Bai na kontenido

Bai na kontenido

Koumentu di Bals—Moderno Pero Antiguo

Koumentu di Bals—Moderno Pero Antiguo

Koumentu di Bals—Moderno Pero Antiguo

DJE KORESPONSAL DI SPIÈRTA! NA MÈKSIKO

FOR DI TEMPU DI ANTAÑO hende ta gusta kou bals. E griegonan di antigwedat tabata kou hars dje palu di mastik. Asteka tabata kou tzictli, òf ‘chicle,’ dje palu di mespel. I e indjannan di Nueva Inglatera a siña e kolonisadónan kou hars dje palu di spar. De echo, na komienso di siglo 19, klòmpi di hars di palu di spar a bira e promé bals komersial bendí na Merka. Despues koumentu di waks (‘paraffine’) ku smak dushi a bira popular.

Nan ta bisa ku bals moderno tabatin su orígen den e di dos mitar di siglo 19. Tempu ku eks-presidente Santa Anna di Mèksiko tabata den eksilio na Merka, nan a mir’é ta kou pida chicle ku el a trese kuné for di Mèksiko. Un inventor merikano a mira ku chicle por ta un produkto ku ta bende bon si bo agregá smak dushi na dje, i el a importá chicle na Merka pa traha bals kuné.

Chicle ta e lechi blanku dje palu di mespel. E ta un palu ku ta keda bèrdè henter aña. Nan sa yam’é palu di bals. E ta krese den Gran Petén, e selva di yobida tropikal den e parti nort di Guatemala, Belize i Península di Yukatán na Mèksiko. Ei tin áreanan kaminda bo por haña mas ku shentisetentisinku palu di mespel den un solo hèktar. Den temporada di áwaseru kosechadónan di chicle, yamá chiclero, ta kòrta un kanal zigzag den tronkon di mespel di mondi. Asina e lechi por basha pokopoko for di e kanal aki den un baki abou n’e palu. Despues nan ta bai kuné i hereb’é te ora e tin e konsistensia deseá, pa nan form’é na blòki pa bende. Ainda chicle sa ser usá aki-aya den industria di bals, prinsipalmente pa traha loke nan ta yama bals “natural.” Pero na Merka, for di añanan 40 di siglo 20, nan ta usa produkto artifisial na lugá di chicle.

Kon bini asina tantu hende ta kou bals? Hopi hende ta kou bals despues ku nan a kome algu pa freska nan aliento i limpia nan djente ora nan no tin chèns di skeiru djente. * Otro hende ta haña ku koumentu di bals ta relahá nan òf yuda nan konsentrá. De echo, dor ku koumentu di bals ta konosí komo un manera pa baha nèrvio i tene bo alerto, ehérsito di Merka a duna su sòldánan bals den Promé i Segundo Guera Mundial. Ainda nan ta inkluí bals den porshon di kuminda ku sòldá ta risibí. Tin shofùr ta bisa ku kou bals ta tene nan lantá mihó ku kòfi. Algun hende ku ta purba stòp di huma a nota ku kou bals ta yuda nan. Hopi hende ta kou bals tambe ora nan haña smak di tuma un snèk. Kon ku bai bin, komo promedio un bals tin ménos ku dies kaloria.

Sin embargo, hopi hende ta haña ku koumentu di bals no ta nèchi. I por tin okashon ora hende lo haña ku kou bals ta kos di mal manera. P’esei, si bo tin e kustumber antiguo pero moderno aki, kisas ta bon pa bo ta diskreto. *

[Nota]

^ par. 6 Kou bals ta pone bo produsí mas skupi, ku ta yuda neutralisá e zür ku tin den plak riba djente. Esei ta bon pa bo djente. Dentistanan ta rekomendá pa usa bals sin suku komo un prekoushon èkstra kontra putrimentu di djente.

^ par. 7 Paga tinu: No mester guli bals. E por blòkia bo tripa i bo esófago (slokdarm). Ademas, ora bo kou bals hopi, esei ta hasi ku mas merkurio ta sali for di ‘vulling’ di djente.

[Plachi na página 31]

Chiclero ta korta un kanal zigzag den tronkon di palu di mespel

[Rekonosementu]

Copyright Fulvio Eccardi/vsual.com