Bai na kontenido

Bai na kontenido

Opservando Mundu

Opservando Mundu

Opservando Mundu

E Preis di un Djòp Despues di Skol

Un kantidat kresiente di hóbennan aleman ta buska un djòp no solamente den fakansi sino tambe durante e aña eskolar. E revista Der Spiegel ta informá ku “na nivel nashonal, por lo ménos un tersera parti di e muchanan di 13 aña bai ariba ta traha mas ku tres ora pa siman komo promedio.” Den e estado aleman Hesse, entre 50 pa 80 porshento di e alumnonan di e penúltimo aña di skol sekundario ta kohe djòp. Masha poko bia e hóbennan aki tin ku traha pa yuda nan famia. Mas bien, nan ta deseá kosnan manera e último modèl di telefon selular, paña di marka, outo, i tambe e sensashon di independensia ku un trabou ta duna nan. Pero nan tin ku paga un preis pa esei. Thomas Müller, un funshonario den enseñansa, a remarká: “No ta straño pa mira un studiante pega soño ku su kabes riba lèsenar debí ku el a traha te lat e dia promé òf asta mainta trempan. . . . Nan kier luho en bes di un edukashon pa mañan.” Su kolega Knud Dittmann a agregá: “Unabes e lokura di kumpra kos drenta e muchanan, nan ta aseptá punto abou òf asta keda sinta un aña mas komo e preis pa esei.”

Makaku Grandi den Peliger

“Aki 30 aña, kasi tur lugá di biba den selva pa makaku grandi lo disparsé a ménos ku hende tuma medidanan drástiko,” segun e servisio di notisia Reuters. Na e Kumbre di Tera mas resien ku nan a tene na Johannesburg, Suráfrika, funshonarionan di Nashonnan Uní a deklará: “Si konstrukshon di karetera, kamponan di mina i otro desaroyonan di infrastruktura sigui na e ritmo aktual, ménos ku 10 porshento di e lugá di biba ku a resta pa makakunan grandi di Afrika lo ta relativamente sin disturbio pa aña 2030.” E lugánan di biba aki ku ta birando mas chikitu ya kaba a pone e poblashon di makaku grandi baha drástikamente. E poblashon aktual di chimpansé ta ser kalkulá na 200.000, kompará ku un 2.000.000 un siglo pasá. I a resta solamente un par di mil gorila di yanura i un par di shen gorila di seru. Segun Reuters, “Nashonnan Uní ta trahando den koperashon ku investigadónan, konserbashonistanan, gobièrnunan i hende lokal pa prepará plannan di rekuperashon den e bint’i piku paisnan ku tin poblashon di makaku grandi.”

Televishon Ta Forma Hende Su Opinion di Historia

“Británikonan ta konsiderá e morto di Diana, Prensès di Wales, komo e suseso mas importante di e nashon su historia durante e último 100 añanan ku a pasa. Nan ta konsider’é mas importante ku komienso di Segundo Guera Mundial òf ku e echo ku hende muhé a haña e derecho di vota,” segun e korant The Times di Lònden. Den un enkuesta hasí pa History Channel, nan a pidi mas ku 1.000 hende skohe kua ta e dies susesonan mas importante pa nan den historia britániko durante e último 100 añanan ku a pasa. Bintidos porshento a vota pa morto di e prensès komo e kos mas importante, 21 porshento a vota pa komienso di segundo guera mundial i 15 porshento a vota pa hende muhé su derecho di vota. Ora a puntra nan tokante susesonan mundial, 41 porshento a skohe e atakenan di 11 di sèptèmber, 19 porshento a skohe e tiramentu di bòm atómiko riba Hiroshima i 11 porshento a vota pa e kaida di e Muraya di Berlin. The Times ta bisa ku pa mayoria hende “historia ta prinsipalmente loke nan a mira mas resien na televishon.”

Tin Konekshon Entre Divorsio i Éksito na Skol?

Un estudio resien ku e Instituto Nashonal di Investigashon Demográfiko di Fransia a hasi ta indiká ku yunan di mayornan divorsiá tin ménos éksito ku nan estudio na skol ku yunan di mayornan ku ta keda huntu, segun e korant franses Le Monde. Muchanan kende nan mayornan ta separá promé ku e muchanan bira adulto, komo promedio ta bandoná skol seis luna pa un aña mas promé ku esnan kende nan mayornan ta keda kasá. I den esei nan antesedente sosial òf kultural no ta hunga un ròl mes. Asta den famianan bon pará, ku ta esnan di kua mayoria yu ta pasa nan eksamen final di skol sekundario, e muchanan di mayornan separá òf divorsiá tin dos biaha mas tantu chèns di keda sin haña nan diploma di skol sekundario. Na Fransia, 40 porshento di matrimonio ta terminá den divorsio.

Daño Indirekto di Narkótika

Den lunanan resien, sinku hende a muri na Perú despues ku nan a bebe awa di fuentenan di selva ku tabata kontaminá dor di plantashon di koka i produkshon di kokaina, segun e korant di Lima El Comercio. Entre e vários kímikonan venenoso ku ta ser usá pa produsí kokaina tin kerosin, zwavelzuur i amoniak. E informe ta bisa: “E mortonan aki a ser kousá dor di e konsumo di awa di fòntein òf riunan den kua narkotrafikantenan a benta nan desperdisionan kímiko sumamente venenoso.” Asta polis antinarkótiko ku ta konfiská i destruí e laboratorionan di droga skondí a ser afektá dor di kontakto ku restunan venenoso. Hopi otro habitante di selva tambe ta hañando “daño ireversibel na nan órganonan” despues ku nan a bebe awa kontaminá. Segun Jonathan Jacobson di e Embahada Merikano di Asuntunan Antinarkótiko na Lima: “E kos tristu ta ku gran parti di e habitantenan aki no ta konsiente di e peliger ku hopi di nan ta aden. Sin duda, nan ta personanan ku asta no tin nada di haber ku e kultivo ni prosesamentu di koka.”

Limonada den e Dieta Mehikano

Despues di Merka, Mexico ta na di dos lugá komo e pais ku mas konsumo di limonada na bòter na mundu, i limonada ta entre e dies produktonan mas komun di e dieta mehikano, ku ta ser konsumí dor di 60 porshento di famia, segun un informe den e korant Reforma. Esaki ta preokupá ekspertonan di salú ku lo tin gana di mira famianan gasta plaka na lechi, fruta, berdura i otro alimentonan ku ta esensial pa kresementu i desaroyo di mucha. Pero en bes di esei, demasiado plaka di e famia ta wòrdu gastá na un produkto ku “no ta duna ningun supstansia nutritivo na e kurpa pero ku sí tin un gran kantidat di karbohidrato, lokual a lo largu ta kontribuí na gordura,” segun Reforma. Otro efektonan dañino di e alto konsumo di limonada, foral kola, ta putrimentu di djente i wesunan ku ta bira bròs (osteoporósis), segun e informe.

Ora Ku Píldora Ta Empeorá Doló di Kabes

E korant The Daily Telegraph di Sydney, Oustralia, ta bisa: “Neurólogo Michael Anthony ta kalkulá ku te ku 10 porshento di hende ku ta sufri di doló di kabes tin doló di kabes kousá pa ‘mal uso di remedi kontra doló.’” “Dor di dependé di mas riba remedinan ku bo ta haña sin resèt, esei por resultá den doló di kabes tur dia en bes di doló di kabes un bes pa siman.” Profèser Anthony, asosiá ku Universidat di New South Wales, a deskubrí ku “pashèntnan ku ta hasi mal uso di píldora kontra doló di kabes tin un eskases di serotonin,” un supstansia ku ta stroba bo adernan di span. El a remarká ku “nivelnan abou di serotonin ta pone e adernan grandi span, i esei ta kousa doló di kabes.” Anthony ta rekomendá pa hende ku ta sufri di migrèn usa remedi spesial pa esei preskribí dor di un dòkter en bes di píldoranan ku bo ta haña na botika sin resèt, i a agregá: “Si [pashèntnan] ta bebe píldora [kontra doló di kabes] mas ku tres bes pa siman, maske ta ún dósis tres bia pa siman, anto den un par di luna nan doló di kabes lo bira pió.”

Aliviá Pasamentu di Mariá

“Ta ser kalkulá ku entre 70 pa 80 porshento di hende muhé na estado ta pasa mariá mainta,” segun e korant di Oustralia Sun-Herald. Ora nan lanta mainta, e muhénan aki ku a kaba di sali na estado ta haña walmentu di stoma, kompañá hopi bes ku sakamentu. Un di e kosnan ku nan ta sospechá ku ta kousa esaki ta un oumento di e nivel di e hormona progesteron durante embaraso, lokual por produsí demasiado zür na stoma. Ademas, “komo ku hende muhé na estado su sentido di hole ta bira mas sensitivo, esei ta pone nan stoma wal mas lihé.” Ounke no tin un kura universal pa pasamentu di mariá mainta, e korant ta rekomendá pa evitá lugá kalor (komo ku kayente ta lanta mariá), tuma siesta i sòru drumi hopi, i hole un lamunchi kòrtá. Tambe e korant a sigui bisa: “Purba kome buskuchi soda òf cornflakes seku promé ku bo lanta for di kama. Semper baha pokopoko for di kama. Kome snèk di proteina ku frekuensia.” E korant ta bisa ku “mariamentu mainta tin un bentaha. Estudionan resien ta indiká ku mamanan ku ta sinti esei tin ménos kaso di pèrdè barika.”