Bai na kontenido

Bai na kontenido

Observando Mundu

Observando Mundu

Observando Mundu

Furia di Examen pa Core Auto

“Atakenan, verbal i físico, contra Francia su 500 ‘inspectornan’ di examen pa core auto a escalá 150 porciento desde 1994,” e korant di Paris International Herald Tribune ta informá. Ménos cu 60 porciento di tur aplicante ta slag pa e examen di 20 minuut pa core auto, i casi tur candidato cu no a sigui un curso caru pa siña core auto ta druip. Mas i mas di esnan cu druip ta baha nan rabia riba e examinadónan, kendenan a ser golpiá i lastrá for di auto na cabei. Un homber a asta core tras di un examinadó menasand’e cu un angua, cu e di tabatin sanger contaminá cu AIDS. Recientemente, un homber di 23 aña cu a druip pa su examen a tira e examinadó cu un scopet cargá cu bala di rubber. Pa scapa di tur e violencia ei, inspectornan ta recomendá pa notificá e shofernan dje resultado dje examen via post en bes di personalmente.

Alumnonan cu Stres

Temporada di examen na fin di aña escolar ta duna hopi mucha na India mas i mas stres, segun e korant Asian Age di Mumbai. Siñamentu pisá djis promé cu examen i e preshon pa haña bon punto ta resultá demasiado pa algun mucha, i e cantidad di alumnonan cu ta bishitá sikiatra ta bira dòbel durante e periodo di examen. Algun mayor, ansioso pa mira nan yunan haña bon punto na examen, ta limitá tur forma di diberticion. Sikiatra V. K. Mundra ta comentá: “Mayornan ta pone muchanan bou di hopi preshon. I tambe tin e competencia cu otro alumno.” E ta agregá cu hopi mayor “no ta realisá cu yuda nan yu relahá lo refrescá su mente i yud’é siña mihó.” Dr. Harish Shetty ta remarcá cu stres di examen “gradualmente a yega asta na alumnonan di klas unu te cu shete.”

Porco Salbahe Ta Bai Stad

Porconan salbahe cu normalmente ta habitantenan tímido di mondi, a descubrí cu stadnan no solamente ta percurá un abundancia di cuminda sino tambe ta un refugio contra yagdó, segun e korant aleman semanal Die Woche. Porconan salbahe hembra a asta werp den stad di Berlin. E bestianan hambrá no ta keda den mondi ni parkenan público so. Tambe nan ta destrosá hardinnan privá, comiendo batata di mata di flor. E porconan salbahe, cu por pisa te cu 350 kilo, a spanta hopi ciudadano, cu den algun caso a busca refugio den palu of telefon-cel. E bestianan a causa masha hopi accidente di tráfico. Tin vários habitante cu ora nan a yega cas for di trabou, a haña nan confrontá cu e intrusonan brutu. Un persona a puntra: “Con mi por drenta paden ora cu tin 20 porco salbahe pará entre mi auto i mi porta dilanti?”

Matrimonio di Tiener

Na India 36 porciento di adolesentenan casá ta entre 13 pa 16 aña di edad, segun un encuesta recien di Salú Nacional di Famia. Tambe e estudio a saca afó cu 64 porciento di mucha muher entre 17 pa 19 aña ya caba a duna lus na un yu of ta na estado, segun e korant Asian Age di Mumbai. Mamanan hóben entre 15 pa 19 aña tin dos biaha mas tantu chens di muri di causanan relacioná cu embaraso cu esnan entre 20 pa 24 aña di edad, segun e informe. Ademas, infeccionnan transmití sexualmente entre hóbennan di 15 pa 24 aña a bira dòbel durante e último par di añanan. Segun expertonan e problemanan creciente ta debí na un falta di conocimentu i debí na informacion engañoso for di pareunan i medionan di comunicacion relacioná cu asuntunan sexual.

Cambiando un Malesa pa Otro

“Trinta aña pasá, tres di cada cincu egipcio a sufri di bilharzia, un malesa debilitador causá dor di parasit cu un slak di awa ta carga,” segun The Economist. Campañanan anti-bilharzia usando remedi moderno a reducí e menasa drásticamente. Sin embargo, awor ta parce cu un dje promé campañanan kisas “a exponé miyones di hende na hepatítis-C, un vírus potencialmente mortal cu podisé lo remplasá bilharzia como Egipto su problema principal di salú.” E motibu ta cu e anguanan cu nan a usa pa e inyeccionnan contra bilharzia “normalmente tabata bolbe ser usá, i rara bes a sterilisá nan adecuadamente. . . . Ta te na 1988 numa científiconan a identificá e vírus di hepatítis-C (HCV) cu ta ser transmití via sanger,” segun e revista. Encuestanan ta mustra awor cu Egipto tin “e cantidad mas haltu di víctima di hepatítis-C na mundu.” Rond di 11 miyon egipcio—aproximadamente 1 di cada 6—segun informe ta carga e malesa, cu den 70 porciento dje casonan ta desaroyá bira malesa crónico di higra i di cua 5 porciento dje casonan ta resultá fatal. E artículo ta yama esaki “e transmision mas grandi di un solo malesa viral dor di dokter cu hende conocé te awe,” i ta agregá: “E único consuelo ta cu, sin e campañanan masal cu a haci, hopi mas hende lo a ser matá dor di bilharzia.”

Contaminacion Ta Aumentá un Plaga di Praga

Contaminacion di awa aparentemente a contribuí na e problema di insectonan cu ta pica cerca di e riu Chili, cu ta pasa dor di Arequipa, un dje stadnan mas grandi di Perú. Habitantenan dje lugá ei a caba cu e stock di repelente contra insecto despues di a haña nan confrontá cu un invasion di praga. Segun e korant di Lima El Comercio, nan ta kere cu e plaga ta un resultado dje contaminacion kímico di riu Chili. Parce cu veneno a mata hopi sapu dje riu, cu “pa añanan a mantené un control biológico natural dje insectonan aki,” segun e korant.

Biñanan Mas Sterki

Polis i gruponan di concientisacion pa cu alcohol na Gran Bretania ta spiertando cu tin un aumento den e contenido di alcohol den biña cu por pone hende cu ta bebe de bes en cuando bira burachi. Dies aña pasá, por lo general tabata biña di un cosecha special of biña pa dessert, cu tabatin un contenido di 13 pa 14 porciento di alcohol. Sin embargo, awor biña pa bebe tur dia tin normalmente te cu 14 porciento di alcohol. E biñanan aki ta bini principalmente di paisnan manera Australia, Sur África i Chile, caminda e climanan mas cayente ta producí wijndruif mas hechu i dushi, loke ta producí biña mas sterki. Informando di esaki, The Sunday Times di Londen ta cita Mary-Ann McKibben, director-asistente dje grupo Preocupacion cu Alcohol: “E contenido di alcohol di biña ta aumentando, i e ta birando confuso pa consumidó, cu no ta tumando e contenido mas haltu di alcohol na cuenta.”

Muchu Limpi?

E korant aleman Westfälische Nachrichten ta informá cu segun e Instituto di Medicina Ambiental i Higiena di Hospital na Universidad Freiburg, Alemania, substancianan anti-bacterial cu nan ta agregá na algun producto di cas por ta inútil of asta peligroso. “Ningun di nan ta necesario,” segun profesor Franz Daschner, cabes dje instituto. “Al contrario, nan por perhudicá e usadónan.” Un dje peligernan ta cu algun dje productonan ei ta contené substancianan cu ta causa masha alergia. Segun e informe, paña cu ta hole malu simplemente mester ser labá, no tratá cu kímiconan anti-bacterial. Daschner ta concluí: “Limpiesa normal cu productonan di limpiesa inofensivo pa medio ambiente ta mas cu basta.”

Preshon pa Haci Mescos

Un encuesta di gobiernu tené cerca 500 tiener na Inglatera ta indicá cu hóbennan ta “luchando bou dje creciente preshon pa nan haci mescos cu e imágennan ideal den propaganda i den medionan di comunicacion,” segun The Guardian di Londen. Miéntras cu mucha muher tin tendencia di trata cu e stres ei dor di confia den nan amiganan íntimo, mucha homber tin mas dificultad pa comunicá nan sintimentunan, cu e resultado cu hopi di nan ta expresá nan rabia den comportacion agresivo of criminal. Mucha hombernan teniendo sintimentunan di poco balor propio i creciente depresion, tin tres biaha mas tantu chens di cometé suicidio cu mucha muhernan dje mésun edad. Na otro banda, mucha muhernan tin cuater biaha mas tantu chens di perhudicá nan mes intencionalmente of di sufri di trastornonan den comementu manera anorexia i bulimia.

Hungadónan di Futbol Bandoná

“Mas cu 90 porciento di hungadó di futbol reclutá na África pa hunga den timnan di Francia ta terminá como trahadónan ilegal [sin] ningun speransa di integrá den sociedad frances,” segun e revista di Paris Marianne. Un raport oficial di gobiernu frances a denunciá e agentenan sin escrúpulo cu ta biaha rond mundu en busca di “hóbennan cu pia di oro” pa nan reclutá. Miles di mucha homber africano, incluso rond di 300 mucha bou di 13 aña di edad, a ser seducí dor di e soño di un carera deportivo impresionante. Pero e gran mayoria di nan no ta firma ningun contract oficial cu un club i ta terminá sin un debchi. E revista ta comentá: “Tin hopi mas historia tristu den e archivonan di abogadonan di futbol, cu tin relatonan di éxito.”