Bai na kontenido

Bai na kontenido

Observando Mundu

Observando Mundu

Observando Mundu

Beer Maron Europeo Riba Caminda pa Extincion?

Beer maron na West Europa ta den peliger di extincion, segun Fondo Mundial pa Naturalesa (WWF). Nan cantidad a ser reducí na solamente seis poblacion chikitu. Segun The Daily Telegraph di Londen: “E poblacionnan mas vulnerabel dje beernan maron aki ta na Francia, Spaña i Italia, caminda conserbacionista ta spierta cu probablemente nan lo disparcé a ménos cu rende nan cu beer for di otro caminda.” E korant ta agregá cu “na Italia, tin cuater beer so den zuid di Alpen.” Na Grecia, yagmentu ilegal riba beer di parti di cunukero i criadó di abeha, kendenan ta rabiá pasobra beer ta mata baca of destruí neshi di abeha, ta un problema serio. Na contraste, partinan di Oost Europa ta informá cu nan tin poblacionnan próspero di beer. Rumania su medidanan estricto di proteccion i programanan pa subi e stock di beer a haci posibel pa desaroyá i aumentá e poblacionnan di beer. I na Rusia, caminda beer ta protehá, tin rond di 36.000. Segun Callum Rankine, miembro dje Campaña pa Carnívoronan di Europa di WWF: “Accion urgente ta vital pa salba e último beernan di West Europa. Si no bini intervencion inmediato, e beernan aki lo bai den extincion.”

Caridad Costoso

Miyones di hende a beneficiá di remedi cu otronan a contribuí cuné den tempu di crísis. Sin embargo, un encuesta recien di Organisacion Mundial di Salú (OMS) ta revelá cu remedi contribuí hopi bes no ta bon identificá of no por warda nan pa hopi tempu. Aunke ta manda nan cu e mihó intencion, hopi remedi “no ta cumpli cu e berdadero necesidadnan di salú di mas urgente i, una bes den e pais, nan ta sobrecargá sistemanan di distribucion cu ya caba ta congestioná i ta bira difícil pa deshací di nan,” segun dr. Jonathan Quick, funcionario di OMS. Mas cu mitar dje remedinan contribuí na Bosnia tabata inapropiado. Nan mester a manda fornunan special na Armenia i na Mostar, Bosnia i Herzegovina, pa deshací di remedi cu no tabata sirbi. E costo pa manda for di Croacia 1.000 ton di remedi cu no ta sirbi pa bai deshací di nan di un manera corecto na un otro parti, segun cálculo ta entre 3,6 pa 7,2 miyon florin.

Usa Zonido Como As

Miéntras mayoria mata ta lok polinisadó via color of holó, e mata tropical Mucuna holtoni ta logra e mésun hazaña dor di reflehá zonido, segun e revista aleman Das Tier. E mata aki cu ta rama bai ariba ta haña bishita di raton djanochi, cu ta forma un imágen di nan ambiente dor di manda señalnan ultrasónico. Científiconan di Universidad Erlangen a descubrí cu e mata su néctar ta funcioná manera un ‘reflector di zonido,’ dor di reflehá señalnan ultrasónico bek pa e ratonnan djanochi. “Asina e mata ta hacié mas fácil pa raton djanochi localisá e flornan,” segun e revista.

Peliger di Paddestoel

The Times di Londen ta informá cu “den Oost Europa i nort Italia, caminda ta un tradicion pa piki paddestoel, tin un cantidad significativo di morto i venenamentu tur aña.” Como cu a bira popular pa cushina cu paddestoel di mondi, expertonan ta spierta dje peligernan di come cualkier un dje aproximadamente 250 tiponan venenoso cu ta crece den campo di Gran Bretania. Si come esun cu yama ‘death cap’ of e ‘destroying angel,’ ta probabel cu esei lo ta fatal. Ta urgi pikidónan di paddestoel, como un proteccion pa nan mes, pa nan djoin gruponan cu ta ser dirigí pa guianan profesional. Un miembro prominente dje Sociedad Británico di Paddestoel ta spierta: “No tin reglanan simpel pa distinguí si un [paddestoel] ta inofensivo of perhudicial, p’esei ta un bobedad pa bai piki nan riba bo mes sin un experto.”

Consecuencianan Económico di AIDS

AIDS no ta djis un tragedia di salubridad público so, e ta birando lihé un catástrofe económico na Africa, segun e korant Le Monde. Cu 23 miyon hende HIV positivo i 2 miyon muriendo pa aña dje vírus, “e epidemia di AIDS pronto lo anulá e beneficionan di desaroyo den Africa.” Companianan africano ta lucha cu un creciente cantidad di empleado cu ta falta trabou of muri dor dje malesa. Un compania di trein nacional a perde mas cu 10 porciento di su personal. Den un otro compania grandi, 3.400 dje 11.500 trahadónan ta HIV positivo. Agricultura ta menguando como cu cunukeronan ta muri di AIDS. Ademas, educacion ta bahando i analfabetismo ta subiendo, ya cu famianan no tin placa ni tempu pa manda yu scol i cientos di maestro a muri di AIDS.

Astrónomonan Ta Roga pa Silencio

Astrónomonan di radio, cu ta scucha pa tende señalnan cu ta informá nan di nacementu dje promé galaxianan i streanan, ta bira mas i mas frustrá debí n’e “cantidad di aparatonan di civilisacion moderno,” segun International Herald Tribune. Stacionnan di television, transmisornan di radio, satélitenan di comunicacion i telefonnan celular ta tapa e zonido den fondo di espacio cu e científiconan aki ta purba di tende. Pa efectuá nan investigacion, astrónomonan ta buscando un lugá ketu “caminda tur forma di transmision di radio lo ta prohibí.” Ei nan ta proponé pa construí vários ‘dish’ di radio, plamá riba un distancia di cientos di kilometer, cu lo ta “100 biaha mas potente cu e instrumentonan cu nan ta usa awe.” Científiconan ta spera cu e informacion cu nan coleccioná lo yuda contestá preguntanan relacioná cu e orígen di tempu, espacio i materia.

Poblacion di Para Ta Explotá na Ciudad di México

Crecementu di poblacion di para ta saliendo for di control na Ciudad di México. Manera e korant Reforma a informá, awor tin rond di 1.335.000 palomba ta biba den e área metropolitano. Monumento i estatuanan ta e paranan su lugá faborito pa descansá. Segun e korant, expertonan di control di para a informá cu “e paranan cu a adaptá nan mes n’e capital ta parti nan biahamentu diario den tres fase.” “Nan ta scoge un lugá pa pasa anochi, un otro pa busca nan cuminda, i un otro pa tempu liber, pero den [cada lugá] nan ta marca nan presencia cu nan sushi.” Tambe nan ta causa vários malesa, for di alergia te infeccionnan bacterial, di beskein i di vírus. E Asociacion Internacional pa Proteccion Ecológico i Translado Pacífico di Palomba Urbano “a proponé pa bin cu un ley cu ta prohibí pa duna e paranan cuminda den áreanan público.” Sin embargo, e asociacion ta proponé tambe pa “castigá ken cu mata para como un medio pa controlá nan.”

“Brasa te Mata”

“Hende ta brasa te mata un dje palunan mas bieu i mas grandi di mundu,” The Australian ta informá. E palu kauri, situá nort di Auckland, Nueva Zelandia, tur aña ta haña bishita di miles di turista cu ta sigui e ritual di tene man di otro pa brasa e palu su inmenso barica, i haciendo esei nan ta haci daño na su raisnan. Segun e korant, “e palu ta mas cu 50 meter haltu, pero tog no un dje palunan mas haltu na mundu.” “Sin embargo, pa loke ta masa di palu, e ta entre esnan mas grandi.” Conocí como “e biehitu di mondi,” e ta oficialmente 2.000 aña bieu, pero nan ta kere cu e ta dos bes mas bieu cu esei. Despues di a sobrebibí tur e añanan di desaster natural, pest i menasanan di kap e, kisas awor nan ta bras’é te mat’é. Un funcionario di conserbacion a bisa: “Probablemente e ta muriendo, pero si esei ta ireversibel of no, nos no sa.”

Duna Yu Pechu Ta Controlá Peso?

Investigadónan ta bisa cu nan a descubrí un otro beneficio di duna yu pechu: Esei por yuda prevení cu e baby ta haña sobrepeso mas despues den bida. Manera e revista aleman Focus a informá, un ekipo di investigacion di Universidad Munich a ricibí e peso di 9.357 mucha di cincu pa seis aña di edad i a investigá kico nan a come como baby. E resultadonan a mustra cu e muchanan cu a haña lechi di pechu durante tres te cincu luna, tabatin 35 porciento ménos chens di tin sobrepeso ora nan a cuminsá scol compará cu esnan cu nunca a bebe pechu. De echo, mas tantu un baby a bebe pechu, ménos ta su chens di tin sobrepeso. Un investigadó ta atribuí e efecto beneficioso aki n’e ingredientenan di lechi di mama, cuanan ta yuda e metabolismo.

Cuantu Awa Mucha Tin Mester?

Hopi bes muchanan entre un pa cuater aña di edad ta bebe muchu tiki. Esaki ta loke un estudio dje Instituto pa Investigacion di Nutricion Infantil, na Dortmund, Alemania, a descubrí i cu a sali publicá den e revista pa consumidó Test. Foral mucha di un pa cuater aña di edad ta sensitivo pa deshidratacion i nan mester bebe casi un liter di líkido pa dia, fuera di loke nan ta ingerí cu cuminda. Como promedio, nan ta bebe un tercer parti ménos cu esaki, i no semper pasobra nan mes kier. Investigadónan a descubrí cu den 1 di cada 5 caso, ora e muchanan pidi algu di bebe e mayor ta nenga nan esei. E mihó bebida? Caminda esei no ta un riesgo, gewoon awa ta ideal, segun Test.