Bai na kontenido

Bai na kontenido

Opservando Mundu

Opservando Mundu

Opservando Mundu

Propaganda pa ‘Junk Food’ Ta Konsentrá Riba Mucha

Un kresiente kantidat di eksperto riba tereno di nutrishon ta akusando kompanianan di ‘fast-food’ ku nan ta hibando “un kampaña intenso di propaganda ku ta daña muchanan su kustumbernan di kome i ku ta pone nan riba kaminda pa gordura ekstremo,” segun un artíkulo publiká den e korant IHT Asahi Shimbun di Tokio. E informe ta bisa ku “televishon ta keda e medio mas poderoso pa stimulá mucha pa kumpra.” Pero fuera di esei, kompanianan di kuminda ta “hañando tur manera imaginabel pa pone nòmber di nan produktonan dilanti mucha.” Pelíkulanan, sitionan riba Internet, bukinan di rekenen, i un variedat grandi di pòpchi i ko’i hunga tin propaganda di kompanianan di kuminda. Dikon propaganda ta konsentrá riba mucha? Segun James McNeal, profesor di merkadeo di e universidat Texas A&M, “esei ta e merkado mas grandi ku tin.” Sin embargo, Profèser Walter Willet di Skol di Salú Públiko di Harvard ta bisa: “Mayoria di loke nan ta bende ta ‘junk food.’ Ta kuantu biaha bo sa mira propaganda pa fruta ku bèrdura?”

Bòter di Awa Ku Ta Safe

Un estudio di Universidat di Calgary, Canada, a deskubrí “nivelnan alarmantemente haltu di bakteria den bòter di awa ku hende ta bolbe usa sin ku ta laba nan,” segun e revista Better Homes & Gardens. E estudio a mustra ku mas ku 13 porshento di bòter ku alumnonan di skol básiko tabata usa, a surpasá nivelnan di bakteria ku nan ta konsiderá safe. Entre e bakterianan ku nan a haña tabatin bakteria di sushi di hende, probablemente pasobra e alumnonan lo no ta laba man bon despues di usa w.c. Un investigadó ta sugerí pa laba bòter di awa regularmente ku awa kayente i habon i laga nan seka kompletamente promé ku bolbe yena nan ku awa.

Lès di Muzik i Memoria

Investigashonnan nobo ta revelá ku “mucha ku ta siña muzik ta desaroyá un memoria i vokabulario hopi mas mihó ku mucha ku no ta siña muzik,” segun e korant Globe and Mail di Canada. Dr. Agnes Chan di Universidat Chines di Hong Kong a bisa ku siñamentu di muzik ta stimulá e banda robes di e selebro, lokual ta mehorá e funshon general di e selebro i ta permití e selebro efektuá otro tareanan—manera abilidat ku palabra—mas mihó. Nan a hasi tèstnan di memorisá palabra i plachi ku 90 alumno di entre 6 pa 15 aña. Esnan ku a sigui lès di muzik por a kòrda hopi mas palabra ku e alumnonan ku no a yega di haña lès. Mas tantu tempu nan a sigui lès di muzik, mas mihó nan por a siña memorisá palabra. Segun Dr. Chan, “esei ta manera un ehersisio variá pa e selebro.” E ta kere ku mucha ku ta siña muzik “probablemente lo nota ku ta mas fásil pa siña na skol.”

Kuantu Strea Tin?

E korant The Daily Telegraph di Lònden ta informá: “Astrónomonan a logra kalkulá ku tin 70 mil mion mion mion strea—esta, shete siguí pa 22 sero—ku ta visibel for di Tera” ku teleskop. E astrónomonan, di Eskosia, Merka i Oustralia, “a konta tur e galaksianan den un region chikí di e universo ku ta keda pegá ku Tera” i a kalkulá kuantu strea kada galaksia tabatin. A base di e sifra ei nan a kalkulá e kantidat di strea den e restu di shelu. Dr. Simon Driver di Oustralia, kende a enkabesá e tim, a bisa: “Esaki no ta e kantidat total di strea den universo, sino mas bien ta e kantidat ku nos teleskopnan lo por mira.” “Asta pa un astrónomo profeshonal ku tin kustumber di traha ku sifranan astronómiko, esaki ta bula nan sintí.” Ku wowo so, sin usa ningun aparato, hende por mira solamente un par di mil strea si nan ta na un di e lugánan mas skur na mundu. I den un stat grandi nan lo por mira solamente 100 strea.

Tayer Ku Falta Airu

Un komunikado den e revista franses Valeurs actuelles ta deklará: “Un di kada 17 aksidente fatal di tráfiko ta direktamente ligá ku e kondishon di tayer.” Estudionan kondusí pa e kompania di tayer Michelin a demostrá ku “na 2002, 2 di kada 3 vehíkulo tabatin por lo ménos un tayer ku konstantemente tabata falta airu.” Segun Pierre Menendes, direktor tékniko di komunikashon pa Michelin, “shofùrnan ta kere ekibokadamente ku si nan yena muchu airu e por pone nan tayernan rementá i ku esaki ta mas peligroso ku si nan falta airu. Ta nèt lo kontrario.” Tayer ku falta airu ta mas peligroso ku tayer ku tin muchu airu. Ora e preshon di tayer baha bou di normal, ta tarda mas tantu pa e vehíkulo kue brek i tayernan no ta gara bon riba kaminda den bògt. Tambe, segun e informe, “si bo bira e stürwil diripiente esei por pone bo pèrdè kontròl riba e vehíkulo.” Ademas, segun ku e preshon di e tayer ta baha, e tayer su forma ta kambia. Esaki ta pone su komponentenan keinta, loke por pone e tayer kibra diripiente.

Religion na Fransia Ta Menguando

Na Fransia, “praktikamentu di religion ta kabando na nada,” segun e korant franses Le Monde. Ounke 73 porshento di e poblashon franses ta bisa ku nan ta religioso, ta solamente 24 porshento ta kere ku Dios ta eksistí “sigur.” Un 34 porshento ta bisa ku esei ta “probabel,” miéntras ku 19 porshento ta bisa “improbabel” i 22 porshento ta bisa ku Dios su eksistensia ta “imposibel.” Apénas 12 porshento di esnan entrevistá ta asistí na un servisio religioso por lo ménos un biaha pa siman, i 25 porshento ta resa “tur dia” òf “hopi bes.” Sosiólogo Régis Debray a bisa ku e tendensia ta pa hende pertenesé na un religion, no pasobra nan tin fe, sino djis pa nan ta miembro. El a deklará: “Religion ta birando djis un etikèt.”

Tròmpèt di Kokolishi

E revista New Scientist ta informá ku “kisas antiguo tròmpètnan peruano trahá di kokolishi Strombus [karkó] a wòrdu usá pa duna señal riba distansianan grandi.” Na Perú, investigadónan a deskubrí 20 tròmpèt dekorá, trahá di kokolishi di karkó, i kada un adaptá ku un boka pa supla. Den laboratorio e tròmpètnan a produsí un nivel di zonidu di 111 desibèl, ku ta igual ku e nivel di un zag di kadena. New Scientist a bisa: “Den e serunan trankil di Andes hende lo por a tende e zonidu penetrante di e tròmpètnan na un distansia di por lo ménos kuater kilometer.”

Regalo di Kasamentu via Tarheta di Krédito

Tradishonalmente na kasamentunan turko, hende ku bin pa felisitá e pareha ta dòrna e brùit ku hoya i e brùidehòm ku plaka. Pero na Turkia, meskos ku na hopi otro pais, tarhetanan di krédito ta birando popular. Na un kasamentu resien na Antalya, e pareha kasá tabatin un mashin di pasa tarheta di krédito na e fiesta, segun e korant Frankfurter Allgemeine Zeitung. Amigu- i famianan tabata pasa nan tarheta di krédito dor di e mashin pa asina depositá plaka riba e pareha su kuenta bankario i despues tabata dòrna e brùit i e brùidehòm ku e resibunan.

Un Playa pa “Gorditonan”

Na Mexico, un hotèl a reservá un sekshon di su playa pa hende ku tin bèrgwensa di kana riba un playa ku ta di pak ku hende delegá, segun e korant El Economista. E hotèl situá kantu di laman na Cancún a adoptá e lema “Sea Gordo i Sea Felis.” E hotèl ta spera di por “atraé e personanan ku ta teme di bai kantu di awa den trahe di baño debí na nan kilonan di mas.” E personal di e hotèl, ku ta konsistí di hende di tur peso, ta entrená pa trata turistanan gordo sin diskriminashon, segun e informe, “pasobra ya kaba nan ta ser diskriminá sinfin den bida diario.”