Bai na kontenido

Bai na kontenido

Giraf—Haltu, Pia Largu i Elegante

Giraf—Haltu, Pia Largu i Elegante

Giraf—Haltu, Pia Largu i Elegante

DJE CORESPONSAL DI SPIERTA! NA KENYA

E BARANCANAN grandi di granit tabata muhá i friu e ora mainta trempan ei. Nos a instalá nos mes entre e barancanan grandi aki cu un kanika di bleki cu te cayente den nos man i nos bista fihá riba e veld africano abou. * Nos pacenshi a ser recompensá. Den e briyo suave di lus di mainta, un tou di giraf—haltu, pia largu i elegante—tabata crusa e yanura trankilamente. Moviendo como si fuera den ‘slow motion,’ nan tabata cana elegantemente riba nan pia largunan, i nan garganta largu curvá tabata zwai manera e master di un barcu di bela den bientu. Apénas nos por a hala rosea. Asina bunita e bista tabata!

Sin preocupá cu nos presencia, nan tur pareu a bira drenta un mondi di palu di acacia yen di blachi i a rek pa yega te den top dje ramanan yen di sumpiña. Cu delicadesa i cuidou, e gigantenan mansu tabata ranca blachi berde chikitu cu nan lenga largu. Ei, haltu for di suela, nan a pusha nan cabes den un colonia di neshi di wevervogel i a sigui come sin wori cu nada. Cu hopi desordu e paranan a zundra e intrusonan garganta largu. Sorprendí p’e scual ruidoso, e tou a cana bai trankil i cu dignidad pa otro palunan.

Rápido i Elegante

Si e único manera cu bo a yega di mira e criaturanan aki ta cu nan garganta ta sali for di un curá di un parke di bestia, lo por ta difícil pa visualisá nan berdadero beyesa i elegancia segun cu nan ta core rond liber den naturalesa dje mondi africano. E movecionnan di giraf ta elegante i suave. Segun cu nan ta galopiá riba sabananan habrí, nan aparencia delicado, casi frágil, ta laga parce como si fuera nan lo por trompecá riba e obstáculo di mas chikitu i dal abou. Pero al contrario, un giraf machu grandi pisando te cu 1.300 kilo ta un coredó ágil riba pia firme i por alcansá velocidadnan di casi 60 kilometer pa ora.

Na África so bo ta haña e criatura fasinante aki. Su suavedad i naturalesa pacífico ta hacié dushi pa mira. Por describí e cara di giraf como único i asta atractivo, cu oreanan largu i smal i dos cachu chikitu cu cabei pretu manera kwashi di felpa riba nan. Su wowonan ta masha grandi i pretu, protehá pa cabei di wowo largu cu ta krul. Ora giraf ta wak leu for di den laira, su cara tin e aparencia di ta inocente i curioso.

Ántes nan tabata apreciá i balorá giraf pa su aparencia placentero i pa su manera tímido, trankil i no-agresivo. Nan tabata regalá gobernante i reynan giraf hóben, simbolisando pas i bon boluntad entre nacionnan. Te ainda bo por mira giraf pintá riba baranca den antiguo cuadronan africano.

Giraf Ta Haltu

Giraf ta e bestia mas haltu di tur. Di pata pa cachu, machunan madurá por midi mas cu 5,5 meter di haltura. Den antiguo hieroglifnan di Egipto, giraf a representá e verbo “predicí” of “pronosticá,” indicando asina su haltura formidabel i su abilidad di mira leu.

Pará meimei di gruponan mesclá di zebra, abestrus, impala i otro bestianan dje yanura africano, giraf ta actua como un toren di vigilancia. Su haltura i su bon bista ta yud’é wak leu i detectá for di trempan cualkier peliger na caminda. Pues sin duda, su presencia haltu ta duna e otro bestianan un midí di siguridad.

Un Maraviya di Diseño

Giraf ta maraviyosamente diseñá pa come den e ramanan mas ariba di palu haltu, ramanan cu ta fuera di alcanse di tur otro bestia cu excepcion di olefante. E diseño único di su lip djariba cu ta gara i su lenga flexibel ta haci posibel p’e ranca blachi for di ramanan cu ta yen di sumpiña skerpi.

Giraf ta come te cu 34 kilo di vegetacion pa dia. Aunke nan por come hopi diferente tipo di mata berde, nan ta preferá e matanan di acacia yen di sumpiña cu ta aki-aya riba e yanuranan africano. Un giraf machu por rek su lenga 42 centimeter en busca di cuminda. E garganta di giraf tin un flexibilidad extraordinario. Esaki ta permití e giraf bira i lèn su cabes largu den ángulonan asombroso segun cu e ta maniobrá cu delicadesa den e ramanan mas ariba dje palunan.

Pa yega na cos den laira ta fácil pa giraf, pero bebe awa ta un otro asuntu. Ora e yega na un buracu di awa, e giraf tin cu span su pianan dilanti lentamente i despues dobla tur dos rudia pa e por yega n’e awa. Den e posicion incómodo aki, e giraf ta rek su garganta largu completamente, promé cu e por bebe. Afortunadamente, giraf no tin cu bebe awa cu frecuencia, ya cu hopi bes e ta saca suficiente humedad for dje blachinan suculento di su dieta.

E garganta i bandanan di giraf ta pintá cu un red bunita di liña fini blancu cu ta forma un patronchi manera di blachi di mata. Nan colornan ta varia di oro pa un maron-corá i asta pretu. Segun cu un giraf su edad ta subi, su color ta bira mas scur.

Bida di Famia

Girafnan ta criaturanan social cu ta move rond den tounan informal di entre 2 pa 50 bestia. Un hembra na estado ta carga su barica pa un periodo di 420 pa 468 dia promé cu e werp un yu di 2 meter haltu. Ora e mama werp, literalmente e yu ta bini abou for di un haltura di mas cu 2 meter, anto cu cabes! Pero den 15 minuut, e baby ileso ta tambaleá lanta para i ta cla pa bebe lechi. Despues di dos of tres siman, e yu instintivamente ta cuminsá come e blachinan moli di rama di acacia i pronto e tin suficiente forsa pa keda pareu cu e stapnan grandi di su mama.

Un yu di giraf ta un miniatura espléndido di su mayornan. Pa un giraf e ta corticu, pero tog e ta mas haltu cu mayoria hende homber. E yu ta un bunita bista ora e ta para kawetá sin miedu bou dje wowonan alerto di su mama haltu.

Durante e periodo di werp, ta reuní yunan di giraf den grupo di krèsh, caminda nan ta pasa nan dia ta sosegá, hunga i observá loke ta sosodé rond di nan. Un yu recien nací ta crece increiblemente lihé. Den seis luna un yu por crece un meter, i su haltura por bira dòbel den un aña. Den un siman so, un yu por crece te cu 23 centimeter! Un mama giraf ta masha protectivo, i maske e ta permití su yu cana bai un distancia, su bon bista ta yud’é mantené contacto visual cu su yu.

Fuera di leon, giraf tin masha tiki enemigu den naturalesa, i esei ta debí na su tamaño extraordinario, agilidad i velocidad i tambe su bista superior. Sin embargo, ta hende ta esun cu a yag i mata e bunita criatura aki na gran cantidad. Persiguí implacablemente pa su bunita cueru, su dushi carni i su cabei di rabu largu pretu—cu algun hende ta kere tin podernan místico—e animal pacífico aki tin awor un futuro insigur su dilanti. Un tempu giraf tabata abundá den hopi parti di África, pero awor e ta relativamente safe solamente paden dje fronteranan di parkenan di bestia i santuarionan caminda e ta protehá.

Awendia, ainda e bista di girafnan garganta largu, coriendo liber di nan riba e inmenso yanuranan di yerba, por emocioná bishitantenan di un safari africano. Ei bo por mira nan ta busca co’i come den top di palu di acacia yen di sumpiña of djis pará ta wak leu n’e estilo típico di giraf. E criatura espléndido aki, cu su forma di curpa straño pero bunita i su naturalesa amabel, ta realmente un maraviya di diseño—un otro evidencia dje ingenio creativo i personalidad único dje Dios todopoderoso, Jehova.—Salmo 104:24.

[Nota]

^ par. 3 Nan ta yama e ceritunan plamá i yen di baranca riba e yanuranan habrí di África, kopjes.

[Kuadro/Plachi na página 18]

UN MILAGER GARGANTA LARGU

E giraf su forma di curpa straño i su tamaño grandi lo mester presentá problema, of a lo ménos esei un hende lo por pensa. Lo a parce imposibel pa regulá e fluho di sanger na tur parti dje curpa di giraf teniendo cuenta cu su gran haltura i garganta largu. Por ehempel, ora e giraf baha su cabes na suela, e forsa di gravedad lo mester pone cu un ola di sanger ta basha bai n’e cabes i inundá e celebro. Anto ora e giraf hisa su cabes, su sanger lo mester basha bini abou n’e curason i pone e bestia perde conocimentu. Sin embargo, esei no ta sosodé. Di con no?

E sistema circulatorio di giraf ta realmente un maraviya di diseño, trahá ingeniosamente i special pa sirbi e bestia su forma i tamaño di curpa único. Su curason mes ta excepcionalmente grandi i tin cu pomp duru pa manda sanger n’e celebro, situá un 3,5 meter riba e curason. Batiendo te cu 170 bes pa minuut, e skòtnan di 7 centimeter diki dje curason muscular ta producí un preshon sistólico cu ta casi tres biaha esun di hende. Pa manehá e preshon ei den un manera safe, tantu e halsslagader, cu ta hiba sanger n’e celebro, como e ader cu ta trece e sanger bek n’e curason, mester ta grandi. I asina ta. E adernan aki tin un diameter di mas cu 2,5 centimeter i ta reforsá cu un tehido elástico resistente, loke ta haci nan flexibel i fuerte.

Ora giraf baha su cabes, tin valvenan den e ader cu ta transportá sanger for dje cabes, cu ta stroba sanger di basha bai bek n’e celebro. Na e base dje celebro, e halsslagader grandi ta drenta den un otro mecanismo maraviyosamente diseñá cu nan a yama e net extraordinario. Ei ta baha e velocidad dje fluho pisá di sanger cu ta bai n’e celebro como cu e giraf a baha su cabes dor cu e sanger ta pasa den un net special di adernan fini cu ta regulá e preshon di sanger i ta protehá e celebro contra un ola fuerte di sanger. E net extraordinario ta span ora e giraf baha cabes i ta krimp ora e hisa su cabes, i asina ta contrarestá e preshon di sanger cu a baha hopi i e peliger cu e giraf ta perde conocimentu.

E garganta dje giraf tambe ta un maraviya di diseño. Científiconan a keda sorprendí ora nan a descubrí cu e garganta asombrosamente largu di giraf, tin e mésun cantidad di wervel cu un raton of mayoria otro mamífero! Sin embargo, distinto di otro mamífero, giraf tin wervel largu diseñá den un forma special di bala cu socket, loke ta dun’é un flexibilidad remarcabel. P’esei, giraf por dobla i bira su garganta pa atendé tur parti di su curpa of por rek delicadamente te den e ramanan haltu di un palu pa come.