Sigui pa e contenido

Sigui pa e index

“Laga Nos Compara un Texto cu Otro”

“Laga Nos Compara un Texto cu Otro”

N HOMBER a haya un pamfleta benta abou den un trein cu tabata bayendo New York. E pamfleta a bisa: ‘Alma di hende ta mortal.’ Yen di curiosidad, e homber aki, pastor di un iglesia, a cuminsa les’e. El a keda asombra pasobra nunca el a yega di duda den e doctrina di inmortalidad di alma. Na e momento ei e no tabata sa ken a skirbi e pamfleta. Pero el a haya e argumento rasonabel y biblico, y cu tabata bale la pena pa studia e informacion seriamente.

E pastor aki tabata George Storrs. E incidente a tuma luga na 1837, e aña cu Charles Darwin a cuminsa pone su ideanan riba papel, cuanan despues a bin desaroya den su teoria di evolucion. Ainda e mundo tabata religioso, y mayoria hende tabata kere den Dios. Hopi hende tabata lesa Bijbel y tabata mir’e como un buki cu tin autoridad.

Storrs a haya sa despues cu ta Henry Grew di Philadelphia, Pennsylvania, a skirbi e pamfleta. Grew a pega firmemente na e principio cu “e scritura . . . ta interpreta su mes mihor.” Grew y su compañeronan tabata studia Bijbel cu e meta di hiba nan bida na harmonia cu su conseho. Nan estudionan a revela algun berdad biblico precioso.

Stimula pa loke Grew a skirbi, Storrs a cuminsa studia cuidadosamente loke Bijbel ta bisa tocante alma y e tabata papia di e asunto cu otro pastornan di su iglesia. Despues di cinco aña di estudio profundo, Storrs finalmente a dicidi di publica e hoya di berdad biblico cu el a caba di descubri. Na prome instante, el a prepara un predicashi cu e mester a duna riba un diadomingo na 1842. Sinembargo, el a sinti e necesidad pa duna algun predicashi mas pa splica e tema bon. En total, el a duna seis predicashi riba e tema di mortalidad di alma humano, locual el a publica den un obra titula Six Sermons. Storrs a compara un texto cu otro pa por a descubri e berdad precioso aki dera bou di e doctrinanan di cristiandad cu ta deshonra Dios.

Bijbel Ta Siña Cu Alma Ta Inmortal?

Bijbel ta bisa cu e siguidonan ungi di Hesus ta bisti inmortalidad como recompensa pa nan fieldad. (1 Corintionan 15:50-56) Storrs a rasona cu si inmortalidad ta un recompensa pa hende fiel, e alma di e malbadonan no por ta inmortal. En bes di specula, el a analisa e Scritura. El a considera Mateo 10:28 for di King James Version cu ta bisa: “Tene miedo di esun cu por destrui tanto alma como curpa den fierno.” Pues e alma ta algo cu por wordo destrui. Tambe el a referi na Ezekiel 18:4 cu ta bisa: “E alma cu peca lo muri.” (KJ) Ora el a considera Bijbel den su totalidad, e berdad precioso aki a sali na cla. Storrs a skirbi: “Si mi conclusion encuanto e punto aki ta corecto, e ora ei hopi parti di e Scritura relaciona cu e teoria comun cu tabata dificil pa compronde ta bira bisto, agradabel y yen di nificacion y vigor.”

Pero kico di textonan manera Hudas 7? E ta bisa: “Mescos cu Sodoma y Gomora y e stadnan rond di nan, cu na e mesun manera cu esakinan a entrega nan mes na fornicacion y a bai tras di pasionnan carnal, a wordo poni como un ehempel, dor di sufri e castigo di candela eterno.” (KJ) Ora bo lesa e texto aki, bo por pensa cu e alma di e personanan cu a ser mata na Sodoma y Gomora ta ser tormenta pa semper den candela. Storrs a skirbi: “Laga nos compara un texto cu otro.” Anto el a cita 2 Pedro 2:5 y 6, cu ta bisa: “Y [e] no a spar e mundo antiguo, ma a salba Noe, . . . ora cu el a trece un diluvio riba e mundo di e malbadonan; y . . . a condena e stadnan Sodoma y Gomora pa destruccion dor di haci nan bira shinishi, haciendo nan un ehempel pa esnan cu despues lo a biba den maldad.” (KJ) Si, Sodoma y Gomora a caba na shinishi, destrui pa semper hunto cu nan habitantenan.

“Pedro ta yuda nos compronde kico Hudas kier bisa”, Storrs a splica. “Hunto nan dos ta mustra bon cla con Dios a manifesta su rabia contra pecadornan . . . E huicionan ei ehecuta riba e mundo antiguo, Sodoma y Gomora, ta un ‘ehempel’ of spiertamento permanente y perpetuo, of ‘eterno’, pa tur hende te na fin di mundo.” Pues loke Hudas tabata kiermen ta cu e efecto di e candela cu a destrui Sodoma y Gomora ta eterno. Esei sigur no ta cambia e echo cu alma humano ta mortal.

Storrs no tabata uzando cierto textonan pa apoya su punto di bista y ignora otronan. El a considera e contexto di cada texto y tambe e tema general di Bijbel. Si un versiculo a parce di contradeci otro textonan, Storrs tabata busca un splicacion logico den otro partinan di Bijbel.

Russell Su Estudionan di e Scritura

Entre e personanan cu a cuminsa asocia cu George Storrs tabatin un yoncuman cu tabata organisando un grupo di estudio di Bijbel na Pittsburgh, Pennsylvania. E tabata yama Charles Taze Russell. Un di su prome articulonan cu ta trata temanan biblico a ser publica na 1876 den e revista Bible Examiner, edita dor di Storrs. Russell a reconoce cu e studiantenan di Bijbel prome cu ne tabatin cierto influencia riba dje. Despues, como editor di Zion’s Watch Tower, el a aprecia tur e yudansa cu Storrs a dun’e, tanto verbal como por escrito.

Cu 18 aña di edad, C. T. Russell a organisa un klas di estudio di Bijbel y a establece un patronchi pa studia Bijbel. A. H. Macmillan, un studiante di Bijbel, compañero di Russell, a describi e metodo aki: “Un hende tabata haci un pregunta. Nan tabata analis’e y busca tur e textonan relaciona cu e punto. Despues, ora nan tabata combenci con e textonan aki ta harmonisa cu otro, nan tabata yega na un conclusion final y haci un nota di dje.”

Russell tabata combenci cu ora bo considera Bijbel den su totalidad, e mester revela un mensahe consistente y na harmonia cu su mes y cu e personalidad di su Autor Divino. Ki ora cu cualkier parti di Bijbel a parce dificil pa compronde, Russell tabatin e confiansa cu otro partinan di Bijbel lo mester a clarifica y splica esei.

Tradicion Biblico

Sinembargo, ni Russell ni Storrs ni Grew no tabata e prome personanan cu a laga e Scritura interpreta su mes. E tradicion ei a cuminsa leu aya den pasado cu e Fundador di Cristianismo, Hesucristo. El a uza varios parti di e Scritura pa clarifica e berdadero nificacion di un texto. Por ehempel, ora e farizeonan a critica su discipelnan pa motibo cu nan a piki tapushi riba sabat, Hesus a demostra for di e relato registra na 1 Samuel 21:6 con mester a aplica e lei di sabat. E lidernan religioso tabata conoce e relato ei cu ta conta con David y su hombernan a come e pan di presencia. Despues Hesus a referi na e parti di e Lei cu a bisa cu ta e sacerdotenan cu tabata descendiente di Aaron so mester a come e pan di presencia. (Exodo 29:32, 33; Levitico 24:9) Sinembargo, David a haya e ordo pa come e pan numa. Hesus a conclui su argumento combencente dor di cita for di e buki di Oseas: “Si boso tabata sa kico esaki ta nifica: ‘Mi ta desea misericordia y no sacrificio’, boso lo no a condena e inocentenan.” (Mateo 12:1-8) Esaki ta un bon ehempel di compara un texto cu otro pa yega na un comprondemento exacto!

Hesus su siguidonan a pega na e mesun custumber di referi na otro partinan di e Scritura pa clarifica cierto texto. Por ehempel, ora apostel Pablo tabata papia cu e Hudiunan na Roma, “e tabata splica nan dor di duna testimonio tocante di e reino di Dios, y tabata trata di combence nan tocante di Hesus, tanto for di e Lei di Moises como for di e Profetanan, for di mainta te atardi.” (Echonan 17:2, 3; 28:23) Den su cartanan skirbi bou di inspiracion di Dios tambe Pablo ta laga Bijbel interpreta su mes. Por ehempel, ora el a skirbi e Hebreonan, el a cita un texto tras di otro pa proba cu e Lei tabata un sombra di e bon cosnan pa bini.—Hebreonan 10:1-18.

Si, studiantenan sincero di Bijbel den siglo 19 y na cuminsamento di siglo 20 tabata simplemente re-estableciendo e patronchi cristian aki. E revista Toren di Vigilancia a sigui cu e tradicion di compara un texto cu otro. (2 Tesalonicensenan 2:15) Testigonan di Jehova ta uza e principio aki ora nan ta analisa un texto.

Analisa e Contexto

Con nos por imita e ehempelnan excelente di Hesus y di su fiel siguidonan ora nos ta lesa Bijbel? Na prome luga, nos por considera e contexto directo di e texto en cuestion. Con e contexto por yuda nos compronde e nificacion? Como ilustracion, laga nos considera e palabranan di Hesus registra na Mateo 16:28: “Di berdad mi ta bisa boso, tin algun di esnan cu ta para akinan cu lo no experencia morto prome cu nan mira e Yiu di hende bin den su reino.” Kisas algun hende ta haya cu e palabranan ei no a cumpli pasobra tur e discipelnan di Hesus cu tabata presente ora el a bisa e palabranan ei a muri prome cu e Reino di Dios a ser estableci den shelo. Asta, The Interpreter’s Bible ta bisa di e versiculo aki: “E profesia no a cumpli, y mas despues cristiannan a haya cu tabata necesario pa splica cu loke Hesus a bisa tabata den un sentido figurativo.”

Sinembargo, e contexto di e versiculo aki, y tambe di e relatonan paralelo di Marco y Lucas, ta yuda nos compronde e berdadero nificacion di e texto. Kico Mateo a bisa net despues di e palabranan cita anteriormente? El a skirbi: “Seis dia despues Hesus a hiba Pedro, Santiago y su ruman Juan hunto cu ne, y a bai cu nan riba un sero halto, caminda nan tabata nan so. Y el a wordo transfigura nan dilanti.” (Mateo 17:1, 2) Tanto Marco como Lucas tambe a conecta Hesus su comentario tocante e Reino cu e relato di e transfiguracion. (Marco 9:1-8; Lucas 9:27-36) Cu su glorioso aparicion den e transfiguracion den presencia di e tres apostelnan, Hesus a demostra con lo e bini den poder di Reino. Pedro ta mustra cu ta esaki ta e comprondemento corecto ora e ta referi na “e poder y binida di nos Señor Hesucristo”, cu el a mira cu su mes wowo den e transfiguracion di Hesus.—2 Pedro 1:16-18.

Abo Ta Laga Bijbel Interpreta Su Mes?

Kico lo bo haci si bo no por compronde un texto ni despues cu bo a analisa su contexto? Algo cu por yuda bo ta di compar’e cu otro textonan, teniendo na mente e tema general di Bijbel. E Traduccion di Mundo Nobo di e Santo Scritura, disponibel awor sea completo of en parte den 57 idioma, tin un medio excelente cu por yuda bo haci esaki. Ta trata aki di un lista di referencia marginal cu ta aparece den e columna meimei di cada pagina den hopi di su edicionnan. Den e Traduccion di Mundo Nobo di e Santo Scritura (Cu Referencia) bo por haya mas cu 125.000 referencia marginal. E “Introduccion” di e Bijbel ei ta splica: “Un comparacion cuidadoso di e referencianan marginal y un analisis di e notanan na pia di pagina cu ta acompaña nan lo revela e harmonia interno cu ta conecta e 66 bukinan di Bijbel cu otro, demostrando asina cu nan ta forma un solo buki, inspira pa Dios.”

Laga nos mira con e uzo di e referencianan marginal por yuda nos compronde un texto. Tuma por ehempel e historia di Abram, of Abraham. Pensa riba e pregunta aki: Ken a hiba delantera ora Abram y su famia a sali for di Ur? Genesis 11:31 ta bisa: “Tare a tuma su yiu homber Abram y su nieto Lot, . . . y su suegra Sarai, . . . y nan a sali bai hunto for di Ur di e Caldeonan pa bai na tera di Canaan; y nan a yega Haran y a keda biba ayanan.” Si bo lesa e texto aki so, bo por haya e impresion cu ta Tare, tata di Abram, a dirigi asuntonan. Sinembargo, den e Traduccion di Mundo Nobo nos ta haya 11 referencia marginal pa e versiculo aki. E ultimo ta hiba nos na Echonan 7:2, caminda nos ta lesa di e spiertamento cu Esteban a duna e Hudiunan di prome siglo: “E Dios di gloria a aparece na nos tata Abraham, tempo cu e tabata na Mesopotamia, prome cu el a bai biba na Haran, y el a bis’e: ‘Sali for di bo tera y for di bo famianan y bin na e tera cu ami lo mustra bo.’” (Echonan 7:2, 3) Acaso Esteban tabata confundiendo esaki cu Abram su baimento for di Haran? Claro cu no, pasobra esaki ta parti di e Palabra inspira di Dios.—Genesis 12:1-3.

Pero pakico Genesis 11:31 ta bisa cu ta “Tare a tuma su yiu homber Abram” hunto cu otro miembronan di su famia y sali for di Ur? Ainda Tare tabata e patriarca. El a bai di acuerdo pa compaña Abram; pa e motibo ei ta e a haya e merito pa a muda e famia pa Haran. Dor di compara e textonan aki cu otro y busca e conexion entre nan, nos por visualisa exactamente kico a tuma luga. Respetuosamente Abram a combence su tata pa sali for di Ur na harmonia cu e instruccion di Dios.

Ora nos lesa e Scritura, nos mester tene cuenta cu e contexto y e tema general di Bijbel. E Scritura ta spierta cristiannan: “Nos a ricibi, no e spirito di mundo, sino e spirito cu ta bin di Dios, pa nos conoce e cosnan cu Dios a duna nos gratuitamente, cosnan cu nos tambe ta papia, no cu palabranan siña dor di sabiduria di hende, ma cu palabranan siña dor di e spirito, combinando pensamentonan spiritual cu palabranan spiritual.” (1 Corintionan 2:11-13) En berdad, nos mester suplica Jehova pa e yuda nos compronde su Palabra y purba ‘combina pensamentonan spiritual cu palabranan spiritual’ dor di analisa e contexto di un texto y dor di busca otro textonan cu tin di aber cu ne. Ohala nos sigui haya mas hoya briyante di e berdad pa medio di estudio di e Palabra di Dios.