Un Maribomba Parasit Pero Tòg Útil

TA BÈRDAT ku mamundènguè (un tipo di maribomba) tin un aparensia straño, kasi spantoso. Pero dikon nan ta yam’é un parasit? Pasobra por lo general e ta reprodusí su mes dor di pone un webu riba—òf den—e larva di un otro insekto òf araña.

Na Norteamérika tin mas ku 3.000 sorto di mamundènguè. Mamundènguè na nan turno ta forma parti di un famia grandi di diferente tipo di maribomba parasit. Sientífikonan ta kalkulá ku mundialmente tin mas ku 40.000 sorto ku ta pertenesé na e famia di insekto aki.

Tin vários tamaño di mamundènguè, for di mas o ménos 0,3 centimeter te 5 centimeter largu. E parti patras di nan kurpa ta delegá i kurvá, i ta mas largu ku nan kabes i pechu huntu. Distinto for di maribomba pikadó, mamundènguè su antènanan na su kabes ta mas largu.

E rasgo ku mas ta distinguí mamundènguè ta un tubu manera angua ku nan tin na punta di e parti patras di nan kurpa. E ta un órgano pa pone webu (legboor), i hopi bes e ta mas largu ku e kurpa. E ta fini manera un kabei di kabai i tin tres drachi ku ta move bai-bini pa pusha e webu manda abou dor di e tubu.

Kon mamundènguè ta haña sa unda tin larva pa sirbi komo un posibel anfitrion pa su webu? Hende a yega di opservá kon un tipo di mamundènguè hembra, Megarhyssa, ta klòp ku su antènanan riba un palu pa detektá vibrashon di un larva ku tabata 2 centimeter òf mas bou di kaska di e palu. Unabes ku e sinti ku tin un larva, e ta kuminsá klòp mas duru. Kaba e ta kuminsá pusha dor di e kaska di palu ku e tubu, komo si fuera e ta bora e palu.

Opservadónan a remarká: “Unabes ku e punta di e tubu di pone webu di e mamundènguè mishi ku e larva, e ta primi saka un solo webu dor di e tubu, i ta pon’é sea banda, òf riba, e anfitrion kondená.” Ora e webu brui, e larva di mamundènguè ta alimentá su mes ku e vèt i líkido di kurpa di e larva anfitrion. Kaba e ta lora su mes den un pòp di seda den kua lo e desaroyá bira un mamundènguè adulto. Ora ku e mamundènguè sali na superfisie di e palu, e ta kla pa kastigá un generashon nobo di insekto.

Ounke un hende podisé ta deskribí e grupo di insekto aki komo parasit kruel, mamundènguè ta sirbi un propósito importante. Nan larvanan ta alimentá nan mes ku insektonan ku ta perhudiká plantashon di kuminda, insektonan manera chincha di maishi, bakatòr di katuna, bichi di apel i bakatòr di aspárago, pa menshoná djis un par. Pues, evidentemente mamundènguè ta yuda mantené pèst di agrikultura bou di kontròl.

Ounke tin masha hopi mamundènguè, masha poko bes hende ta mira nan pasobra por lo general nan ta kome, brui i pone webu na lugánan ku rara bes hende ta bishitá. Pues mamundènguè ta sirbi komo un ehèmpel mas di e diversidat i balansa ku tin den organismonan bibu, algu ku hende tin ku kaba di komprondé ainda.

[Plachi na página 18]

Un mamundènguè preparando pa pone su webu

[Rekonosementu]

Scott Bauer/Agricultural Research Service, USDA