Bai na kontenido

Bai na kontenido

Un Bishita na e Isla di Glas

Un Bishita na e Isla di Glas

Un Bishita na e Isla di Glas

DI UN ESKRITOR DI SPIÈRTA! NA ITALIA

UN ARTESANO maestro ta hinka su pipa di supla glas den e buraku di gloria, un buraku chikí den banda di un fòrnu super kayente. E bola di glas líkido ku e ta saka ta bria manera ora solo ta baha. Un hilu fini koló oraño ta flèsh entre e fòrnu i e pipa i ta disparsé rápidamente. E artesano ta drei e glas líkido aki riba un mesa di metal, i e bola ta haña forma di silinder. Ku un suplá kòrtiku den e pipa, e ta pone e masa reis, anto ta bolbe drei e, his’é na laira, eksamin’é i bent’é bèk den kandela.

Nos ta na Murano, un isla chikí den e Lagun di Venesia, Italia. E isla ta famoso pa su produktonan di glas (arte Murano). De echo, pa mas ku 1.000 aña nan ta supla glas den e region aki. E restunan di un fábrika di glas na Torcello, un isla bisiña den e lagun, ta data for di siglo 7 di nos era. Sin embargo, e promé evidensia di produkshon di glas na Venesia mes ta bini di un akta di aña 982 di nos era, pa kua un sierto “Domenicus e trahadó di glas,” a para testigu.

Pa aña 1224, trahadónan di glas di Venesia tabatin un asosiashon di artesano. Na 1291 e Gran Konsilio di Venesia a ordená pa saka tur fòrnu di traha glas for di e stat, kisas pa motibunan di siguridat. Hopi di nan a muda pa Murano, ku ta keda mas o ménos un kilometer na otro banda di e lagun, i ei nan a keda te awe.

Dikon Glas di Venesia Ta Asina Famoso?

Siendo ku for di antigwedat hende tabata traha glas den hopi parti di mundu, ta kiko ta hasi e arte Murano, òf glas di Venesia, asina spesial? Nan ta kere ku e artesanonan lokal a logra refiná nan arte i bira asina ekselente trahadó di glas debí na e kontakto frekuente entre Venesia ku otro regionnan ku tabatin un historia largu den trahamentu di glas, paisnan manera Egipto, Fenisia, Siria i Korinto di e periodo di Imperio Bizantino. De echo, ta parse ku e fábrikanan mas bieu ku nan konosé di Venesia a siña hopi di e fábrikanan oriental di supla glas. E téknikanan ku nan a usa na Murano a alkansá un nivel di abilidat i kalidat ku podisé ningun otro sentro europeo di traha glas no a alkansá.

Den Europa di siglo 13 i 14, Venesia tabata “e úniko sentro di traha glas ku por a produsí ‘obranan di arte’ di glas suplá,” segun e buki Glass in Murano. Nan tabata eksportá produktonan di Venesia pa lugánan leu, den parti ost di Mediteráneo i den Nort Europa. Na aña 1399, Rei Richard II di Inglatera a permití dos barku di Venesia mara den haf di Lònden pa bende produktonan di glas. Den e mesun periodo ei, glas di Venesia tabata entre e poseshonnan di aristokratnan di Fransia. Ku tempu, Murano a bira famoso pa entre otro, spil, shandilié, ophetonan di glas di koló, dekorashonnan di oro i di glazür, kristal, piedranan presioso di imitashon, kèlkinan ku pia masha elaborá i ophetonan masha fini diseñá.

Venesia tabata vigilá su sekretonan di negoshi masha bon mes i a hasi tur esfuerso pa evitá ku lo a lanta fábrikanan pafó di Venesia ku lo por a forma kompetensia pa nan. For di siglo 13, tabata prohibí pa trahadónan di glas muda bai otro kaminda. Medidanan di protekshon a bira mas severo, i tabata permití solamente hende ku pleno siudadania di Murano pa ta trahadó di glas òf pa siña e fishi. Na un tempu, trahadónan di glas ku hui for di e region i ser gará, tabata haña but pisá i sentensiá na sinku aña komo remadó di barku ku nan pia na kadena.

Asina mes, trahadónan tabata emigrá ilegalmente pa sitionan rònt Italia i Europa i a kuminsá kompetí ku Murano, produsiendo e mesun produktonan i usando e mesun métodonan. Den hopi kaso tabata kasi imposibel pa distinguí nan produkto—ku a bira konosí komo à la façon de Venise, es desir, estilo di Venesia—for di esnan trahá na Murano.

Artesania di Venesia a alkansá su punto kulminante den siglo 15 i 16. Murano a dominá e merkado i su produktonan tabata ser usá na mesa di reinan. Algun di su spesialidatnan tabata e formanan kreativo di su kristal fini suplá, su glazürnan pintá, su glas mat lattimo, i su reticello (glas di kanchi).

E tempu ei, segun un historiadó di arte di glas, “e biahero kurioso ku yega na e lagun durante e periodo ku e fòrnunan tabata traha lo no a keda sin bishitá nan.” Nos tampoko no kier a pèrdè esei. P’esei awe mainta nos ta bai kue un vaporetto, un boto di motor ku ta fungi komo bùs, for di Gran Kanal pa Murano. Ban huntu ku nos.

Fòrnu- i Showroomnan

Asina ku nos baha for di e vaporetto na e promé parada di Murano, hende ta dirigí nos na e fábrikanan di glas ku ta keda mas serka, kaminda nos por mira demostrashonnan grátis di e arte di e trahadónan di glas. Nos ta wak kon un artesano ta supla i zuai un bola di glas líkido hasié un blas largu na punta di su pipa. Anto usando tan ku skèr na un manera masha ábil, e ta rèk, kòrta i primi e masa sin forma i kombertié den kabes, pia i rabu di un kabai.

Ora nos sali for di e promé fábrika, nos ta kana keiru a lo largu di Rio dei vetrai, e kanal di trahadónan di glas. E ta un kanal di awa trankil kaminda, meskos ku den gran parti di Venesia, e úniko tráfiko ta riba asera i riba awa. Aki nos a realisá ku Murano tin kantidat di tayer i showroom. Algun di nan ta show artíkulonan elegante i di kalidat—manera sèt di sèrvis, kándela i eskulturanan sólido i impreshonante—ku sin duda ta rekerí basta abilidat i atenshon pa produsí nan. Otro tayernan ta ofresé produktonan mas pagabel, for di kralchi te na vas i kosnan pa wanta papel trahá di glas kolorido. Hopi di nan ta masha bunita mes. Tur ta trahá na man.

Nos ta keda fasiná ora nos mira kon nan ta traha e vários artíkulonan. Glas di Murano ta konsistí pa 70 porshento di santu i 30 porshento di soda, kalki, nitrato di potasio òf di sodio, i arséniko. E glas ta bira líkido na 1.400 grado Celsius i duru rònt di 500 grado Celsius. Na e temperatura korekto entre e dosnan aki, e glas ta moli i manehabel. P’esei pa supla e glas òf pa form’é e artesano tin ku hink’é bes tras bes den kandela pa renobá su fleksibilidat. E artesano ta sinta na un banki entre dos brasa horizontal, riba kua e ta pone su pipa i ta drei e. Segun ku e ta drei e pipa ku un man, e otro man ta tene un hèrmènt òf un malchi papa muhá trahá di palu di pera—ku ta hopi resistente kontra kandela—pa asina forma e masa di glas líkido.

Nos ta para wak kon un artesano ta supla un blas den un malchi ku kanal den dje, anto ta laga un asistènt kòrta un banda di e blas, kaba e artesano ta drei su pipa rònt di su as pa laga e blas habri manera e kònòpi di un flor. E ta sigui keinta e glas i form’é i ku tan ta dobla e rant di manera ku e ta kombertí e glas den un lampi forma di leli pa un shandilié.

Pa agregá koló na e masa di glas líkido transparente, e artesano ta sprengu puiru di koló ku por dirti. Nan ta optené e efekto di flor dor di usa e téknika di murrine, esta, nan ta agregá pidanan di bara fini di glas prepará, forma di moneda, ku tin patronchinan di koló ta pasa den nan. Nan ta lora un masa di glas líkido di tal manera ku nan ta kubri e parti pafó di su superfisie ku e baranan di glas òf ku sekshonnan di bara di glas ku nan ta pone paralelo riba un plachi di metal. Ora hinka e baranan di glas aki bèk den fòrnu—sea nan ta multikoló, manera kanchi òf forma di spiral—nan ta dirti i ta drenta den e masa, ku e ora ei por ser suplá den forma di un vas, un lampi òf loke sea ta e forma deseá. Artíkulonan di glas diki ku tin vários kapa di glas di koló òf glas transparente ta ser trahá dor di hinka e opheto den vários wea pa dirti.

Sí, kada opheto ta parse di tin un historia i un téknika spesial su tras. Grásias na nan tradishonnan di siglonan bieu, e trahadónan di glas di Venesia su isla históriko por usa kandela pa transformá santu den kreashonnan espléndido i briante.

[Plachi na página 16]

Rio dei vetrai, Murano, Italia

[Plachi na página 17]

“Kopa di Barovier” di siglo 15

[Plachi na página 17]

Un kèlki di siglo 16 grabá ku punta di djamanta

[Plachinan na página 18]

1. E buraku di gloria

2. Un artesano ta duna forma na un klòmpi di glas

3. Ta bolbe keinta e glas pa renobá su fleksibilidat

4. Usando tan ku skèr, e artesano ta agregá pia na un kabai

5. E resultado final

[Rekonosementu]

Potrètnan kortesia di http://philip.greenspun.com