‘Mi Ta Confia den Yehova’

Añanan despues, ki ora cu ami cu Ferdinand ta hunto cu algun di nos amigonan cu mescos cu nos a experencia e dianan duro ei, nos tawata recorda con Yehova a guia nos amorosamente den e temponan dificil ei. (Salmo 7:1) Nos a sinti nos bon cu atrabes di añanan Yehova a permiti nos participa den e adelanto di interesnan di Reino. Hopi bes nos tawata bisa tambe con contento nos tawata cu nos a pasa nos hubentud den e sirbishi sagrado di Yehova.—Eclesiastes 12:1.

Despues di e periodo di persecucion door di e nazinan, ami cu Ferdinand a sirbi Yehova hunto pa mas cu 50 aña prome cu el a termina su carera terenal dia 20 di december 1995. Pronto lo mi haci 98 aña. Tur dia mi ta gradici Yehova cu nos yiunan tawata un gran sosten durante e añanan dificil ei y cu ainda mi por haci loke mi por den su sirbishi pa e gloria di su nomber. Mi ta gradicido pa tur loke Yehova a haci pa mi, y mi deseo di curason ta pa sigui cumpli cu mi lema: ‘Mi ta confia den Yehova.’—Salmo 31:6.

[Plachi na pagina 19]

Hunto cu Ferdinand, na october 1932

[Plachi na pagina 19]

“Almina”, e boto cu a ser uza pa predica y su tripulacion

[Plachi na pagina 22]

Ami cu Ferdinand y nos yiunan