Bai na kontenido

Bai na kontenido

E Oro Cu A Move Ceru

E Oro Cu A Move Ceru

E Oro Cu A Move Ceru

DJE CORESPONSAL DI SPIERTA! NA SPAÑA

“A forma di e ceru un catedral di klei cu vários toren. Oro i Roma tabatin culpa. Tempu i beyesa a disculpá nan.”—Pedro García Trapiello.

DEN nortwest di Spaña tin un formacion di baranca straño, labrá for di santu grof color di oro. Un tapijt berde di palunan di castaño ta crea e ilusion cu e barancanan steil i brutu i e torennan haltu a ser labrá dor di forsanan di naturalesa. Ta solamente e entrada di un tunel cu bo ta topa de bes en cuando, ta indicá cu tin un secreto antiguo. Aki, n’e lugá cu awor yama Las Médulas, tabatin un tempu e mina di oro mas grandi dje Imperio Romano.

Semper hende tabata fasiná cu oro, i esei a impulsá nan na move shelu i tera pa hañ’é den nan man. E buki bíblico di Job ta describí con milenionan pasá ‘hende a koba mina, bòlter seru laga nan raisnan keda bisto, i a kòrta baranka habri kanal’ en busca di oro, plata i piedranan precioso.—Job 28:1-10, Beibel Santu.

Siglonan despues ora Roma tabata goberná mundu, ainda oro tabatin hopi balor. Emperador Augusto tabata kier un economia stabil, i e denario di plata i e aureo di oro tabata e monedanan confiabel cu e tabatin mester pa zeta e wielnan di comercio romano. Naturalmente e tabatin mester di oro cu plata pa e por a traha suficiente moneda. P’esei, pegá tras dje legionnan romano victorioso a sigui e buscadónan di oro.

Ora cu e legionnan romano por fin a dominá nortwest di Spaña—no hopi tempu promé cu comienso di Era Comun—nan a descubrí lugánan nobo di oro. Desafortunadamente, e metal precioso tabata derá den cerunan formá di lodo acumulá, cu no a entregá nan oro asina fácil. Al final, a tuma dos siglo i mei di trabou duru i sodó pa coba saca e tesoro scondí.

Sin embargo, e romanonan no a desanimá. Forsa laboral tabata barata, i técnicanan dje tempu ei pa traha den mina—aunke nan a encerá hopi trabou—a haci e proyecto factibel. Nan plan tabata pa saca e oro gradualmente dor di usa awa pa larga e ceru. Pa logra nan meta, nan a construí mas cu 50 canal, nan a traha vários tanki grandi na haltu den ceru i a coba cientos di kilometer di tunel.

Una bes nan a construí e red di tunel den un porcion dje ceru, ingenieronan a inundá e red cu awa bou di preshon. E awa brutu a los tonelada di tera. E santu i barancanan cargá cu oro a laba bini abou for dje ceru, caminda nan por a separá e oro for di greis dor di lab’é i seft’é. Despues nan a ripití henter e proceso atrobe dor di construí un otro set di tunel.

Tur e trabou ei tabata bale la pena? Cu pacenshi e romanonan a saca 800 tonelada di oro for di Las Médulas. Pa obtené tur e oro ei, miles di obrero literalmente a move ceru: mas cu 240.000.000 meter cúbico. I pa cada dies tonelada di tera cu nan a coba, nan a obtené un 30 gram di oro.

Awendia, no a sobra nada mas cu tunel i sicatrisnan dje ceru tur cobá, cu a ser di pòlish dor di erosion i bistí cu mondinan di palu di castaño. Ta un ironia cu e castañonan dushi cu e romanonan a introducí na Spaña, a resultá mas duradero cu e oro.

[Plachi na página 22]

Moneda di oro (aureo) imprimí cu e cabes di emperador Augusto

[Plachi na página 23]

Las Médulas, e sitio dje mina di oro mas grandi dje Imperio Romano

[Plachi na página 23]

Parti dje antiguo sistema di tunel

[Rekonosementu pa Potrèt na página 23]

Tur moneda: Musée de Normandie, Caen, Francia