Bai na kontenido

Bai na kontenido

Buskando Dòlfein na Nueva Zelandia

Buskando Dòlfein na Nueva Zelandia

Buskando Dòlfein na Nueva Zelandia

DJE KORESPONSAL DI SPIÈRTA! NA NUEVA ZELANDIA

“TA E úniko kriatura ku stima hende sin ningun motibu partikular,” segun e eskritor griego Plutarko. Na kiko el a referí? Na nada otro ku dòlfein, e mamífero ku ta famia di bayena.

Segun The World Book Encyclopedia, “hopi sientífiko ta kere ku dòlfein ta figurá entre e animalnan di mas inteligente, huntu ku chimpansé i kachó.” Sin embargo, manera Plutarko a bisa, dòlfein no ta ser atraé na hende djis pa haña kuminda. Al kontrario, ta parse ku hopi di nan gewoon gusta nos kompania. E buki Mysteries of the Deep (Misterionan di Oséano) ta bisa: “Ounke dòlfein no tin mester di hende, e ta kurioso i e chèns ta grandi ku e ta gosa mes tantu di wak nos kenshinan ku nos ta gosa di esnan di dje.” Dje 32 sortonan di dòlfein di laman ku tin, 4 ta biba den e awanan di Nueva Zelandia: e dòlfein komun, e tuimelaar (bottle-nosed), e dòlfein koló skur i esun mas chikitu na mundu: Hectordolfijn. *

Bay of Islands, un área bunita kantu di kosta di Nueva Zelandia, tin masha hopi dòlfein. Nos ta ansioso pa bishitá e lugá ei, i nos ta sali ku boto for dje stat Russell pa bai einan. Nos guia ta konta nos ku fuera di tuimelaar i dòlfein komun, nos tin chèns di mira orka i griend (pilot whale), ku tambe ta famia di dòlfein. Pa nos lokalisá nan, e ta sugerí nos pa wak si nos ta mira awa ta spùit sali for dje buraku riba nan kabes òf si nos ta mira nan alanan riba lomba. E guia ta bisa ku tin biaha ta e dòlfeinnan “ta mira nos promé!”

Landando ku Dòlfein

No ta dura muchu ku nos ta mira nos dilanti siluetanan enorme i skur dje dòlfeinnan tuimelaar ku por krese te ku 4 meter largu. Nan ala riba lomba ta kòrta suavemente dor dje olanan. Segun ku nan ta hunga den awa, nan ta laga e olanan ku e boto ta lanta, hiba nan. E boto ta para, i ami ku e guia ta baha poko-poko den e awa hundu, koló bèrdè. Ei e dòlfeinnan ku ta biba liber den naturalesa, ta permití nos landa huntu ku nan.

Rondoná pa ala di lomba i sin sa unda pa wak promé, mi ta hala un rosea profundo i wak ku poko miedu i a la bes asombro e siluetanan shinishi ku tabata move bou di mi. Un dòlfein ta bini ariba pa bin inspekshoná mi, i despues ta bira un poko di banda p’e mustra mi su barika blanku. Ounke e dòlfeinnan ta keda na un distansia, nos por tende nan flùitmentu sonar bon kla. E dòlfeinnan ta ignorá mi intentonan pa imitá nan zonido i ta move bai, pero despues nan ta bolbe bèk i ta sigui landa rònt di nos.

Piska i Hunga

Una bes ku nos ta bèk abordo, e boto ta sigui e dòlfeinnan te na un bahia. Ei nos ta mira masha hopi dòlfein mes ta bula tur kaminda den awa! Nan ta mas di loke nos por konta. Eigenlijk ta piska nan ta piska. Nan ta kome prinsipalmente sekat, piská i bestianan manera kangreu, kref i kabaron. Nos ta asta opservá loke ta parse un lès di piskamentu. E mama aparentemente ta zonza un piská chikitu ku su zonido sonar, anto e yu di dòlfein ta purba kohe e piská dor di dale ku su rabu. Parse ku e yu tin mester di un par di lès mas!

Dòlfeinnan ta pasa mayor parti di nan dia ta hunga i sosialisá. Unu ta pasa nos dilanti, bromando ku poko lima riba su ala di lomba. Nos guia ta splika nos ku lima ta un ko’i hunga faborito di dòlfein. Nan ta pon’é riba nan ala òf nan snùit i keda hunga kuné pa hopi ora. Ora un dòlfein kaba di hunga ku e lima, un otro ta pikié i sigui hunga.

‘Potrètnan Formá dor di Zonido’

Pa dòlfein por “mira” nan ambiente bou di awa mas mihó nan ta usa un sistema sonar, esta, orientashon via eko, ku ta funshoná riba un frekuensia meskos ku un ekografia. E dòlfeinnan ta saka zonido di ‘klek,’ i e “potrètnan” ku na moda di papia nan ta risibí, ta yuda nan lokalisá kuminda i otro opheto di interes, inkluyendo nos. Dòlfein ta komuniká ku otro dor di flùit riba un tono masha haltu ku ta ser transmití ku frekuensianan ku ta dies biaha mas haltu i kuater biaha i mei mas lihé ku abla humano. En bes di usa un idioma manera nos konosé, ta parse ku dòlfeinnan ta krea ‘potrètnan formá dor di zonido.’

Ta opvio ku ainda hende tin hopi kos di siña tokante dòlfein. Kisas un dia nos lo komprendé nan plenamente; kon nan ta pensa i kiko nan ta pensa di nos. Yen di asombro i grato rekuerdo nos ta bai laga e bunita bahia desolá aki, ku su barankanan den skuma di ola i su playa di santu blanku pa e dòlfeinnan. Nos a haña mas rèspèt p’e kriaturanan aki i mas atmirashon pa nan Kreador.​—⁠Revelashon 4:⁠11.

[Nota]

^ par. 4 Otro sorto ku sa bishitá Nueva Zelandia ta kompasdolfijn i esun sin ala zuidelijke gladde dolfijn.

[Kuadro/Plachi na página 18, 19]

Kon Nan Ta Kria Yu

Dòlfein no ta piská sino mamífero. Pues, yu di dòlfein ta bebe lechi ku su mama ta produsí. Durante e tres añanan ku e mama ta duna su yu lechi, e ta siñ’é loke e beibi tin ku sa pa keda na bida. Por ehèmpel, e ta siñ’é kon pa usa su sistema sonar, pa orientá via eko, i tambe pa usa na moda di papia su “firma” pa terminá kada “frase” i asina distinguí su mes for di otro dòlfein. Tambe e mama ta siñ’é piska, dèk i kon pa anda ku otro dòlfein.

Ora un yu di dòlfein nase, su rabu ta sali promé komo ku e ta doblá na dos den barika di su mama. Riba yu resien nasí bo por mira e liñanan vertikal ku ta mustra na unda nan tabata doblá na dos den barika dje mama. E yu ta bebe pechu segun ku e mama ta move, i e ta keda pegá ku e mama dor ku e ta probechá dje efekto hidrodinámiko dje mama su landamentu.

[Rekonosementu]

© Jeff Rotman/CORBIS

[Mapa na página 19]

(Pa e teksto den su formato kompleto, wak e publikashon)

NUEVA ZELANDIA

Bay of Islands

[Plachi na página 17]

Tuimelaar

[Rekonosementu]

© Jeff Rotman

[Plachi na página 17]

Hectordolfijn

[Rekonosementu]

Potret di Zoe Battersby

[Plachi na página 18]

Dòlfein koló skur

[Rekonosementu]

Mark Jones

[Plachi na página 18]

Dòlfein komun

[Rekonosementu]

© R.E. Barber/Visuals Unlimited