Bai na kontenido

Bai na kontenido

“E Epidemia Mas Plamá i Destruktivo den Historia Humano”

“E Epidemia Mas Plamá i Destruktivo den Historia Humano”

“E Epidemia Mas Plamá i Destruktivo den Historia Humano”

DI E KORESPONSAL DI SPIÈRTA! NA SURÁFRIKA

“Niun guera riba tera ta asina destruktivo manera e epidemia di AIDS.”​—⁠COLIN POWELL, MINISTER DI ASUNTUNAN EKSTERIOR DI MERKA.

NA YÜNI 1981, nan a publiká e promé rapòrt ofisial tokante AIDS (síndrome di defisiensia inmunológiko atkerí ). Peter Piot, direktor ehekutivo di e Programa Konhunto di Nashonnan Uní Riba HIV/AIDS (UNAIDS), a bisa: “Niun di nos ku tabata trata ku Aids na su prinsipio no por a imaginá ku e epidemia lo a eskalá dje forma aki.” Den 20 aña el a bira e epidemia di mas grandi den historia, i tur kos ta mustra ku lo e sigui krese.

Ekspertonan ta kalkulá ku tin mas ku 36 mion persona infektá ku HIV (e vírus ku ta kousa inmunodefisiensia den hende), i ku 22 mion hende a muri kaba di e efektonan di AIDS. * Durante aña 2000, tres mion hende na mundu a muri di AIDS, i esei ta e kantidat mas grandi den un solo aña for di tempu ku e epidemia a kuminsá. Esaki ta asina apesar di e echo ku nan ta usa e terapia ku ta konsistí di un kòktel òf kombinashon di remedinan kontra vírus foral den paisnan mas riku.

AIDS Ta Invadí Áfrika

E paisnan afrikano sùit di Sahara a bira esnan spesialmente afektá pa e epidemia aki, i segun kálkulo tin 25,3 mion hende infektá einan. Den e region aki so 2,4 mion hende a muri di e efektonan di AIDS na aña 2000, lokual ta 80 porshentu di e total mundial. AIDS ta e kousa prinsipal di morto den e region ei. *

Suráfrika tin e kantidat mas grandi di hende infektá ku kualkier otro pais na mundu, i segun kálkulo e kantidat ta rònt di 4,7 mion hende. Einan 5.000 beibi ta nase ku HIV tur luna. Durante e di 13 Konferensha Internashonal Riba AIDS, tené na Durban na yüli 2000, eks-presidente di Suráfrika Nelson Mandela a bisa den su spich: “Nos a keda di shòk ora nos a tende ku na Suráfrika 1 di kada 2 mucha, es desir mitar di tur nos hóbennan lo muri di AIDS. E kos mas spantoso ta ku tur e infekshonnan aki ku e statistiknan ta konta nos di dje, i e sufrimentu humano ku ta kompañ’é . . . lo por a ser (i ainda por ser) prevení.”

AIDS Ta Plama den Otro Paisnan

Na Ost Europa, Asia i Karibe *, e porsentahe di poblashon ku ta ser infektá ta oumentando rápidamente. Na fin di 1999, e kantidat di hende infektá na Ost Europa tabata 420.000. Pa fin di 2000, un kálkulo konservativo ta bisa ku e sifra ei a subi te na 700.000.

Un enkuesta ku nan a tene den seis stat grandi na Merka a revelá ku 12,3 porshentu di hòmbernan hóben homoseksual ta infektá ku HIV. Ademas, ta 29 porshentu so di esnan ku HIV tabata sa ku nan ta infektá. E spesialista di epidemia ku a dirigí e enkuesta a bisa: “Nos a sinti nos masha deskurashá ora nos a deskubrí ku ta asina tiki hòmber ku tin HIV tabata konsiente di esei. Esaki ta nifiká ku hende resien infektá ta pegando otro hende ku e vírus sin ku nan sa.”

Na un reunion di ekspertonan di AIDS na Suisa na mei 2001, nan a yama e malesa aki “e epidemia mas plamá i destruktivo den historia humano.” I manera a keda menshoná, e paisnan mas afektá ta e paisnan afrikano sùit di Sahara. Nos siguiente artíkulo lo splika dikon.

[Nota]

^ par. 5 E sifranan menshoná ta kálkulonan publiká dor di UNAIDS.

^ par. 7 Wak Spièrta! di 8 di mart 2001 (na spañó, 22 di febrüari 2001), página 14-⁠15.

^ par. 10 Geneeskundige & Gezondheidsdienst (GGD) di Kòrsou ta bisa ku 1.223 kaso di hende ku HIV a keda registrá pa e sinku islanan di Antianan Hulandes entre 1985 pa 2001.

[Komentario na página 3]

“E kos mas spantoso ta ku tur e infekshonnan aki . . . i . . . sufrimentu humano . . . lo por a ser (i ainda por ser) prevení.”​—NELSON MANDELA

[Plachi na página 2, 3]

Hopi hende ta infektá ku HIV sin ku nan sa

[Rekonosementu pa Potrèt na página 3]

UN/DPI Photo 198594C/Greg Kinch