Bai na kontenido

Bai na kontenido

Opservando Mundu

Opservando Mundu

Opservando Mundu

Te Kontra Vírus

Estudionan preliminar den laboratorio ta mustra ku “un gran variedat di te komersial aparentemente ta hasi vírus inaktivo òf ta mata nan,” segun Informashon di Salú di Reuters. Nan a tèst vários tipo di te bèrdè i te pretu, tantu kayente komo friu, riba tehido di bestia infektá ku vírusnan manera hèrpes simplex 1 i 2 i e vírus bakterial T1. Segun e investigadó dr. Milton Schiffenbauer di Universidat Pace na New York, “te friu òf gewoon te kayente ta destruí òf hasi e vírus [di hèrpes] inaktivo den un par di minüt.” Nan a optené resultadonan similar ku e vírus T1. Ounke ainda nan no ta komprendé bon kla kon te ta stroba e vírusnan aki di keda na bida, investigadónan a deskubrí ku asta despues di hasi e te hopi slap, ainda e tabata efektivo. Nan a ripará ku te pretu tin un efekto mas potente kontra vírus ku te bèrdè.

Peligernan Skondí na Fransia

E korant Le Figaro ta informá ku segun kálkulo tin 1,3 mion ton di artefaktonan mortal di Promé i Segundo Guera Mundial ainda derá den suela di Fransia. E eks-zona di kombate ta yen di bòm bieu i proyektilnan kímiko ku ta sigui forma un menasa pa hende i pa medio ambiente. Komo ku hopi tereno ku ántes tabata bashí awor a bira áreanan residensial òf industrial, timnan di eksperto pa eliminá bòm ta risibí míles di yamada tur aña. Asina mes, sentenáres di aksidente a tuma lugá, i mas ku 600 eksperto a muri hasiendo nan trabou entre 1945 i 1985. Segun spesialistanan, si sigui eliminá bòm n’e ritmo aktual, lo por dura 700 aña pa deshasí dje arsenal aki!

Awa pa Turista?

“Hopi dje resòrtnan na mundu ta lucha pa trata ku e fluho grandi di turista, komo ku nan kresiente demanda pa pisina i kanchanan di gòlf ta kabando ku nan stòk di awa,” segun e korant The Guardian di Londen. Tricia Barnett dje agensia di Asuntunan di Turismo ta bisa: “E kuestion ta mundial i di gran alkanse. . . . Tin biaha bo ta haña un pueblito [na Áfrika] ku un solo kranchi di awa, miéntras ku tur hotèl tin kranchi i ducha den kada kamber.” Un organisashon mundial di konserbashon di medio ambiente ta kalkulá ku un turista na Spaña ta usa 880 liter di awa pa dia, miéntras ku un habitante lokal ta usa solamente 250 liter. Un kancha di gòlf di 18 buraku den un pais seku por usa mes tantu awa ku un stat di 10.000 hende. E Organisashon di Nashonnan Uní pa Kuminda i Agrikultura ta kalkulá ku lo por usa e awa ku 100 turista ta usa den 55 dia, pa kultivá sufisiente aros pa alimentá 100 habitante di un pueblito durante 15 aña.

Peligernan di Humamentu

“Un di kada ocho morto di kanser di pulmon serka hende ku no ta huma a ser kousá dor dje huma di sigaria ku nan a hala aden di otro hende,” segun Naohito Yamaguchi dje Instituto di Investigashon dje Sentro Nashonal Kontra Kanser di Hapon. Sientífikonan a basa nan deskubrimentu riba un estudio di 52.000 hende ku a muri di kanser di pulmon. Ademas, “investigashon di hopi tempu ta mustra ku bo ta haña mas ‘koolmonoxide’ venenoso i elementonan ku ta kousa kanser den huma sekundario ku den e huma ku humadónan ta hala aden,” segun e korant Asahi Shimbun. Na 1999, un estudio gubernamental na Hapon ku a abarká 14.000 hende a saka afó ku 35 porshento di hende na trabou i 28 porshento di hende na kas tabata ser eksponé na huma sekundario. “Humadónan mester bira asina konsiente ku nan ta perhudikando hende ku no ta huma, te ku nan ta hasi un esfuerso konsiente pa separá e dos gruponan for di otro,” segun Yamaguchi.