Sigui pa e contenido

Sigui pa e index

Un Aña den “e Tera Bunita”

Un Aña den “e Tera Bunita”

Un Aña den “e Tera Bunita”

NA AÑA 1908 arkeologonan a haci un descubrimento excitante caminda e stad biblico Gezer tabata situa, den direccion di e sabana cant’i costa west di Jerusalem: nan a haya un tabla chikito di calki cu segun nan ta di siglo 10 prome cu nos era. Riba dje, na letter Hebreo di antiguedad, tabatin loke algun hende ta kere ta un descripcion simplifica di un aña, of ciclo, di plantamento y cosechamento y e varios actividadnan relaciona cu esakinan. E tabla aki a bira conoci como e Calender di Gezer.

Riba e tabla tin un firma: Abias. Aunke no ta tur arkeologo ta di acuerdo cu otro, hopi ta pensa cu ta trata aki di e huiswerk di un mucha di scol den forma di poesia. * Lo bo kier visualisa e diferente temporadanan di aña manera un mucha cu a biba e tempo ei a experencia nan? Esei lo por yuda bo corda riba algun suceso biblico.

Dos Luna di Recohemento

E escritor di e calender antiguo aki a cuminsa cu e recohemento general. Aunke esaki ta menciona como e prome actividad riba e calender aki, bo por compronde pakico e Israelitanan a considera e recohemento aki como e culminacion, of e fin, di e parti principal di e aña di sembramento y cosechamento. E luna di etanim (cu despues nan a yama tishri) ta coresponde cu september/october riba nos calender actual. E temporada ei, ora cu e mayor parti di e trabou di cosecha tabata yegando na su fin, tabata un tempo particularmente festivo cu lo a envolve e hoben Abias. Imagina bo con entusiasma lo e tabata ora el a yuda su tata traha e tabernakel cu lo a sirbi como nan cas pa un siman. Tabata tempo tambe pa gradici Jehova cu un curason gososo pa tur loke nan cunucu a produci!​—Deuteronomio 16:13-15.

Pa e tempo aki e oleifinan tabata casi cla pa e famia di Abias cosecha. Nan tabata haci esaki dor di bati e ramanan di e palo, kisas un trabou mucho pisa pa e hoben Abias pero interesante pa wak. (Deuteronomio 24:20BPK) Caba nan tabata piki e oleifinan y hiba nan na e piedra di molina di mas cerca pa traha azeta. Tambe un famia por a haya poco azeta via un metodo mas simpel: nan tabata pone oleifi bati of kibra den awa y despues tabata saca e azeta cu a drif bini ariba. Pero con cu nan a yega na dje, e likido precioso aki tabata mas cu solamente alimento. Tabata uza e azeta tambe como combustibel pa lampi y pa trata rasca y herida, cu muchanan manera Abias lo por a haya ora nan tabata hunga.

Dos Luna di Sembramento

Den e prome dianan di awasero, Abias lo tabata contento pa sinti e awa friu riba su curpa. Probablemente su tata tabata cont’e con importante awasero tabata pa e pais. (Deuteronomio 11:14) E tera cu a seca bira duro den solo pa varios luna, lo a bira moli y cla pa sembra. E cunukero di antiguedad tabata experto den guia un ploeg traha di palo, podise uno cu tabatin un punta di metal, segun cu un animal tabata hala esaki. Su meta tabata pa traha canal stret riba e tereno. E tera tabatin hopi balor. P’esei cunukeronan Israelita tabata haci uzo di asta e terenonan mas chikito, incluso na bahada di sero. Pero einan nan lo tabatin cu uza herment di man.

Unabes cu e tera moli tabata ara, nan por a sembra trigo y sebada. Ta interesante pa nota cu e siguiente anotacion riba e Calender di Gezer ta referi na dos luna di tal plantamento. Talbes e sembrado tabata cana cu e grano den un plooi di su paña y planta e simiñanan.

Dos Luna Mas di Sembramento

Nunca “e tera bunita” a stop di produci. (Deuteronomio 3:25) Den december awa tabata cai mas tanto y e tera tabata bira hopi berde. Tabata tempo pa bolbe sembra. E cunukeronan tabata planta varios tipo di bonchi, manera dopert y garbanso, y tambe otro berdura. (Amos 7:1, 2) Riba e tabla, Abias a yama esaki e “yerba di primavera” of, segun un otro traduccion, e “plantamento mas despues”, un tempo di platonan delicioso traha cu hopi berdura cu a crece den e periodo aki.

Segun cu e temperatura di e temporada friu a cuminsa subi, palo di almendra, cu ta un señal di primavera, tabata yena tur na flor blanco cu ros. Esaki tabata sosode for di januari ora cuminsa bira un poco mas cayente.​—Jeremias 1:11, 12.

Un Luna pa Cosecha Lino

E siguiente cos cu Abias a menciona ta lino. Esei por haci bo corda riba algo cu a sosode siglonan prome cu Abias su tempo na e banda oost di e seronan di Juda. Den e stad di Jerico, Rahab a sconde dos spion “den e stengelnan di lino” cu tabata poni pa seca riba su dak. (Josue 2:6) Lino a hunga un papel importante den bida di e Israelitanan. Pa por a saca e fibranan di lino, e mata mester a putri prome. Den serena esaki tabata tuma luga pocopoco, pero por a acelera e proceso aki poniendo e stengelnan den un plas of coriente di awa. Unabes separa, tabata uza e fibranan di lino pa produci e lino mes, y di e lino aki nan tabata traha bela, tent y paña. Ademas, nan tabata uza lino pa traha mecha.

Algun hende no ta kere cu e Israelitanan tabata planta lino den e area di Gezer, caminda awa tabata poco scars. Otronan ta bisa cu lino tabata crece solamente mas den cabamento di aña. P’esei algun experto ta kere cu e palabra “lino” riba e Calender di Gezer tabata un sinonimo di “yerba” pa bestia.

Un Luna di Cosecha di Sebada

Tur aña, despues di e luna cu nan tabata corta lino, Abias tabata mira tapushi berde di sebada, e grano cu el a menciona despues riba su calender. E luna corespondiente na Hebreo ta abib, cu ta nifica “tapushi berde”, posiblemente referiendo na e etapa caminda e tapushi di sebada a hecha pero cu ainda no a bira duro. Jehova a manda: “Warda luna di abib y celebra Pasco [Hudiu] na SEÑOR bo Dios.” (Deuteronomio 16:1) Abib (cu despues nan a yama nisan) ta coresponde cu parti di loke awe ta maart y april. Posiblemente, e tempo di hechamento di sebada a yuda determina e cuminsamento di e luna aki. Te awe, Hudiunan caraita ta observa e hechamento aki pa establece nan aña nobo. En todo caso, mester a “zoya” e prome frutanan di sebada dilanti Jehova riba dia 16 di abib.​—Levitico 23:10, 11.

Sebada tabata hopi importante den e bida diario di mayoria di Israelita. E tabata mas barata cu trigo, y hopi Israelita, specialmente e pobernan, a prefera di uza sebada pa traha pan.​—Ezekiel 4:12.

Un Luna di Cosecha y Midimento

Ora bo pensa bek riba e tempo di Abias, bo por imagina bo con riba un mainta tempran el a mira e nubianan diki plama for di otro; awa a stop di cai pa un tempo. Awor e matanan di e tera bunita tabata depende di serena. (Genesis 27:28; Zacarias 8:12) Cunukeronan Israelita tabata conciente cu hopi di e cultivonan cu nan a cosecha durante e lunanan mas cayente di aña tabatin mester di un combinacion di biento bon balansa te na Pentecoste. E biento friu y humedo for di noord lo por a beneficia e granonan cu tabata desaroyando, pero e tipo di biento aki tabata dañino pa e palonan di fruta ora esakinan a cuminsa floria. En cambio, e biento cayente y seco di sur a yuda e flornan habri y polinisa.​—Proverbionan 25:23; Cantica di Salomon 4:16.

Jehova, e Creador di clima, a origina un sistema ecologico perfectamente balansa. Den e tempo di Abias, Israel tabata realmente “un tera di trigo y sebada, di mata di wendruif y palo di figo y granatapel, un tera di azeta di oleifi y miel.” (Deuteronomio 8:8) E welo di Abias lo a cont’e tocante e periodo extraordinario di abundancia bou di e gobernacion di e Rei sabi Salomon, locual tabata un evidencia palpabel di e bendicion di Jehova.​—1 Reinan 4:20.

Despues di a menciona cosecha, e calender tabatin un palabra cu segun algun experto ta nifica “midimento.” Talbes esei ta referi na midimento di e cosecha pa duna e doñonan di tereno y trahadonan parti di esaki of asta pa paga belasting cu ne. Sinembargo, otro eruditonan ta kere cu e palabra Hebreo aki ta nifica “festeha” y ta mira den dje un referencia na e Fiesta di Simannan, cu tabata cai den e luna di sivan (mei/juni).​—Exodo 34:22.

Dos Luna di Kita Blachi for di Mata di Wendruif

Despues Abias a skirbi tocante dos luna di trabou relaciona cu mata di wendruif. Acaso el a yuda kita e tantisimo blachinan for di e matanan di wendruif pa solo por a yega na e frutanan? (Isaias 18:5) Un poco despues a yega tempo pa piki e druifnan, un periodo excitante pa un hoben e tempo ei. E prome druifnan hecho tabata dushi! Probablemente Abias a tende tocante e 12 spionnan cu Moises a manda bai inspecciona e Tera Priminti. Nan a haci esaki den e tempo di e prome frutanan hecho di e matanan di wendruif pa mira con bon e tera tabata. Den e dianan ei un troshi di druif tabata asina grandi cu dos homber mester a carg’e!​—Numbernan 13:20, 23.

Un Luna di Fruta di Zomer

E ultimo frase riba e calender di Abias a referi na fruta di zomer. Den Medio Oriente di antiguedad, zomer tabata e parti di e aña di trabounan di cunucu cu a enfoca riba fruta. Despues di Abias su tempo, Jehova a uza e expresion “un macutu di fruta hecho [of “di zomer”, NW]” pa ilustra cu ‘e fin a yega pa su pueblo Israel.’ Den e caso aki el a haci un wega di palabra cu e expresionnan Hebreo “fruta di zomer” y “fin.” (Amos 8:2) Esaki lo mester a spierta Israel infiel cu su fin a yega y cu e huicio di Jehova tabata mereci. Sin duda, den e frutanan di zomer cu Abias a referi na dje tabatin figo. Nan lo tabata traha cuki di figo of uz’e como compres pa blufein.​—2 Reinan 20:7.

E Calender di Gezer y Abo

Probablemente e hoben Abias tabatin hopi di aber cu e bida di cunukero di su pais. Hopi Israelita di e tempo ei tabata envolvi den trabounan di cunucu. Maske kisas bo no tin mucho di aber cu e tipo di actividadnan ei, e referencianan riba e tabla di Gezer aki por yuda bo lesamento di Bijbel bira interesante, locual ta hacie mas comprendibel y significativo.

[Nota]

^ par. 3 No ta tur experto ta haya cu e lista riba e Calender di Gezer ta similar cu e lunanan cu por lo general ta sigui otro den Bijbel. Ademas, probablemente no ta den tur area di e Tera Priminti e hendenan tabata sembra y cosecha den e mesun tempo.

[Cuadro/​Plachi na pagina 11]

UN POSIBEL TRADUCCION DI E TEXTO DI E CALENDER DI GEZER:

“Lunanan di cosecha di wendruif y di oleifi;

lunanan di sembramento;

lunanan di yerba di primavera;

luna di separamento di lino;

luna di cosecha di sebada;

luna di cosecha di trigo y midimento;

lunanan di snui mata;

luna di fruta di zomer.”

[firma:] Abias *

[Nota]

^ par. 41 Basa riba Textbook of Syrian Semitic Inscriptions, Volumen 1, di John C. L. Gibson, 1971.

[Reconocemento]

Archaeological Museum of Istanbul

[Tabel/​Plachi na pagina 9]

(Pa e texto den su formato completo , wak e publicacion)

NISAN (ABIB)

Maart​​—April

IYAR (ZIV)

April​​—Mei

SIVAN

Mei​​—Juni

TAMUZ

Juni​​—Juli

AB

Juli​​—Augustus

ELUL

Augustus​​—September

TISHRI (ETANIM)

September​​—October

HESVAN (BUL)

October​​—November

KISLEU

November​​—December

TEBET

December​​—Januari

SEBAT

Januari​​—Februari

ADAR

Februari​​—Maart

VEADAR

Maart​​—April

[Reconocemento]

Cunukero: Garo Nalbandian

[Plachi na pagina 8]

Caminda a coba na Gezer

[Reconocemento]

© 2003 BiblePlaces.com

[Plachi na pagina 10]

Palo di almendra

[Plachi na pagina 10]

Mata di lino

[Reconocemento]

Dr. David Darom

[Plachi na pagina 10]

Sebada

[Reconocemento]

U.S. Department of Agriculture