Bai na kontenido

Bai na kontenido

E Kambio den Norma i Balor—Bo Ta Sinti e Pèrdida?

E Kambio den Norma i Balor—Bo Ta Sinti e Pèrdida?

E Kambio den Norma i Balor—Bo Ta Sinti e Pèrdida?

“KUA ta e problema prinsipal ku e pais ta konfrontá?” Mayoria di e hendenan ku nan a hasi e pregunta aki den un enkuesta na Merka a menshoná e deterioro moral i di famia komo e kos prinsipal òf un di e problemanan prinsipal ku ta preokupá nan. Anto, no ta nan so ta pensa asina.

Por ehèmpel, e korant International Herald Tribune di Paris a remarká: “Tin un anhelo palpabel, foral serka hóbennan, pa un sorto di plan pa futuro ku lo trese union, un sèt di ideal generalmente rekonosí ku kua por trata i kontrolá e forsanan di golosidat, egoismo i falta di solidaridat ku ta parse di dominá mundu. . . . E debate ku ta lanta awor tokante e nesesidat di un étika mundial ta un manera di atmití ku falta algu.”

Bo ta haña ku gobièrnu- i lidernan mundial, inkluso lidernan komersial, tin e norma- i balornan nesesario pa hiba nos na un futuro mas felis, mas safe i mas sigur? Te na sierto grado, bo ta sinti manera kos ku algu a bai pèrdí debí na e kambio den norma i balor ku bo ta mira rònt di bo?

Un asuntu di hopi preokupashon kisas ta bo siguridat personal. Bo ta biba den un área kaminda ta safe pa laga bo kas habrí? Anochi, bo por kana trankil riba kaya den bo bario? Si bo ta fortuná pa biba den un área ku no tin guera abierto, konflikto étniko ni guera mortal entre gèngnan, podisé tòg bo tin miedu ku hende ta ataká bo físikamente, atraká bo, kibra drenta den bo kas òf hòrta bo. Ta di komprondé ku esaki ta kousa angustia i laga bo sinti ku bo siguridat personal a bai pèrdí.

Fuera di esaki, kisas bo a pèrdè—a lo ménos te na sierto grado—e konfiansa ku un tempu bo tabatin den hende. Podisé bo a eksperensiá—tantu na trabou òf den bo bida personal—ku mas i mas hende ta inkliná na perhudiká bo, maske ta un tiki, si esei ta kumbiní nan.

Pueblo Mester di Gobièrnu Su Ehèmpel

Atraves di historia, tabatin un konekshon estrecho generalmente rekonosí entre e norma- i balornan personal ku un sosiedat ta manifestá i e norma- i balornan ku su gobièrnu ta manifestá. Calvin Coolidge, ku despues a sirbi komo presidente di Merka, a bisa: “Hende ta papia di derechonan natural, pero mi ta reta ken ku ta pa mustra unda den naturalesa kualkier derecho a yega di eksistí òf ser rekonosí promé ku a establesé un kuerpo di lei korespondiente debidamente nombrá pa deklará i protehá e derechonan ei.”

Na final di kuenta, ta e gobièrnu na mando—sin importá kon el a yega na poder—ta esun ku por promové òf stroba derechonan sivil, manera por ehèmpel libertat di prensa, libertat di reuní huntu, libertat di religion i libertat di papia den públiko, libertat di aresto ilegal òf di molèster, i oportunidat pa haña un huisio imparsial.

Abraham Lincoln, ku despues a sirbi komo presidente di Merka, a yega di bisa: “E meta legítimo di gobièrnu ta pa hasi pa e komunidat, kualkier kos ku nan mester hasi pa nan mes, pero ku definitivamente nan no por hasi òf no por hasié asina bon, riba nan mes komo personanan individual.” Ora gobièrnu ta traha pa kumpli ku metanan elevá asina, hende ta inkliná na konfia esnan na poder.

Sin embargo, awendia ta parse ku duda i deskonfiansa a remplasá tal siguransa i konfiansa. Un estudio resien na Merka a informá ku 68 porshento di esnan entrevistá ta haña ku e práktikanan étiko di funshonarionan federal ta mediokre òf asta ménos di loke ta adekuá. Den hopi pais, hende su opinion di funshonarionan gubernamental a haña gòlpi dor di eskándalonan di soborno i korupshon na e nivelnan di mas haltu. Ta di komprondé anto ku esaki a pone hopi hende pèrdè konfiansa den otronan.

E Bon Ehèmpel di Rei Salomon

Tin un ehèmpel di antigwedat ku ta ilustrá ki un impakto grandi norma i balor di esnan na poder por tin. Rei Salomon a goberná riba e 12 tribunan di Israel for di aña 1037 pa 998 promé ku nos era. Su tata, Rei David, tabata un di e reinan sobresaliente di Israel. Beibel ta deskribí David komo un amante di bèrdat i hustisia i, mas ku tur kos, komo un hòmber ku tabatin pleno konfiansa den su Dios, Yehova. David a siña Salomon e mesun normanan ei.

Dios Todopoderoso a aparesé na Salomon den un soño i a bis’é: “Pidi loke bo kier pa mi duna bo.” (2 Krónikanan 1:7) En bes di pidi gran rikesa, gloria personal i viktorianan polítiko, Salomon a revelá kua tabata e norma- i balornan ku tabata importante p’e: el a pidi un kurason sabí, huisioso i obediente, di manera ku e por tabata un bon gobernante pa e nashon di Israel.

Kon e gobernashon di Salomon a influensiá e pueblo? Dios a bendishoná Salomon ku sabiduria, gloria i rikesa personal, tanten ku e tabata fiel na e norma- i balornan spiritual di e nashon. Deskubrimentunan arkeológiko ta konfirmá e prosperidat material di e reinado di Salomon. E buki The Archaeology of the Land of Israel (Arkeologia di e Pais di Israel) ta deklará: “E rikesa ku a basha drenta e palasio real for di tur direkshon, i e komersio floresiente . . . a okashoná un revolushon rápido i riparabel den tur aspekto di kultura material.”

Sí, e bon gobernashon di Salomon a trese pas, siguridat i felisidat pa su siudadanonan. “Huda i Israel tabata biba den siguridat, kada hòmber bou di su mata di wendrùif i bou di su palu di figu, for di Dan te na Beerseba, tur e dianan di Salomon.”—1 Reinan 4:20, 25.

E Mal Ehèmpel di Rei Salomon

Sin embargo, lamentablemente Salomon su norma- i balornan ku tempu a kambia, meskos ku ta pasa ku asina hopi lider djawe. E relato di Beibel ta bisa: “E tabatin sheteshen esposa, prensèsnan, i treshen konkubina, i su esposanan a hasi su kurason desviá. Pasobra a sosodé ku ora Salomon a bira bieu, su esposanan a hasi su kurason desviá pa sigui tras di otro diosnan; i su kurason no tabata kompletamente dediká na SEÑOR su Dios, manera kurason di su tata David tabata.”—1 Reinan 11:3, 4.

Ki efekto e kambio den Salomon su norma- i balornan tabatin riba su pueblo? Apesar di su gran abilidat i sabiduria, Salomon a bira un gobernante opresivo durante e último parti di su reinado. E gastunan haltu di su gobernashon a kaba ku e ekonomia di e nashon. E forsa laboral a bira malkontentu. Rivalnan polítiko a resistí e rei i a buska manera di kita su poder. E nashon a pèrdè gran parti di su solidaridat. Ironia ta ku ta Salomon mes a skirbi: “Ora ku e hustunan oumentá, pueblo ta regosihá, ma ora ku un malbado ta goberná, pueblo ta suspirá.”—Proverbionan 29:2.

Djis despues di Salomon su morto, disturbionan polítiko i deskonfiansa a pone e nashon parti na dos, i a sigui un periodo di sufrimentu, desunion i deterioro. E israelitanan a sinti un gran pèrdida. Nan gobièrnu a kambia su norma- i balornan, i a lubidá loke ta na mihó interes di e pueblo. E fayo básiko tabata ku nan lidernan a ignorá Yehova i su leinan. Pues, henter e nashon a sufri.

Falta di Konfiansa Ta Tur Kaminda Awe

Masha tiki hende den sírkulonan gubernamental, komersial i religioso ta presta atenshon na mantené norma- i balornan haltu. Esaki na su turno a pone ku e poblashon en general ta sinti un gran pèrdida den nan mente i kurason. Gobièrnu i otro lidernan ta kada bes ménos kapas pa solushoná e problemanan básiko di nan pais.

Por ehèmpel, nan no a logra pone un fin na guera ni frena e kresiente kosto di kuido médiko ni e mal efektonan di trafikashon ilegal di droga. E sistemanan di edukashon tambe ta bai atras. Vários gobièrnu ta asta patrosiná gèmbelmentu organisá. Hopi lider komersial i religioso tambe a resultá di ta un desepshon sorprendente debí na nan akshonnan korupto i inmoral. P’esei no ta straño ku tur kaminda tin un falta di konfiansa den e integridat di esnan ku hende ta mira na dje komo lider.

Ta posibel pa un gobièrnu protehá i asta hiba delantera den sostené derechonan humano i norma- i balornan básiko? Sí, esei ta posibel. Nos artíkulo final lo splika kon.

[Komentario na página 7]

‘Golosidat, egoismo i falta di solidaridat, ta parse di ta dominá mundu.’—INTERNATIONAL HERALD TRIBUNE

[Plachinan na página 8]

Ora Rei Salomon a obedesé e leinan di Dios, el a transmití normanan haltu na su siudadanonan