Bai na kontenido

Bai na kontenido

Piñata—Un Tradishon Bieu

Piñata—Un Tradishon Bieu

Piñata—Un Tradishon Bieu

DI UN ESKRITOR DI SPIÈRTA! NA MEXICO

E MUCHANAN den bario tin un fiesta. Nos por tende nan stèmnan eksitá grita: “Dale! Dale! Dale!” Nos ta lur den e patio i nos ta mira un buriku kolorido dekorá ku crêpe papier mará na dos palu. Un mucha ku wowo tapá ta dal e buriku ku un palu i ta purba kibr’é. E invitadonan ta grita pa anim’é. Porfin e buriku ta kibra, i mangel, fruta i ko’i hunga ta basha for di dje. E muchanan ta na harimentu i tur hende lihé-lihé ta purba piki e regalonan. E ta parse algu leuk. E hendenan a bisa nos ku e buriku ta un piñata i ku kibramentu di piñata na fiesta ta un tradishon aki na Mexico i na algun otro pais latinoamerikano.

Nos ta puntra nos mes ta pakiko piñata ta asina popular. Kiko ta su orígen? Kibramentu di piñata tin un nifikashon spesial? Nos a disidí di investigá esei.

Orígen di Piñata

Segun opinion general, ta e chinesnan lo tabata e proménan pa usa algu manera piñata komo parti di nan selebrashon di Aña Nobo, lokual a marka tambe prinsipio di lènte. Nan tabata traha figura di baka, bue, i búfalo, i nan tabata fura nan ku papel di koló i yena nan ku sinku tipo di simia. Nan tabata usa palu di koló pa kibra e figuranan. Nan tabata kima e papelnan di dekorashon ku nan a usa pa kubri e figuranan, anto kaba nan tabata warda e shinishi pa haña suerte durante e aña binidero.

Aparentemente den siglo 13, e biahero di Venesia, Marko Polo, a hiba e kustumber aki di China pa Italia. Ei, el a haña su nòmber aktual for di e palabra italiano pignatta òf pòchi frágil, anto nan a yen’é ku chochoria, hoya òf mangel en bes di simia. Despues e tradishon a plama bai Spaña. Kibramentu di piñata a bira un kustumber riba e promé djadumingu di Kuaresma. * Ta parse ku na prinsipio di siglo 16, misioneronan spañó a trese piñata Mexico.

Sin embargo, e misioneronan spañó lo a keda sorprendí (meskos ku nos) ora nan a haña sa ku e nativonan di Mexico ya kaba tabatin un tradishon similar. E astekanan a selebrá hasimentu di aña di Huitzilopochtli, nan dios di solo i guera, dor di pone un pòch’i klei riba un biga den su tèmpel na fin di aña. E pòchi tabata dekorá ku pluma kolorido i yená ku tesoro hopi chikitu. Despues nan tabata kibr’é ku un palu, i e tesoronan ku tabata basha for di dje a bira un ofrenda pa e imágen di e dios. E mayanan tambe a hunga un wega den kua partisipantenan ku wowo tapá tabata dal un pòch’i klei kologá na un kabuya.

Komo parti di nan strategia pa kombertí e indjannan, e misioneronan spañó ingeniosamente a hasi uso di piñata pa simbolisá, entre otro, e lucha kristian pa vense Diabel i piká. E piñata tradishonal tabata un pòch’i klei kubrí ku papel di koló i trahá den forma di strea ku shete punta dòrná ku slenger. Nan tabata bisa ku e shete puntanan aki ta representá e shete pikánan mortal: kudishi, golosidat, flohedat spiritual, orguyo, envidia, rabia i pashon. Kibramentu di piñata ku wowo tapá a representá fe inkuestionabel i determinashon fuerte pa vense tentashon òf maldat. E regalonan den e piñata tabata e rekompensa.

E Piñata Djawe

Mas despues, piñata a bira parti di e festividatnan di posada * durante e temporada di Pasku i te awe e ta asina. (Nan ta usa un piñata den forma di strea pa representá e strea ku a guia e astrólogonan pa Bètlehèm.) Tambe nan ta haña ku ta masha importante pa kibra piñata na fiesta di hasimentu di aña. Sí, piñata a bira asina un tradishon mèksikano ku Mexico ta asta eksportá nan pa otro pais.

Nos a bin haña sa ku pa hopi hende na Mexico, piñata a pèrdè su nifikashon religioso i nan ta konsider’é komo algu leuk i inofensivo. De echo, na Mexico nan ta usa piñata na vários okashon festivo, no solamente ora di posada òf hasimentu di aña. I bo por kumpra nan den hopi figura ademas di e strea tradishonal. Tin biaha nan ta trahá den forma di bestia, flor i payaso.

Kristiannan mester tene kuenta ku konsenshi di otro hende ora nan ta evaluá pa usa piñata na un fiesta. (1 Korintionan 10:31-33) E punto prinsipal no ta pa wak kiko e práktika a nifiká míles di aña pasá, sino kon e área kaminda abo ta biba ta mir’é. Ta klaru ku opinion por varia di un lugá pa otro. Ta p’esei ta sabí pa evitá di laga e asuntu bira un problema. Beibel ta bisa: “No laga ningun hende buska su mes interes, sino esun di su próhimo.”—1 Korintionan 10:24.

[Nota]

^ par. 7 Den algun religion, manera katolisismo, Kuaresma ta e periodo di 40 dia di penitensia ku ta kaba durante Semana Santa ku e selebrashon di Pasku di Resurekshon.

^ par. 11 Na Mexico, posada ta un selebrashon di nuebe dia promé ku Pasku. Hende ta aktua manera Hosé ku Maria buskando posada òf kaminda di keda. Nan ta kibra un piñata riba kada un di e nuebe anochinan komo kulminashon di e festividatnan.

[Plachi na página 23]

Tene kuenta ku konsenshi di otro hende ora di evaluá si ta usa piñata na un fiesta

[Plachi na página 23]

Tin piñata di tur tipo di figura i tamaño