Bai na kontenido

Bai na kontenido

Un Europa Uní—Pakico E Ta Importante?

Un Europa Uní—Pakico E Ta Importante?

Un Europa Uní—Pakico E Ta Importante?

HABRIMENTU di botter di shampaña. Vuurwerk den laira. Kico tabatin? Un milenio nobo? No, por bisa cu e evento aki tabata mas significativo cu djis e cambio di algun cifra riba kalender mundial. Tabata 1 di januari 1999. Riba e dia ei a introducí oficialmente e euro, e moneda nobo i único pa e Union Europeo (UE).

Hopi europeo ta mira e introduccion di un moneda comun como un paso histórico den Europa su búskeda largu pa unidad. E korant hulandes De Telegraaf a aclamá e introduccion di euro como e “corona riba unificacion europeo.” Sí, despues di décadanan di soña, di diplomacia i tardansa, unidad europeo ta parce mas cerca cu nunca.

Ta cierto sí cu hende cu ta biba pafó di Europa kisas ta puntra nan mes di con tin tantu beheit. Aparentemente e yegada dje euro i e esfuersonan pa logra unificá Europa tin masha poco efecto riba nan bida di tur dia. Sin embargo, unificacion di Europa lo hiba na un dje blokenan económico di mas grandi na mundu. Pues lo ta difícil pa ignorá un Europa uní, sin importá unda bo ta biba.

Por ehempel, subsecretario di estado di Merca, Marc Grossman, a bisa un auditorio norteamericano recientemente: “Nos prosperidad ta mará na Europa.” Di con? Entre e motibunan cu el mencioná tabata cu “un di cada 12 trahadó den fábrica mericano ta empleá na un dje 4.000 negoshinan na Merca cu doño europeo.” Tambe, segun informe, e moneda nobo di Europa lo por afectá e prijs di productonan importá, asta di hipotek, den paisnan leu for di Europa.

Podisé paisnan den desaroyo lo beneficiá. Con asina? Un estudio ta comentá: “E echo cu ta remplasá e vários monedanan europeo cu ta existí pa euro lo simplificá e paisnan den desaroyo su relacion comercial cu UE.” Ademas, tin hende ta pronosticá cu companianan hapones i mericano cu ta haci negoshi na Europa lo beneficiá. Cu e euro na su lugá, lo no tin fluctuacion di cambio di moneda entre paisnan europeo. Por ta masha bon cu haci negoshi na Europa ta bira mas económico.

Si bo tin planeá pa biaha den Europa, bo tambe kisas lo sinti e beneficionan di unidad europeo. Djis akí lo bo por paga pa mercancia i servicio den diferente pais europeo cu un solo moneda, cu euro, cu tin casi mésun balor cu dollar mericano. Turistanan tur confundí, bringando cu florin hulandes, franc, lira, mark aleman i calculator chikitu, lo pasa pa historia.

Sin embargo, Europa su rumbo pa bira un continente uní ta ofrecé algu asta mas atractivo: speransa. Djis pensa, un par di década pasá Europa tabata den pleno guera. For di e perspectiva ei, unificacion europeo ta un fenómeno asombroso. Hende na tur parti di mundu ta tuma nota di esei.

Hopi hende no por keda sin puntra nan mes si apesar di tur cos kisas un mundu uní tog lo por ta un expectativa realístico. Esei sí ta un prospecto tentador! Europa su stapnan den direccion di unidad lo trece hende mas cerca di un mundu uní? Promé cu nos trata e pregunta ei, nos tin cu haci un análisis onesto dje unificacion europeo. Cua ta e obstáculonan den e caminda pa unificacion cu mester ser eliminá ainda?

[Kuadro/Tabèl na página 4]

FORMACION DI UNIDAD?

E idea di unidad europeo no ta totalmente nobo. Tabatin un midí di unidad durante tempu dje Imperio Romano, tambe durante e mando di Karel e Grandi, i mas despues bou di Napoleon I. Den e casonan ei, unidad tabata basá riba forsa i conkista. Pero, despues di Segundo Guera Mundial, vários pais destrosá pa guera a sinti cu tabatin mester di unidad basá riba ­cooperacion. E paisnan aki a spera cu tal cooperacion lo a hiba no solamente na nan recuperacion económico, sino tambe na eliminacion di guera. Lo siguiente ta algun dje pasonan ­histórico cu a hiba n’e situacion actual:

1948 Cientos di lider político europeo ta reuní huntu na Den Haag, Hulanda, i ta hura: “Nunca mas nos lo no bringa cu otro.”

1950 Francia cu Alemania ta cuminsá cooperá cu otro pa protehá nan industria di carbon i staal. Mas pais ta djoin nan, i esaki ta hiba na formacion dje Comunidad Europeo di Carbon i Staal (CECS). CECS ta cuminsá funcioná na 1952 i ta consistí di Bélgica, Francia, Hulanda, Italia, Luxemburgo i West Alemania.

1957 E seis miembronan ta forma dos otro organisacion: e Comunidad Económico Europeo (EEG) i e Comunidad Europeo di Energia Atómico (Euratom).

1967 EEG ta uni cu CECS i Euratom pa forma e Comunidad Europeo (CE).

1973 CE ta aceptá Dinamarca, Irlanda i Reino Uní.

1981 Grecia ta djoin CE.

1986 Portugal cu Spaña ta djoin CE.

1990 CE ta bira mas grandi ora West cu Oost Alemania ta uni, i asina ta hinca Oost Alemania den e organisacion.

1993 Intentonan dje miembronan di CE pa mayor union económico i político ta hiba na formacion di Union Europeo (UE).

2000 UE ta consistí di 15 pais miembro: Alemania, Austria, Bélgica, Dinamarca, Finlandia, Francia, Grecia, Hulanda, Irlanda, Italia, Luxemburgo, Portugal, Spaña, Suecia i Reino Uní.

[Plachi na página 3]

Euro lo remplasá hopi moneda europeo

[Rekonosementu pa Potrèt na página 3]

Euro i símbolonan di euro na página 3, 5-6 i 8: © European Monetary Institute