Bai na kontenido

Bai na kontenido

Defensor di Guera òf Promotor di Pas?

Defensor di Guera òf Promotor di Pas?

Defensor di Guera òf Promotor di Pas?

DI E KORESPONSAL DI SPIÈRTA! NA SUESIA

Tur aña nan ta otorgá premio Nobel na personanan òf organisashonnan ku a kontribuí di un manera importante na bienestar di humanidat riba vários tereno. Ki tempu e tradishon aki a kuminsá, i kiko e tin di haber ku e búskeda pa pas mundial?

HENDE ta asosiá su nòmber ku e progreso di humanidat, sin embargo el a akumulá gran rikesa bendiendo arma di guera. Ken e tabata? Alfred Bernhard Nobel, un industrialista i kímiko sueko. Nobel a ser elogiá pa su obranan humanitario, pero tambe nan a yam’é “un komersiante di morto.” Dikon? Pasobra ta Nobel a inventá dinamit, i durante su bida el a gana un fortuna ku fabrikashon i benta di eksplosivonan mortífero.

Sin embargo, despues ku Nobel a muri na aña 1896, tabatin un deskubrimentu sorprendente. El a stipulá den su tèstamènt ku mester pone 9 mion dòler na banko i ku tur aña mester parti e interes ganá riba e suma ei na personanan ku a hasi logronan remarkabel riba tereno di natuurkunde, scheikunde, medisina, literatura i pas.

Na promé instante hopi hende a keda babuká. Dikon un komersiante di eksplosivo lo ta asina ansioso pa premia logronan benefisioso i na fabor di pas? Algun hende ta suponé ku Nobel su konsenshi a molosti’é ya ku e eksplosivonan ku el a inventá i desaroyá durante su bida tabata hopi destruktivo. Pero tabatin otro hende ku ta kere ku Nobel tabata traha na fabor di pas for di prinsipio. I en bèrdat ta parse ku Nobel a kere ku segun ku armanan a bira mas mortal, lo tabatin ménos chèns ku guera lo tuma lugá. Segun un eskritor, Nobel a bis’é: “Kisas mi fábrikanan lo pone un fin na guera mas lihé ku boso parlamentonan. Dia bira posibel pa dos ehérsito kaba ku otro den un sekònde, tur nashon sivilisá probablemente lo hala atras tur hororisá i disolvé nan tropanan.”

Nobel su pronóstiko a resultá sierto? Ki lès hende a siña durante e siglo despues di Nobel su morto?

[Komentario na página 3]

“Lo mi kier inventá un supstansia òf mashin ku lo tin un potensia asina teribel pa kousa destrukshon masal, ku dor di esei guera ta bira imposibel pa semper”​—ALFRED BERNHARD NOBEL

[Rekonosementu pa Potrèt na página 3]

Página 2: Misil: U.S. Navy photo; ruina di edifisio: UN PHOTO 158178/J. Isaac; página 3: Nobel: © Nobelstiftelsen