Bai na kontenido

Bai na kontenido

Speransa i Miedu di Protekshon Polisial

Speransa i Miedu di Protekshon Polisial

Speransa i Miedu di Protekshon Polisial

NA PRINSIPIO di siglo 19 hopi hende na Inglatera a resistí e proposishonnan pa bini ku un kuerpo di polis profeshonal i uniformá. Nan tabatin miedu ku un kuerpo armá den man di gobièrnu sentral lo por pone nan libertat na peliger. Algun tabatin miedu ku Inglatera lo a bin hañ’é ku un sistema di spionnan polisial manera tabata e kaso na Fransia bou di Joseph Fouché. No opstante, nan tabatin ku hasi nan mes e pregunta: ‘Kon nos lo hasi sin un kuerpo di polis?’

Lònden a bira e stat mas grandi i mas riku na mundu; kriminalidat tabata oumentá i a bira un menasa pa komersio. Ni vigilantenan boluntario djanochi ni e kohedónan profeshonal di ladron (yamá Bow Street Runners ku a ser finansiá pa fondonan privá) tabatin e kapasidat pa protehá hende i nan propiedat. Clive Emsley ta bisa den su buki The English Police: A Political and Social History (Polis Ingles: Un Historia Polítiko i Sosial): “Mas i mas, hende tabata konsiderá kriminalidat i desòrdu komo kosnan ku no mag eksistí den un sosiedat sivilisá.” Pues habitantenan di Lònden a skohe pa un kuerpo di polis profeshonal bou di direkshon di Sir Robert Peel * i a spera ku esei lo a duna bon resultado. Na sèptèmber 1829, agentenan polisial uniformá di Polis Metropolitano a kuminsá patruyá nan área asigná.

For di prinsipio di su historia moderno, e tópiko polis a enserá speransa i miedu; speransa ku nan lo a perkurá siguridat i miedu ku nan lo a abusá di nan poder.

Polis Merikano Ta Kuminsá Funshoná

Na Merka, New York City tabata e promé stat ku tabatin un kuerpo di polis profeshonal. Kriminalidat a oumentá samsam ku e stat su rikesa. Den dékada di 1830, tur famia por a lesa e historianan sensashonal i eskandaloso tokante kriminalidat ku tabata sali den korantnan barata ku nan a kuminsá publiká, yamá penny press. Protesta públiko a bira mas fuerte, i New York a haña su kuerpo di polis na 1845. For di e tempu ei en adelante habitantenan di New York i di Lònden tabata fasiná ku e kuerpo polisial di otro.

Meskos ku e inglesnan, merikanonan tambe tabatin miedu di un forsa armá den man di gobièrnu. Pero kada un dje dos nashonnan a bini ku un otro solushon. E inglesnan a opta pa un kuerpo di polis kabayero, bistí ku pèchi haltu i unifòrm blou skur. Nan tabata armá ku solamente un klòp di palu kòrtiku ku nan tabatin skondí. Te awe polis britániko (bobby) no ta karga pistol, ku eksepshon di kasonan di emergensia. Sin embargo, manera un informe ta bisa, “tin un kresiente sintimentu di lo inevitabel . . . ku polis britániko ku tempu lo bira un forsa kompletamente armá.”

Sin embargo, na Merka e miedu ku lo por abusá di poder gubernamental a hiba na aseptashon di e Segundo Enmienda di e Konstitushon Merikano, ku ta garantisá “e derecho pa hende karga òf poseé arma.” Esei a pone ku polis tabata kier arma. Ku tempu, nan uso di arma a resultá den tiroteonan riba kaya ku a bira un karakterístika merikano di e enfrentamentunan entre polis i ladron, a lo ménos segun e impreshon popular. Un otro motibu pa e aktitut merikano relashoná ku kargamentu di arma ta ku e promé kuerpo di polis na Merka a kuminsá den un sosiedat hopi distinto for di Lònden. New York a bira un stat kaótiko segun ku su poblashon a oumentá rápidamente. E entrada di míles di imigrante prinsipalmente for di Europa i di merikanonan di desendensia afrikano despues di e Guera Sivil di 1861 pa 1865, a hiba na violensia rasial. Polis a sinti ku nan mester a kuminsá usa métodonan mas severo.

P’esei, nan a konsiderá polis hopi bes komo un nesesidat desagradabel i kisas asta perhudisial, pero inevitabel. P’esei hende tabata dispuesto pa soportá e kosnan di mas ku polis lo a hasi de bes en kuando, ku e speransa di logra un grado di òrdu i siguridat. Sin embargo, den algun parti di mundu, un otro tipo di kuerpo polisial a kuminsá desaroyá.

Polis Ku Ta Kousa Miedu

Na prinsipio di siglo 19, ora ku kuerponan di polis moderno a kuminsá desaroyá, gran parti di humanidat tabata biba bou di mando di imperionan europeo. Generalmente tabata organisá polis europeo pa protehá gobernantenan i no e pueblo. Asta e británikonan⁠—⁠ku no tabata gusta niun tiki e idea di polis armá, estilo militar den nan propio pais⁠—⁠aparentemente no tabatin problema pa usa polis militar pa dominá nan kolonianan. Rob Mawby ta bisa den su buki Policing Across the World (Uso di Polis Rònt Mundu): “Insidentenan di brutalidat, korupshon, violensia, asesinato i abusu di poder di parti di polis a tuma lugá den kasi tur dékada di historia di polis kolonial.” Despues di indiká ku uso di polis bou di kòntròl imperial tambe tabatin algun benefisio, e mesun buki ta agregá ku esei a pone “nashonnan rònt mundu konsiderá uso di polis komo un kuerpo gubernamental i no komo un servisio públiko.”

Gobièrnunan ku poder apsoluto i ku ta teme revolushon kasi semper a usa polis sekreto pa spioná nan siudadanonan. E polisnan ei ta saka informashon dor di torturá hende i ta eliminá supuesto rebeldenan dor di asesiná nan òf arestá nan sin huisio. E nazinan tabatin nan Gestapo, Union Soviétiko tabatin su KGB, i Alemania Oriental tabatin Stasi. Sorprendentemente, Stasi a empleá 100.000 polis i posiblemente mei mion informante pa kontrolá un poblashon di mas o ménos 16 mion hende. Polis di Stasi tabata skucha kòmbersashonnan telefóniko 24 ora largu i tabatin fail di un tersera parti di e poblashon. John Koehler ta bisa den su buki Stasi: “Agentenan polisial di Stasi no tabatin límite ni bèrgwensa. . . . Nan a reklutá miembronan di klero masalmente komo informadó sekreto, inkluso funshonarionan haltu di tantu religion protestant komo katóliko. Nan ofisina i konfeshonario tabata patapata di mikrofon skondí.”

Sin embargo, no ta den teritorio di gobièrnunan ku poder apsoluto so bo ta haña polis ku ta kousa teror. Na otro parti di mundu tambe nan a akusá polisnan di stat grandi di ta kousa teror ora nan ta usa un estilo demasiado agresivo pa mantené lei, spesialmente si nan ta konsentrá riba gruponan minoritario. Komentando riba un skandal na Los Angeles ku a haña hopi publisidat, un revista a deklará ku e skandal a “mustra ku mal komportashon di polis a yega na un nivel nobo di kibramentu di lei i a popularisá un palabra nobo: polis gangster.”

P’esei outoridatnan a kuminsá puntra: Kiko departamentunan di polis por hasi pa mehorá nan imágen òf reputashon? Den un intento pa enfatisá nan papel di sirbi e pueblo, hopi kuerpo polisial a purba enfatisá e aspektonan di trabou di polis ku ta di benefisio pa komunidat.

E Speransa di ku Trabou di Polis Lo Ta na Benefisio di Komunidat

Hapon su estilo tradishonal di polis den bario a atraé interes internashonal. Tradishonalmente, polis hapones ta traha na wardanan di polis chikí ku ta responsabel pa un sierto área, i ku ta drei a base di kisas un dozein di polis ku ta traha warda. Frank Leishman, un orador britániko riba tereno di kriminologia i habitante pa hopi tempu di Hapon, ta bisa: “E alkanse di e servisio amigabel ku agentenan polisial di koban [un warda di polis chikitu] ta rindi ta bon konosí, nan ta: duna informashon di adrès di e kayanan di Hapon, ku pa gran parti no tin nòmber; fia paraplü sin doño na hende na pia ku diripiente a haña nan ku áwaseru; hasi sigur ku sararimen [ofisinistanan òf komersiantenan] fuma ta haña e último trein pa bai kas; i duna konseho riba ‘problemanan di siudadano.’ ” Polis stashoná den bario ta un faktor ku a duna Hapon e reputashon hopi deseá, esta, ku e ta un pais ku kayanan kaminda bo por kana trankil.

Por usa polis dje manera efikas aki na otro partinan di mundu? Algun analista di kriminalidat a saka un lès for di esaki. Avansenan moderno den komunikashon tin e tendensia di distansiá polis for di e hendenan ku nan ta sirbi. Den hopi stat djawe, trabou di polis ta parse di ta konsistí prinsipalmente di atendé emergensia. Tin biaha ta parse ku nan a pèrdè e énfasis ku originalmente tabatin riba prevení kriminalidat. Dor di e tendensia aki, vigilansia di bario a bolbe bira popular.

Vigilansia di Bario

“Esaki ta ègt duna resultado; e ta baha kriminalidat,” polis Dewi ta bisa di su trabou na Wales. “Vigilansia di bario ta nifiká ku bo ta laga bisiñanan vigilá siguridat di otro. Nos ta organisá reunionnan pa bisiñanan siña konosé otro, interkambiá nòmber i number di telefòn, i tende kon pa prevení kriminalidat. Mi ta gusta e proyekto pasobra e ta bolbe laga barionan sinti ku nan ta forma un komunidat. Hopi bes hende no sa mes ken ta nan bisiña. E plan ta funshoná pasobra e ta hasi hende mas konsiente.” Tambe e ta drecha relashon entre polis i e públiko.

Un otro inisiativa tabata pa animá polis pa tene mas kompashon ku víktimanan. E famoso analista di víktima, e hulandes Jan van Dijk a skirbi: “Mester siña agentenan di polis ku nan manera di papia i trata ku víktimanan ta mes importante ku un dòkter su manera di papia i trata ku su pashèntnan.” Na hopi lugá polis ainda no ta trata violensia doméstiko i violashon komo berdadero krímen. Pero Rob Mawby ta bisa: “E manera ku polis ta trata violensia doméstiko i violashon a drecha hopi den último añanan. No opstante, ainda nan por mehorá.” Abusu di poder polisial ta un otro área kaminda tur kuerpo di polis por mehorá.

Miedu di Polis Korupto

E idea di sinti bo protehá pa polis tin biaha ta parse ingenuo, spesialmente ora ta sirkulá notisianan di korupshon serka polis. For di prinsipio di historia di polis tabatin e tipo di informenan ei. Refiriendo na aña 1855, e buki NYPD⁠—⁠A City and Its Police (Departamentu di Polis di New York⁠—⁠Un Stat i Su Kuerpo di Polis) a deskribí “e impreshon di hopi new yorkino, esta, ku tabata birando difísil pa distinguí bandidu for di polis.” E buki Faces of Latin America (Aspektonan di Latinoamérika), di Duncan Green, ta informá ku ‘na tur parti hende ta kere ku kuerponan di polis einan ta kankan di korupshon, inkompetensia i di abusadónan di derecho humano.’ E hefe di personal di un kuerpo di polis di 14.000 agente a bisa: “Kiko otro bo por spera ora polis ta gana ménos ku [100 dòler] pa luna? Si nan ofres’é un soborno, kiko lo e hasi?”

Kon grandi e problema di korupshon ta? Ta dependé ken bo ta puntra. Un polis di Norteamérika ku pa añanan a patruyá un stat ku un poblashon di 100.000 hende, ta kontestá: “Klaro ku tin un porsentahe di polis korupto, pero e mayoria di e agentenan ta onesto. Esei ta mi eksperensia.” Di otro banda, un investigadó di kriminalidat ku 26 aña di eksperensia den un otro pais ta kontestá: “Ami ta pensa ku tin korupshon kasi tur kaminda. Onestidat bou di polis ta masha raro. Si un polis ta investigando un kas kaminda nan a drenta hòrta i e haña plaka, probablemente lo e ku’é. Si e rekuperá propiedat hòrtá, lo e tene un parti pa su mes.” Dikon algun polis ta bira korupto?

Tin polis ta kuminsá ku prinsipionan haltu pero despues nan ta kai pa e influensia di koleganan korupto i normanan degradá di e mundu kriminal ku kua nan ta trata. E buki What Cops Know (Loke Polis Sa) ta sita un polis ku ta patruyá kaya di Chicago ku a bisa: “Den kaso di agentenan polisial, maldat ta algu ku nan konosé di eksperensia personal. Nan ta den dje. Nan ta mishi kuné . . . nan ta purb’é . . . nan ta hol’é . . . nan ta tend’é . . . nan tin ku trata kuné.” Kontakto ku tal korupshon fásilmente por tin un efekto negativo.

Ounke polis ta perkurá un servisio masha balioso, e ta leu di ta ideal. Nos por spera algu mihó?

[Nota]

^ par. 3 Polis britániko a bira konosí komo bobby debí n’e nòmber di nan fundadó, Sir Robert (Bobby) Peel.

[Kuadro/Plachinan na página 8, 9]

“Bo No Ta Haña Bobby Britániko Maravioso?”

E británikonan tabata entre e proménan ku por a pèrmití nan mes e luho di tin un kuerpo di polis profeshonal. Nan tabata kier pa nan sosiedat ta bon organisá, mes bon ku nan sistema masha puntual di transportá pasahero i pòst ku garoshi di kabai. Na 1829 e Minister di Asuntunan Interno, Sir Robert (Bobby) Peel, a konvensé Parlamento pa aprobá e Polis Metropolitano di Lònden ku sede na Scotland Yard. Ounke na prinsipio e kuerpo no tabata muchu gustá pasobra nan a tuma akshon fuerte i desisivo kontra buracheria i wega di plaka riba kaya, ku tempu, bobby (polis) a bira masha stimá serka e pueblo.

Na 1851, Lònden ku orguyo a invitá mundu bini na e Gran Ekshibishon i atmirá e logronan di e industria britániko. Bishitantenan a keda asombrá ku e kayanan tabata na òrdu i sin buraché, prostituta ni bagamundu. Agentenan polisial efisiente a dirigí multitut, karga maleta di bishitantenan, yuda hende krusa kaya i asta a karga señoranan bieu hiba taksi. Nada straño ku bo por a tende hende britániko i tambe bishitante stranhero bisa: “Bo no ta haña bobby britániko maravioso?”

Nan a parse asina efektivo den prevení kriminalidat ku e hefe di polis di Chester na 1873 a imaginá un dia ku práktikamente lo a eliminá krímen profeshonal! Tambe polis a kuminsá organisá servisio di ambulans i di paga kandela. Nan a lanta organisashonnan di karidat ku a perkurá sapatu i paña pa hende pober. Algun di nan a organisá klupnan pa mucha hòmber, ekskurshonnan i kasnan di fakansi.

Klaro ku e kuerpo di polis nobo tabatin tambe su problemanan disiplinario relashoná ku agentenan polisial enbolbí den korupshon i brutalidat. Pero mayoria a hasi nan bèst pa mantené òrdu usando un mínimo di forsa brutu. Na 1853, polis di e stat Wigan, Lancashire, mester a konfrontá un lantamentu di mineronan ku tabata wèlga. Ku kurashi e sargento, a kargo di solamente dies hòmber, a para ariba ku e no ta usa e arma di kandela di e doño di e mina. Un otro ehèmpel di e aktitut ku e polisnan a desaroyá ta bisto den un karta ku Hector Macleod a haña na 1886, ora el a sigui den pasonan di su tata i tambe a bira polis. E karta a bisa, manera a keda sitá den e buki The English Police: “Si bo ta severo, bo ta pèrdè simpatia di e públiko . . . Ami a pone e públiko promé pasobra komo polis bo ta sirbidó di komunidat, kaminda nan a pone bo pa sirbi aktualmente, i ta bo deber di agradá nan i tambe bo komandante.”

Hayden, un inspektor penshoná di e kuerpo di Polis Metropolitano, ta bisa: “Nan a siña nos pa semper ehersé dominio propio pasobra trabou di polis eksitoso tin mester di e apoyo di komunidat. Nos klòp tabata apsolutamente un último rekurso ku mayoria agente no a usa den henter nan karera.” Un otro kos ku a kontribuí na e imágen positivo di e bobby britániko tabata un seri popular yamá Dixon of Dock Green ku nan a pasa na televishon pa 21 aña largu. E tabata trata tokante un polis onesto ku tabata konosé tur hende den e área ku e ta patruyá. E seri ei probablemente a enkurashá polis pa aktua di akuerdo ku e imágen ei, pero tambe sigur el a stimulá Gran Bretania su amor pa polis.

Pero den dékada di 1960 aktitutnan na Gran Bretania a kambia, i e tradishon di orguyo nashonal a ser remplasá pa un tradishon di deskonfiansa den outoridat. Informenan di korupshon i rasismo den e filanan di polis a daña nan reputashon den dékada di 1970, apesar di nan esfuerso pa haña apoyo públiko ku e plan di vigilansia den bario. Resientemente, despues di vários akusashon di rasismo i di ta inventá evidensia afin di logra sentensianan, polis a hasi mas intento sinsero pa mehorá nan komportashon.

[Rekonosementu]

Potrèt ariba: http://www.constabulary.com

[Kuadro/Plachi na página 10]

Un Milager na New York?

Ora polis hasi esfuerso spesial, e resultadonan por ta remarkabel. Pa hopi tempu hende a konsiderá New York komo un di e statnan mas peligroso na mundu, i na final di dékada di 1980, a parse ku e kuerpo di polis demoralisá no tabatin kòntròl riba kriminalidat. Problemanan ekonómiko a forsa gobièrnu di e stat pa fris salario i redusí e kuerpo di polis. Dilernan di droga a ekspandé nan aktividat i esei a resultá den un ola teribel di violensia. Habitantenan den sentro di siudat tabata bai drumi meimei di zonidu di tiroteo. Na 1991 tabatin lantamentunan rasial grandi, i polis mes tambe a organisá un protesta yen di bochincha pa ekspresá nan malkontentu.

Sin embargo, un hefe di polis nobo a mustra interes den motivá su agentenan, i a reuní ku kada warda di polis regularmente pa analisá nan strategia. James Lardner i Thomas Reppetto ta splika den nan buki NYPD: “E hefe di ditèktifnan òf e kabes di e Departamentu di Narkótika tabata hende ku e komandante di un warda di polis a lesa di dje den korant, pero ku kasi nunka e no a topa. Awor nan tur tabata sinta huntu pa oranan largu.” Sifranan di kriminalidat a kuminsá baha drástikamente. Segun informe, asesinato a baha gradualmente for di kasi 2.000 na 1993 pa 633 na 1998, e kantidat mas abou den 35 aña. New yorkinonan a kuminsá papia di un milager. Krímen denunsiá na polis durante e último ocho añanan a baha ku 64 porshento.

Kon nan a logra e adelanto aki? The New York Times di 1 di yanüari 2002 a indiká ku un faktor desisivo pa e éksito tabata Compstat, “un sistema di registrá krímen ku ta enserá analisá statistiknan di kada warda tur siman pa identifiká i atendé problema asina ku nan surgi.” Eks-komisario di polis Bernard Kerik a deklará: “Nos a wak unda e krímen tabata tuma lugá, pakiko e tabata tuma lugá, anto nos a relokalisá tropanan [polis] i rekurso pa hasi sigur ku a duna e áreanan ei mas atenshon. Asina bo ta redusí kriminalidat.”

[Plachi na página 7]

Un warda di polis típiko di Hapon

[Plachi na página 7]

Polis di tráfiko na Hong Kong

[Plachi na página 8, 9]

Polis ta kontrolá multitut na un wega di futbòl na Inglatera

[Plachi na página 9]

Deber di polis ta enserá yuda víktima di aksidente