Sigui pa e contenido

Sigui pa e index

Con Nos Sistema Solar Unico A Bin na Existencia

Con Nos Sistema Solar Unico A Bin na Existencia

Con Nos Sistema Solar Unico A Bin na Existencia

TA UN combinacion di hopi factor ta haci nos posicion den universo unico. Nos sistema solar ta situa entre e dos brasanan den forma di spiral di e Via Lactea, den un region cu tin relativamente tiki streya. Casi tur e streyanan cu nos por mira anochi ta asina leu for di nos cu asta ora wak nan cu e telescopnan di mas grandi cu tin, nan ta keda simplemente puntanan di lus. Ta akinan nos sistema solar lo mester ta?

Si nos sistema solar tabata cerca di e centro di e Via Lactea, nos lo a sufri di e efectonan dañino di ta meimei di un concentracion grandi di streya. Por ehempel, esei probablemente lo a perturba e orbita di Tera y consecuentemente lo a afecta bida humano drasticamente. Manera e situacion ta awor, e sistema solar ta parce di tin precies e posicion corecto den e galaxia pa evita e peliger aki y otronan, manera por ehempel e peliger di bira mucho cayente ora e pasa dor di nubianan di gas y e peliger di ser exponi na streyanan cu ta explota y otro fuentenan di radiacion mortal.

Solo ta un tipo di streya ideal pa loke nos tin mester. E ta kima na un ritmo constante, tin bida largo y no ta mucho grandi ni mucho cayente. Mayoria di streya den nos galaxia ta hopi mas chikito cu nos solo y nan no ta duna e tipo corecto di lus ni e cantidad corecto di cayente pa sostene bida riba un planeta paresido na Tera. Ademas, mayoria di streya ta bou di influencia di e forsa di gravedad di un of mas streya y nan ta drei rond di otro. Na contraste, nos solo ta independiente. Ta masha improbabel cu nos sistema solar lo a keda stabil si nos tabatin cu lucha cu e forsa di gravedad di dos of mas solo.

Un otro factor cu ta haci nos sistema solar unico ta e posicion di e planetanan gigante cu ta keda mas leu for di solo. Nan orbita ta un ronchi casi perfecto y no ta eherce un forsa di gravedad cu ta perturba e movemento di e planetanan terestre cu ta mas cerca di solo. * Mas bien, e planetanan mas leu di solo ta cumpli cu e funcion protectivo di absorba y desvia obhetonan peligroso. E cientificonan Peter D. Ward y Donald Brownlee ta splica den nan buki Rare Earth​—Why Complex Life Is Uncommon in the Universe (Tera Unico​—Dicon No Tin Forma di Bida Compleho den Universo) cu e “presencia di e planetanan gigante di gas mas aya di nos, manera Jupiter, ta stroba cu un cantidad mucho grandi di obhetonan manera asteroide y cometa ta dal den nos.” Cientificonan a descubri otro sistemanan solar cu planetanan gigante. Pero mayoria di e gigantenan aki tin orbitanan cu lo a forma un peliger pa un planeta chikito paresido na Tera.

E Papel di Luna

Desde antiguedad, hende a admira nos luna. El a inspira poeta- y musiconan. Por ehempel, un poeta Hebreo di antiguedad a describi cu luna ‘ta estableci pa semper’, y ta manera un ‘testigo fiel na shelo.’​—Salmo 89:37.

Un manera importante cu luna ta influencia bida riba Tera ta pa medio di su forsa di gravedad cu ta causa marea halto y marea abou. Cientificonan ta kere cu e fluctuacion di marea di lama ta fundamental pa stroom of coriente di ocean, locual na su turno ta sumamente importante pa nos clima.

Un otro proposito clave cu nos luna tin, ta cu su forsa di gravedad ta stabilisa e manera cu nos mundo ta drei rond di su as segun cu e ta dal su buelta rond di solo. Segun e revista Nature, sin luna, e posicion scuin di e Tera segun cu e ta drei rond di su as lo a cambia considerablemente atrabes di periodonan largo di tempo. Imagina bo si e mundo no tabata drei rond di su as den un posicion scuin of cu cierto inclinacion. Nos lo no tabatin e cambionan placentero di temporada y nos lo a sufri di scarsedad di awasero. E posicion scuin di Tera ta evita tambe cu temperaturanan ta bira mucho extremo pa nos sobrevivi. Astronomo Jacques Laskar a conclui: “Nos debe e stabilidad di nos clima actual na presencia di un obheto excepcional: Luna.” Pa cumpli cu su papel stabilisador, nos luna ta grandi; relativamente mas grandi cu e lunanan di e planetanan gigante.

Ademas, un otro funcion di nos luna ta cu e ta sirbi como lus pa anochi, manera e escritor di e buki biblico di Genesis a menciona.​—Genesis 1:16.

Pa Casualidad of cu un Proposito?

Con un hende mester splica e presencia simultaneo di varios factor cu no solamente ta haci bida riba Tera posibel sino tambe agradabel? Parce cu tin solamente dos opcion. Di prome, cu tur e factornan aki ta e resultado di puro casualidad. Di dos opcion ta cu tin un proposito inteligente cu ta responsabel pa esaki.

Algun mil aña pasa, e Santo Scritura a declara cu nos universo a ser diseña y traha pa un Creador, Dios Todopoderoso. Si esei ta berdad, kiermen cu e condicionnan cu ta existi den nos sistema solar no ta producto di casualidad sino di diseño cu un proposito. E Creador a duna nos un informe por escrito, na moda di papia, di e pasonan cu el a dal pa haci bida riba Tera posibel. Podise ta un sorpresa pa bo pa sa cu a pesar cu e informe aki ta un 3.500 aña bieu, e sucesonan cu e ta describi relaciona cu e historia di universo ta coresponde basicamente cu loke cientificonan ta kere lo mester a tuma luga. Bo ta haya e informe aki den e buki biblico di Genesis. Ban wak kico e ta bisa.

Genesis Su Relato di Creacion

“Na principio Dios a crea e shelonan y Tera.” (Genesis 1:1) E palabranan di introduccion di Bijbel ta referi na creacion di nos sistema solar, incluso nos planeta, y tambe na creacion di e streyanan den miles di miyones di galaxia cu ta forma nos universo. Segun Bijbel, un tempo e superficie di Tera tabata “sin forma y bashi.” No tabatin continente ni tereno productivo. Pero e siguiente palabranan ta enfatisa loke cientificonan ta bisa ta e rekisito mas importante pa un planeta cu ta sostene bida, esta, un abundancia di awa. E spirito di Dios tabata “move riba superficie di e awanan.”​—Genesis 1:2.

Pa awa na superficie keda likido, un planeta mester ta na e distancia corecto for di su solo. E cientifico planetario, Andrew Ingersoll, ta splica: “Mars ta mucho friu, Venus ta mucho cayente, Tera ta net na e distancia ideal.” Di igual manera, pa vegetacion por crece, mester tin suficiente lus. Anto ta remarcabel cu e relato biblico ta informa cu durante un periodo di creacion mas prome, Dios a pone e lus di solo penetra e nubianan scur di awa cu tabata tapa e ocean manera un “paña” rond di un baby.​—Job 38:4, 9; Genesis 1:3-5.

Den e siguiente versiculonan di Genesis, nos ta lesa cu e Creador a produci loke Bijbel ta yama “un firmamento.” (Genesis 1:6-8) E firmamento aki ta contene gasnan cu ta forma e atmosfer di e Tera.

Anto Bijbel ta sigui splica cu Dios a cambia e superficie sin forma di Tera pa haya tereno seco. (Genesis 1:9, 10) Evidentemente, Jehova a pone e capa di Tera reis y move. Como resultado, esei kisas a forma vayenan hundo y continentenan a subi for di ocean.​—Salmo 104:6-8NW.

Na un tempo no specifica den pasado di Tera, Dios a crea alga microscopico den e oceannan. Uzando energia di solo, e organismonan aki di un solo cel cu ta reproduci nan mes, a cuminsa transforma kooldioxide den cuminda mientras cu a la bes nan tabata manda oxigeno den atmosfer. E proceso maraviyoso aki a acelera durante un di tres periodo di creacion pa medio di e creacion di vegetacion cu despues di tempo a cubri tera seco. Pues e cantidad di oxigeno den atmosfer a aumenta, locual a haci posibel pa hende y bestia sostene nan bida pa medio di halamento di rosea.​—Genesis 1:11, 12.

Pa haci e tera productivo, e Creador a laga un variedad di microorganismo biba den suela. (Jeremias 51:15) E criaturanan hopi chikito aki ta yuda cu descomposicion di materia morto y asina ta recycle elementonan cu mata ta uza pa crece. Tiponan special di bacteria di suela ta obtene nitrogeno for di aire y ta haci e elemento masha importante aki disponibel pa mata di manera cu nan por crece. Un cos asombroso ta cu un man so di tera fertil por contene seis mil miyon microorganismo!

Genesis 1:14-19 ta describi formacion di solo, luna y streya den un di cuater periodo di creacion. Na prome bista, por parce cu esaki ta contradeci e splicacion biblico anterior. Sinembargo, tene na mente cu Moises, e escritor di Genesis, a skirbi e relato di creacion como si fuera for di punto di bista di un observado riba tera. Aparentemente, ta na e tempo ei numa luna, solo y streyanan a bira visibel riba Tera.

E relato di Genesis ta menciona e aparicion di criaturanan di lama den e di cinco periodo di creacion y e aparicion di bestia di tera seco y di hende den e di seis periodo.​—Genesis 1:20-31.

Tera Ta Traha pa Hende Disfruta di Dje

Bo no ta haya cu bida riba Tera, cu a cuminsa existi manera ta ser describi den e relato di Genesis, a ser traha pa hende disfruta di dje? Bo a yega di lanta un mainta cu shelo blou, hala e aire fresco aden y sinti bo contento di ta na bida? Podise bo a dal un caminata den un hardin y a disfruta di e beyesa y holo di e flornan. Of kisas bo a cana den un hofi y a piki algun fruta sabroso. E delicianan ei lo tabata imposibel si no ta pa lo siguiente: (1) e awanan abundante di Tera, (2) e cantidad corecto di cayente y lus for di solo, (3) nos atmosfer, cu su proporcion corecto di gasnan, y (4) tereno fertil.

Tur e rasgonan aki​—cu bo no ta haya riba Mars, Venus ni riba nos otro bisiñanan planetario​—no ta producto di puro casualidad. Nan a ser ahusta precisamente pa haci bida riba Tera placentero. Manera e siguiente articulo lo mustra, Bijbel ta bisa tambe cu e Creador a diseña nos bunita planeta pa existi pa semper.

[Nota]

^ par. 5 E cuater planetanan mas paden di nos sistema solar​—Mercurio, Venus, Tera y Mars​—ta ser yama terestre pasobra nan tin superficie yen di baranca. E planetanan gigante mas pafo​—Jupiter, Saturno, Urano y Neptuno​—ta consisti principalmente di gas.

[Cuadro na pagina 6]

“Si ami como geologo lo mester a splica en breve nos ideanan moderno di e origen di Tera y di e desaroyo di bida riba dje na un pueblo humilde di cunucu, manera e tribunan na ken e Buki di Genesis ta dirigi, lo mi no por a hacie mihor cu di sigui estrechamente e lenguahe di e prome capitulo di Genesis.” ​—Geologo Wallace Pratt.

[Cuadro/​Plachi na pagina 7]

IDEAL PA STUDIA UNIVERSO TAMBE

Si solo tabata posiciona un otro caminda den nos galaxia, nos lo no tabatin asina un bon bista di e streyanan. E buki The Privileged Planet ta splica: “Nos Sistema Solar ta ubica . . . leu for di regionnan yen di stof y cu demasiado lus, locual ta laga nos tin un bista general excelente di tanto streyanan cu ta cerca como di partinan leu di universo.”

Ademas, luna su tamaño y distancia for di Tera ta ideal pa luna tapa solo durante un eclipse solar. Eclipsenan solar ta sucesonan inusual y impresionante cu ta permiti astronomonan studia solo. E estudionan ei a yuda nan descubri hopi secreto tocante e manera cu streyanan ta briya.

[Plachi na pagina 5]

E masa di luna ta suficiente grandi pa stabilisa e posicion scuin cu Tera ta drei rond di su as

[Plachi na pagina 7]

Kico ta haci bida riba Tera posibel? Su abundancia di awa, cantidad corecto di lus y cayente, atmosfer y tereno fertil

[Reconocemento]

Globo: Basa riba NASA Photo; trigo: Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.