Bai na kontenido

Bai na kontenido

Yagdónan Chikitu Pret

Yagdónan Chikitu Pret

Yagdónan Chikitu Pret

DJE CORESPONSAL DI SPIERTA! NA SUR ÁFRICA

MIR’É pará riba su patanan patras den e higra di solo, teniendo duru na e takinan fini miéntras e ta usa su rabu manera un driepoot pa wanta su balansa. Cu un concentracion intenso, e tabata vigilá shelu i suela pa cualkier señal di peliger. Sacando zonido di brrp i piep periódicamente, e tabata trankilisá su compañeronan cu tabata busca cuminda den cercania cu tur cos ta oké. E ta keda na warda te ora un di su amigunan bin bah’é, sí, maske ta te aki un ora!

Ta cua criatura esaki ta? Ta meerkat (of stokstaartje). For di nanishi te rabu, e ta midi solamente 40 centimeter, i e carnívoro miniatura aki ta un bestia hopi social i ta biba den timnan hopi cerá cu ta consistí di 10 pa 30 bestia.

Tur mainta ora e meerkatnan sali for di nan hol, e grupo lo para den rei riba nan patanan patras cu cara pa solo cu ta sali pa keinta nan curpa despues dje friu djanochi. Caba nan ta limpia i areglá lana di otro tiernamente, i na mésun tempu nan ta saca zonidonan amabel cu otro. E intercambio amistoso aki por dura un mei ora of mas. Pero no ta tarda hopi cu huntu nan ta sali pa bai yag p’e dia ei.

E meerkatnan su forma organisá di yag ta garantisá nan un suministro constante di insecto i reptil chikitu. I e bestianan ei sí tin un apetit! Nan tin cu gasta asina hopi energia pa satisfacé esei, cu pa merdia mayoria di nan ta tira un cabes den sombra di un mata of un palu, tin ta asta coba un monton di santu frescu pa nan drumi ariba.

Pero di con nan tin mester di un vigilante? Pasobra e yagdónan aki tambe ta un plato preferí pa otronan. Segun cu e meerkatnan ta coba cu smak den e suela duru—tin biaha moviendo tera cu ta pisa hopi mas cu nan peso, djis pa haña un solo insecto—nan ta un blanco tentador pa chacal of paranan yagdó.

Kico si e vigilante sinti un peliger? Su gritu di ripiente cu ta zona un poco hogá, ta causa un reaccion inmediato: tur meerkat ta saca un careda pa e hol mas cerca. Sin embargo, si e gritu di alarma dje vigilante ta indicá cu ta un tim rival di meerkat ta biniendo, e tim di cas lo no core bai sconde. Mas bien nan lo para huntu, cu lomba i lana pará, rabu hisá manera antena. E grupo lo saca zonido skerpi segun cu nan ta bai riba e intrusonan, tin di nan ta bula-bula cu patanan stijf como si fuera ta un baile di guera. E frente uní aki hopi bes ta suficiente pa core cu e rivalnan.

Un Esfuerso di Cooperacion

Hopi bes meerkat ta cooperá cu otro. Esaki ta bisto foral den e manera cu nan ta soru pa nan yunan. Den e promé simannan despues cu e yunan nace, nan ta e centro di atencion. Constant e resto dje trupa ta bishitá e mama cu su crio. I esta un bon biní nan ta haña ora e mama sali pafó dje hol cu nan pa promé bes! Henter e trupa ta bini i ta morde e mama su garganta suavemente i cu cariño, miéntras nan ta grita di contentu, i ta pasa nan curpa tiernamente na e yunan.

Pa un par di siman, henter e tim lo yuda cuida e chikitinnan. Ansiosamente mayoria di nan ta tuma turno pa baby-sit miéntras cu e resto ta bai yag. Tin hembra sin yu cu ta cuminsá producí lechi spontáneamente pa por yuda cu e tarea di duna lechi, i asina kita poco stres for dje mama. Cu tantu trabou asina, e baby-sitter no ta sobra masha tempu pa bai busca cuminda. Como resultado, tin cu a perde 10 porciento di nan peso miéntras nan a yuda cuida e yuchinan!

Asta ora e yuchinan ta suficiente grandi pa laga e hol i djoin e yagmentu diario, adultonan dispuesto ta tuma beurt pa siña cada yu cu pacenshi e arte di yag. Hopi bes, nan ta duna e yuchinan e mihó cuminda cu nan coge, asta si esei ta nificá cu e adultonan tin cu keda cu un poco hamber e dia ei. Si un vigilante su gritu di alarma señalá e meerkatnan cu nan tin cu core bai nan hol, por lo ménos un di nan lo haci sigur cu e yuchinan tambe ta yega e hol sano i salbo.

Bale la Pena Observá Nan

Meerkat ta bira mansu masha lihé i ta cariñoso. E buki Maberly’s Mammals of Southern Africa (Maberly Su Mamíferonan di Parti Zuid di África) ta comentá: “En general, e bestianan chikitu interesante aki sigur mester ta entre e mamíferonan mas atractivo, encantador i cariñoso den parti zuid di África i semper ta bale la pena dedicá un poco tempu na observá nan.”

Alain, kende a filma meerkat pa años, ta di acuerdo. E ta corda un biaha cu un hembra a sali for dje hol cargando su baby di cuater dia bieu den su boca i, cu un zonido kehoso, a pon’é na su pia. Alain a kere cu e baby tabata morto. E ta conta: “Pero ora mi a cog’é suavemente, mi a realisá cu e tabata bibu, i cu djis e mama kier a introducié na ami promé, sí, promé cu e otro meerkatnan a core bini pa felicit’é. Mi tabata asina emocioná cu mi no a pensa mes riba saca potret.”

Sylvie, kende tambe a observá meerkat den mondi pa años, cu hopi cariño ta corda e mainta trempan cu e tabata drumí abou na suela banda dje hol ora cu e meerkatnan a sali. Un par di centimeter leu for di dje nan a para den fila manera custumber i cuminsá cu nan ritual di limpia i areglá lana di otro i brasa otro. Ora el a papia cu nan, nan a saca zonido como contesta. Suavemente Sylvie a hisa un dede den direccion di e promé, un hembra, i a cuminsá caricié te na su orea. E hembra a keda troce di placer i a cuminsá limpia lana di esun banda di dje. “Nan a aceptá mi den nan ceremonia di brasa otro,” Sylvie a sclama. “Ki un privilegio!”

Hende cu a pasa tempu cu meerkat tin hopi otro anécdota di conta. En berdad meerkat ta yagdó chikitu pret!

[Plachinan na página 26]

Coriendo cu e enemigu

E vigilante na warda

Keintando curpa promé cu cuminsá yag

[Rekonosementu]

Tur potret: © Nigel J. Dennis