Bai na kontenido

Bai na kontenido

Di Agonia pa Anestesia

Di Agonia pa Anestesia

Di Agonia pa Anestesia

PROMÉ cu añanan 1840, pashentnan no tabata drenta sala di operacion nervioso. Nan tabata drenta morto spantá! Di con? Pasobra no tabatin anestesia, esta, verdoving. Dennis Fradin, den su buki “We Have Conquered Pain” (“Nos A Vence Dolor”), ta bisa: “Tabata conocí cu ciruhanonan ta drenta sala di operacion cu un botter di whisky den cada man: un p’e pashent i e otro p’e dokter pa asina e por a soportá e gritunan di su pashent.”

Haci e Pashent Burachi of “High”!

Dokter, dentista i pashentnan tabata purba casi cualkier cos pa reducí e dolor di operacion. Dokternan di China i India a usa marihuana i hashis. Opio i alcohol tambe a ser usá hopi den vários parti di mundu. E dokter di antiguo Grecia, Dioscorides—e promé persona di ken ta conocí cu el a usa e palabra “anestesia”—a atribuí podernan anestético na e mescla trahá di rais dje yerba mandrágora i biña. Mas despues algun dokter a asta experimentá cu hipnotismo.

Sin embargo, alivio di dolor no tabata niun tiki satisfactorio. P’esei, ciruhano i dentistanan tabata traha mas lihé posibel; de echo, tabata cualificá nan segun nan velocidad. Pero asta esnan mas lihé tog por a causa tremendo sufrimentu. Como resultado, hende por lo general a preferá di soportá tur clase di malesa, for di tumor te na un boca yen di djente putrí, en bes di enfrentá e agonia di operá of ranca djente.

Vitriol Dushi i Gas di Hari

Na aña 1275, e dokter spañó Raymond Lullus, haciendo experimento cu kímiconan, a traha un líkido instabil i flamabel cu el a yama vitriol dushi. Den siglo 16, un dokter suiso conocí comunmente como Paracelso, a pone galiña inhalá vitriol dushi i a ripará cu nan no solamente a pega soño sino cu nan no a sinti dolor tampoco. Mescos cu Lullus, Paracelso tampoco no a experimentá riba hende. Na 1730, e kímico aleman Frobenius a duna e líkido aki su nomber actual, ether, cu ta e palabra griego pa “celestial.” Pero 112 aña mas tabatin cu pasa promé cu hende a apreciá plenamente e podernan anestético di ether.

Miéntras tantu, na 1772, e científico ingles Joseph Priestley a descubrí e gas óxido nitroso (distikstofoxide). Na principio, hende a pensa cu asta na dósis chikitu e gas aki tabata fatal. Sin embargo, na 1799, e kímico i inventor británico Humphry Davy a dicidí di confirmá esei dor di experimentá riba su mes. Pa su sorpresa el a ripará cu óxido nitroso a pon’é hari, p’esei el a dun’é e bijnaam gas di hari. Davy a skirbi tocante e posibel cualidadnan anestético di óxido nitroso, pero e tempu ei niun hende a sigui investigá e asuntu mas aleu.

Fiestanan di Ether i di Gas di Hari

E payasadanan cu Davy tabata haci bou di influencia dje gas di hari—na cua e tabata temporalmente adicto—a bira bon conocí. No a tarda hopi cu hende tabata inhal’é pa pret. Asta gruponan ambulante cu tabata duna show, a incorporá den nan programa pa pidi boluntarionan for di den auditorio pa subi riba esenario i tuma turno pa inhalá óxido nitroso. E gas tabata kita tur frena, i djis despues e payasadanan desenfrená dje boluntarionan tabata pone hende hari te lora bou.

Rond di mésun tempu, e uso di ether pa diberticion tambe a bira popular. Sin embargo, riba un dia, un dokter mericano hóben yamá Crawford W. Long a ripará cu su amigunan no tabata sinti dolor ora nan a heridá nan mes miéntras nan tabata cana rond ta tambaleá bou di influencia di ether. Mesora el a pensa riba e potencial cu esaki lo por tin pa operacion. Tabata net bon cu un studiante cu yama James Venable, participante den un dje “fiestanan di ether” ei, tabatin dos tumor chikitu cu e kier a saca. Pero dor cu e tabatin miedu dje dolor di operacion, Venable a keda posponé e operacion. P’esei, Long a sugerí p’e haci e operacion miéntras e tabata bou di influencia di ether. Venable a bai di acuerdo, i dia 30 di mart 1842, el a haci un operacion sin dolor. Sin embargo, Long no a anunciá su descubrimentu sino te na 1849.

Dentistanan Tambe Ta Descubrí Anestesia

Na december 1844, un dentista mericano yamá Horace Wells a asistí na un show ambulante caminda un cierto Gardner Colton a demostrá óxido nitroso. Wells a ofrecé su mes pa purba e gas, pero a keda suficiente na tinu pa ripará cu un otro participante a dal su pianan contra un banki duru pero no a sinti dolor, maske e tabata sangrando. E anochi ei Wells a tuma e decision pa purba óxido nitroso den su trabou di dentista, pero promé el a test e riba su mes. El a haci areglo pa Colton soru pa e gas i pa un colega dentista John Riggs ranca un verstandkies cu tabata molesti’é. E rancamentu di djente tabata un éxito.

Wells a dicidí di haci su descubrimentu público dor di demostr’é dilanti su coleganan. Sin embargo, e tabata sumamente nervioso i a duna e pashent muchu tiki gas, di manera cu esaki a dal un gritu ora a ranca e djente. Mesora Wells su auditorio a bu e. Pero eigenlijk nan mester a puntra e pashent, pasobra despues el a confesá na Wells cu aunke el a dal un gritu, el a sinti masha tiki dolor.

Dia 30 di september 1846, un otro dentista mericano William Morton a ranca un djente di un pashent sin cu esaki a sinti dolor dor di usa ether, e mésun mescla cu Long a usa na 1842. Morton a prepará su ether cu yudansa dje kímico renombrá Charles Thomas Jackson. Distinto di Long, Morton a haci areglo pa tene un demostracion público dje cualidadnan anestético di ether riba un pashent cu tabata ser operá. Na Boston, Massachusetts, dia 16 di october 1846, Morton a manda e pashent leu. E ora ei e ciruhano, un tal dr. Warren, a haci e operacion: kita un tumor for di bou di kakumbein dje pashent. E operacion tabata un éxito rotundo. Pronto e noticia a core manera candela rond Merca i Europa.

Mas Descubrimentu

E descubrimentunan emocionante aki tabatin como resultado cu hende a sigui haci experimento cu vários substancia di gas. Cloroform, descubrí na 1831, a ser usá cu éxito na 1847. Den algun lugá el a bira rápidamente e anestesia preferí. No a tarda hopi cu nan tabata duna cloroform na hende muher cu ta duna lus, incluso na reina Victoria di Inglatera, na april 1853.

Lamentablemente, e historia general di anestesia a daña un poco. A lanta un disputa fuerte tocante ken—Long, Wells, Morton of Jackson, e kímico renombrá cu a asistí Morton—mester haña e crédito principal pa e descubrimentu di anestesia (naturalmente, no pa e mesclanan kímico riba nan mes). Nunca hende no a yega na un acuerdo, pero awor cu hende por wak atras trankilamente, hopi ta reconocé e contribucion di nan tur cuater.

Miéntras tantu, hende tabata haci adelanto riba e tereno di anestesia local, hopi bes yamá anestesia regional. Ta usa anestético cu ta permití pashentnan keda na tinu miéntras cu ta doof un solo region di nan curpa. Awendia, ciruhanonan dentista por lo general ta usa anestesia local ora nan ta traha riba djente i encia, i dokternan ta usa nan pa operacionnan chikitu i pa traha riba herida. Ta comun cu anestesiólogo ta duna verdoving local na hende muher cu ta dunando lus.

Cu transcurso di tempu, anestesiologia a desaroyá bira un specialidad médico riba su mes. Anestesiólogonan moderno ta participá den prepará e pashent pa operacion. Nan ta manda hende leu usando ekipo sofisticá i productonan anestético complicá cu ta consistí di mesclanan di vários kímico, huntu cu oxígeno. De echo, hopi pashent kisas no sa mes cu nan dokter a usa gasnan anestético ya cu hopi bes nan ta duna esaki despues cu nan a manda e pashent leu via di angua. Tambe e anestesiólogo ta enbolbí den regulá dolor despues di operacion.

Pues si bo tin cu operá un dia, purba di no bira muchu nervioso. Imaginá bo drumí riba un mesa di operacion primitivo di dos siglo pasá. Porta ta habri i bo dokter ta cana drenta cu dos botter di whisky. Anto e ora ei mesora e anestesiólogo su ekipo moderno i sofisticá ta parce casi amigabel, no ta asina?

[Kuadro na página 18]

ACUPUNTURA—Alivio di Dolor for di Oriente

Acupuntura ta un terapia di antiguo China cu nan ta bisa ta aliviá dolor. Hende cu ta practik’é ta hinca angua na puntonan specífico riba e curpa, hopi bes leu for dje área cu ta ser tratá. Una bes e anguanan ta den e curpa, kisas ta drei nan of ta conectá nan na coriente di tiki voltahe. Encyclopædia Britannica ta bisa cu acupuntura “ta ser usa rutinariamente na China como un anestesia durante operacion. Bishitantenan occidental tabata testigo di operacionnan kirúrgico complicá (i normalmente doloroso) efectuá riba pashentnan chines cu tabata completamente na tinu i cu verdoving local so mediante acupuntura.”

Solamente un terapista ábil i médicamente entrená mester practicá acupuntura. Segun Encyclopedia Americana, “accidentenan serio a tuma lugá ora cu anguanan di acupuntura a bora e curason of e pulmonnan, i hepatítis, infeccion local i complicacionnan similar por sosodé ora usa angua no-sterilisá.” Claro cu e uso di anestesia general tambe tin su riesgo, mescos cu operacionnan riba nan mes, sea cual sea e forma di anestesia cu usa.

[Plachi na página 19]

Anestesiologia a bira un specialidad médico

[Rekonosementu]

Cortesia di Departments of Anesthesia and Bloodless Medicine and Surgery, Bridgeport Hospital-CT

[Rekonosementu pa Potrèt na página 17]

Página 2 i 17: Reproducí for di Medicine and the Artist (Ars Medica) cu permit di Philadelphia Museum of Art/Carl Zigrosser/ Dover Publications, Inc.