Bai na kontenido

Bai na kontenido

Observando Mundu

Observando Mundu

Observando Mundu

Combertimentu Religioso na Gran Bretania

The Sunday Telegraph ta informá cu britániconan ta cambiando religion mas rápido cu nunca, ya cu pa siman tin mas o ménos 1.000 hende ta combertí. “Anglicano ta bira católico romano i vise versa, hudiu ta bira budista, moslim ta bira anglicano i católico romano ta bira hudiu.” Mayoria hende ta combertí na islam, budismo, movementunan di era nobo i paganismo. Dr. Ahmed Andrews di Universidad Derby di Inglatera, cu tambe ta un persona combertí, ta bisa: “Den e pais aki tin entre 5.000 pa 10.000 hende blancu cu a bira moslim, i mayoria di esnan cu mi conocé tabata católico ántes.” Di esnan cu a combertí na budismo, 10 pa 30 porciento ta hudiu. Despues cu Church of England a dicidí di ordená hende muher como pastor, e cantidad di anglicano cu a combertí na catolicismo a yega su máximo. Segun rabi Jonathan Romain, “hende ta sinti un bashí spiritual, p’esei nan ta busca pafó di nan propio antecedencia religioso.”

Estilo di Bida i Cancer

E korant di Londen, The Guardian, ta informá cu “un estudio di casi 90.000 par di ohochi a mustra cu cancer pa gran parti ta ser causá dor di unda bo ta, loke bo ta haci i loke ta sosodé den bo bida, i no dor di loke bo ta.” Dr. Paul Lichtenstein di Instituto Karolinska, Suecia, a dirigí e tim di investigacion pa e estudio aki. E ta bisa: “Factornan ambiental ta mas importante cu factornan genético.” Científiconan ta kere cu humamentu ta causa 35 porciento dje casonan di cancer, miéntras cu ta parce cu tin tambe 30 porciento cu tin di haber cu loke bo ta come. Factornan genético ta hunga un papel den cancer di prostat, di tripa i di recto i di pechu. Pero dr. Tim Key di Fondo pa Investigacion Imperial di Cancer na Oxford, Inglatera, ta consehá: ‘Asta si den bo famia tin cancer, loke bo ta haci cu bo bida ta hopi mas importante. Bo no mester huma, bo mester paga tinu kico bo ta come. E cosnan aki sí ta haci un diferencia.’

Usa Bo Celebro

“Tanten cu nos ta sigui usa nos celebro, su vitalidad por keda intacto atrabes di nos bida,” segun e korant Vancouver Sun. Dr. Amir Soas di Scol di Medicina di Universidad Case Western Reserve na Ohio, Merca, ta bisa: “Lesa, lesa, lesa.” Pa retené e poder di celebro segun cu bo edad ta subi, scoge hobi cu ta pone bo usa bo mente, studia un idioma nobo, siña toca un instrumento musical of participá den combersacionnan stimulante. Segun dr. Saos: “Cualkier cos cu ta pone bo celebro pensa.” Tambe el a animá pa wak television ménos. E ta bisa cu “ora bo ta wak television, bo celebro ta bai den neutral.” Segun Sun, un celebro salú tin mester tambe di oxígeno cu ta ser di pomp via arterianan sano. Pues, ehercicio i come salú—e mésun cosnan cu ta yuda prevení malesa di curason i diabétis—tambe ta yuda e celebro.

Olefante “No Ta Lubidá Nan Amigunan”

E revista New Scientist ta informá: “Olefante nunca ta lubidá, of a lo ménos, nan no ta lubidá nan amigunan.” Dr. Karen McComb di Universidad di Sussex, Inglatera, a graba e “yamadanan pa contacto” di frecuencia abou di olefantenan africano hembra den e Parke Nacional Amboseli na Kenya, i a tuma nota cua olefantenan tabata topa otro frecuentemente i cua tabata stranhero. Despues el a toca e grabacion dje yamadanan pa 27 famia di olefante p’e studia nan reaccion. Si e bestianan a conocé esun cu tabata yama bon, nan tabata respondé bek mesora. Si nan tabata conoc’é djis un tiki, nan tabata scucha pero no tabata respondé, i un yamada straño tabata pone nan bira agitá i defensivo. E artículo a bisa: “Nan por a reconocé miembronan di por lo ménos 14 otro famia na nan yamada, loke ta indicá cu cada olefante por corda rond di 100 otro adulto.” Olefante por corda hende tambe. John Partridge, hefe dje departamento di mamífero na Parke di Bestia Bristol, Inglatera, ta bisa cu un olefante di Asia cu el a traha cuné pa 18 aña a reconoc’é ora el a bolbe bek despues di un ausencia di tres aña.

Traficante di Droga di Alta Tecnologia

Den pasado, traficantenan di droga colombiano tabata sconde nan productonan den avion di pasahero i barcu. Sin embargo, recientemente, autoridadnan a keda asombrá ora nan a descubrí cu traficantenan tabata trahando un submarino cu banda dòbel di un diameter di mas cu 3 meter, i cu e capacidad pa contené rond di 200.000 kilo di cocaina. Segun The New York Times, habitantenan den cercania cu tabata sospechá algu a guia polis na “un depósito pafó di Bogotá, ubicá 2.300 meter den Andes i 300 kilometer for di haf.” “E boto di 30 meter por a crusa océano, subi na superficie na Miami of otro estado na costa di laman i descargá su lote di droga den secreto.” Aunke no tabatin niun hende n’e sitio ni niun a keda arestá, tin sospecho cu criminalnan ruso i mericano tabata enbolbí, incluso un ingeniero bon capacitá di submarino. Funcionarionan ta bisa cu lo por a transportá e submarino den tres seccion hiba costa. Nan a keda asombrá te con leu e traficantenan ta dispuesto pa bai pa exportá nan productonan.

Animalnan Ta Bona den DMZ

“For di tempu cu a establecé DMZ [Zona Desmilitarisá] na final di e Guera di Korea na 1953, medidanan di siguridad a laga e ambiente natural einan i den áreanan eibanda hopi intacto,” segun The Wall Street Journal. “Maske desaroyo económico a destruí hopi tereno otro caminda den tur dos Korea, e área di frontera a bira e refugio di animal mas importante di e península.” Para i animalnan cu ta scars i den peliger di extincion ta biba einan. Hende ta pensa cu tin tiger i leopardo tambe einan. Awor defensornan di medio ambiente ta preocupá cu e reciente esfuersonan pa logra pas entre Nort i Sur Korea lo por destruí e refugio di animal dje zona desmilitarisá. P’esei nan ta pidi pa bini cu “‘un parke di pas’ cu ta crusa frontera” pa conserbá e animalnan den naturalesa einan i permití animalnan di tur dos banda rasa cu otro. Journal ta bisa: “Defensornan di medio ambiente ta ser animá dor dje creencia cu e pas lo por yuda trece e animalnan aki huntu atrobe, mescos cu e proceso di pas ya caba a trece miembronan di famia cu pa hopi tempu tabata separá, huntu atrobe.”

Pausa pa Lunch cu Hopi Tension

Segun informe di Financial Times di Londen: “Na Gran Bretania, caracterisá pa machismo, ta hende swak so ta tuma pausa pa come lunch ya cu trahadónan adicto na trabou ta come un sandwich miéntras nan ta trahando en bes di bai come un cuminda di merdia.” Investigacion recien ta mustra cu awor e averahe di “tempu pa lunch” di un británico ta solamente 36 minuut. Expertonan médico ta bisa cu pausa merdia ta aliviá stres. Pero tin doño di trabou cu ta programá reunion bou di ora di lunch, i dor di esei e trahadónan no ta haña niun pausa mes. Datamonitor, e organisacion di investigacion cu a compilá e raport, ta remarcá: “Atrapá den un sociedad cu ta exigí mas di su trahadónan i cu ta mira tempu como un producto caru, mayoria hende ta mira pausa pa lunch como un stop incumbiniente pa tuma combustibel.” Analista di Datamonitor, Sarah Nunny, ta agregá: “Nos ta competí riba mercadonan mundial. No ta posibel mas pa bisa: ‘Mi ta hacié despues.’ E mester sosodé awor.”

Adiccion na Tabaco na México

Como parti di un programa recien pa prevení i controlá adiccion na tabaco na México, José Antonio González Fernández, e tempu ei secretario nacional di salubridad, a remarcá cu 27,7 porciento di mexicano ta huma. E preocupacion di mas grandi ta cu aproximadamente un miyon humadó ta entre e edad di 12 pa 17 aña. Señor González a comentá cu segun cálculo, di e mexicanonan cu ta muri pa dia, 122 caso tin di haber cu e hábito di tabaco. El a lamentá “e costo haltu cu esaki ta nificá pa desaroyo económico dje nacion, e pérdida di añanan di bida humano productivo, . . . i e daño indirecto cu nos ta sufri debí cu hende ta huma rond di nos.”

E Ta Yena un Necesidad Spiritual?

E popularidad creciente di hende prominente cu ta promové desaroyo personal i cu ta predicá confiansa den bo mes, pensamentu positivo i éxito personal, “ta coincidí cu un tendencia dje poblacion di distanciá nan mes for di religion organisá,” segun e korant di Cánada Globe and Mail. “Tin un interes hopi bibu den spiritualidad, pero e interes den su fuentenan tradicional ta bahando.” Investigacion ta indicá cu aunke 80 porciento di canades ta bisa cu nan ta kere den Dios, 22 porciento di esnan cu ta profesá di ta cristian ta duna mas importancia na nan creencianan privá cu na siñansa di cualkier religion. E raport di Globe ta yama e spiritualidad cu esnan cu ta promové desaroyo personal ta ofrecé “algu pa yuda bo carga bo bateria i bolbe bek den e empeño pa bai dilanti.”