Bai na kontenido

Bai na kontenido

Kon Bo Por Train Bo Kachó

Kon Bo Por Train Bo Kachó

Kon Bo Por Train Bo Kachó

Di un eskritor di Spièrta! na Mexico

“MI KACHÓ no ta bini serka mi ora mi yam’é.” “Mi kachó ta blaf asina tantu ku mi bisiñanan a kuminsá keha.” “Mi kachó ta gusta bula riba mi i riba mi bishitantenan.” Den tur e kasonan ei, doñonan di kachó ta puntra den nan frustrashon: “Kiko mi por hasi?”

Probablemente e kontesta ta pa duna bo kachó training di obedensia básiko—siñ’é obedesé komandonan òf òrdunan simpel. Klaru ku ta mihó bo kuminsá ora bo kachó ta chikitu ainda. Pero asta kachó mas grandi por siña. Marcos, un entrenadó profeshonal di kachó na Mexico, a bisa: “E edat mínimo di e kachónan ku nos ta risibí pa train ta kuater luna, i e máksimo ta sinku aña. Pero ami a yega di siña kachó di asta dies aña bieu obedensia básiko.”

Kachó ta un bestia inteligente. Ta train kachó pa hole droga i eksplosivo, pa yuda hende desabilitá i pa asistí den akshonnan di reskate. Pero kon bo por train bo kachó p’e obedesé bo?

Komposishon Genétiko

Na promé lugá, bo tin ku sa algu di e komposishon genétiko di bo kachó. Kachó, meskos ku lobo, ta inkliná instintivamente pa biba den un grupo bou di un lider, i kaminda kada bestia tin su puesto. Den e kaso di bo kachó, bo famia ta su grupo, i e tin ku komprondé ku abo ta e lider.

Den un grupo di lobo, e lider ta skohe e lugá mas kayente i mas haltu pa e drumi. Tambe e ta kome promé ku e otronan. Pues si bo ta laga bo kachó drumi riba bo kama òf subi por ehèmpel riba bo sofá, e ta kapas di kere ku t’e ta e lider. Si bo tira kuminda p’e for di mesa, tanten ku bo mes ta kome, tambe e por haña e idea ei.

Asta bo kachó chikí por siña ku ta abo ta su bas. Kon? Wak e duru den su wowonan te ora e kita su kara. Un otro bon training ta pa pasa man riba e kachó su barika ora e ta drumi riba su lomba, ya ku esei ta nifiká un posishon di sumishon p’e. Si bo kachó ta hasi ferfelu i no tin fin di stòp ora bo bisa “Nò,” purba di no aster e òf bai lag’é.

Ora bo kachó ta obedesé bo komandonan, e ta rekonosiendo ku ta abo ta manda riba dje. Si abo komo su doño no lag’é komprondé ku ta abo ta su bas, e por kere ku e ta bo pareu òf superior na bo, i e ta bai komportá su mes asina tambe.

Kon pa Siña Bo Kachó Komandonan Simpel

Pa siña bo kachó komandonan básiko, bo mester tin un banchi, un kadena i hopi pasenshi. Un manual di entrenamentu ta rekomendá lo siguiente: (1) Duna un komando simpel di ún palabra, (2) demostrá e akshon deseá i (3) duna elogio mesora na momentu ku e kachó kumpli. Bo tono di bos ta mas importante ku e palabranan ku bo ta bisa. Duna komando den un tono firme, i elogio mester ta den un tono kontentu i kariñoso.

No tin nodi suta òf dal e kachó. Segun Marcos, e entrenadó sitá anteriormente: “Ami simplemente ta bisa ‘Nò’ ku un tono skèrpi, prolongando e vokal, pa e kachó por sa ku mi no ta kontentu ku loke el a hasi. Un kachó ta sufisiente sabí pa sa ki ora bo ta rekompens’é i ki ora bo ta bezig ta skual e.”

Si bo tin ku hasi algu mas drástiko, lo bo por gara e kachó parti patras di su nèk i sagudié suavemente miéntras bo ta bisa “Nò.” Skual e kachó durante òf dirèkt despues ku e hasi malu. Tene kuenta ku un kachó no por komprondé pakiko bo ta rabiá kuné ora bo rous e algun minüt òf algun ora despues di su malu. Ni e no ta komprondé pakiko un sierto akshon ta aseptabel na un okashon sí pero na un otro okashon nò. Pues, sea konsistente.

E komando di mas básiko den tur lès di obedensia ta “Sinta!” Si bo kachó konosé e komando aki, bo por kontrol’é ora e bira demasiado aktivo. Por ehèmpel, bo por bisa bo kachó pa sinta ora e kuminsá bula riba bishitantenan. Pa siña bo kachó sinta, pega e kadena n’e banchi i dun’é e komando miéntras bo ta pusha su parti patras manda abou i trèk su kabes n’e kadena suavemente manda ariba. Elogi’é mesora. Ripití e stapnan aki te ora e kachó ta obedesé e komando riba su mes.

Pa siña bo kachó pa keda sinta, usa e komando “Keda!” miéntras bo ta para su dilanti i saka bo man ku bo plant’i man dirigí na dje. Si e kachó move, bisa “Nò” i pon’é sinta bèk. Ripití e komando, i elogiá bo kachó ora e keda sinta un ratu. Segun ku e ta obedesé e komando, oumentá e ratu ku e ta sinta gradualmente i tambe e distansia entre abo i bo kachó.

E mihó manera pa siña un kachó pa bini serka bo ta di usa un kadena largu i snuk e suavemente miéntras bo ta yam’é na su nòmber i dun’é e komando “Bin!” Bèk bai patras segun ku e kachó ta bini riba bo, i sigui elogi’é. Pronto lo e respondé na bo yamada sin ku bo tin ku snuk e kadena. Si bo kachó lòs i e no ke obedesé e komando pa “Bin!,” yam’é i kore bai den direkshon kontrario. Hopi bes, su instinto ta mand’é kore bo tras.

Un palabra di koutela: Nunka usa e palabra “bin” pa un motibu negativo, manera pa bo skual e. Bo kachó mester siña ku ora e obedesé e komando pa “Bin,” esei lo ta pa algu agradabel, sea ta pa haña elogio òf un kos di kome. Si bo pèrdè pasenshi den siñamentu di e komando aki, bo kachó lo asosiá e binimentu ku algu desagradabel i lo e no obedesé.

Tambe bo por siña bo kachó kana banda di bo, sin ku e ta kana bai laga bo ni keda atras. Pa hasi esaki, usa un banchi spesial den forma di kadena i un kadena kòrtiku. Ku e kachó na bo man robes, dun’é e komando “Kana!” i sali ku bo pia robes. Si bo kachó purba kana bai laga bo òf ta kai atras, snuk e ku e kadena i ripití e komando. Elogi’é ora e kumpli.

Kon bo por siña bo kachó p’e no bula riba bo? Un método ta pa hala patras usando e komando “Kita!” siguí pa “Sinta!” Un otro método ta pa gara kada un pata dilanti den un man anto bai riba e kachó, ripitiendo e komando “Kita!” Ora e obedesé, elogi’é.

Un Kompañero Fiel

Kòrda, kachó ta un bestia sosial. Si mar’é òf ser’é den kouchi muchu largu, e por bira hiperaktivo, blaf di mas i bira destruktivo. Ku training, bo kachó por bira un kompañero agradabel i fiel—en bes di un bestia ferfelu.

[Kuadro/Plachinan na página 16]

Tep pa Train Kachó

1. Usa semper e mesun palabranan komo komando.

2. Kachó ta gusta tende su nòmber, i esei ta hala su atenshon. Pues usa komando huntu ku e nòmber di e kachó. (“Negro, sinta!”) Pero no usa nòmber di e kachó huntu ku un skual, manera “Nò!” Bo kachó mester siña ku ora e reakshoná riba su nòmber, esei ta trese resultadonan positivo—no negativo.

3. Rekompensá bo kachó dor di elogi’é hopi. Hopi kachó ta mas obediente ora nan haña kariño ku ora nan haña kuminda.

4. Tene e seshonnan di training kòrtiku i agradabel.

5. No kometé e eror di enfatisá mal komportashon dor di duna bo kachó hopi atenshon ora e hasi malu. Esaki lo resultá solamente den ripitishon di e komportashon indeseá.

[Plachinan]

Elogiá bo kachó

“Negro, sinta!”

[Rekonosementu]

Adaptá for di Never, Never Hit Your Dog (Nunka, Nunka No Dal Bo Kachó) i e American Dog Trainers Network.

[Kuadro/Plachi na página 17]

Kon pa Siña Bo Kachó Chikitu Hasi Su Sushi Pafó

Bo por siña un kachó chikitu hasi su sushi pafó ora e tin seis pa ocho siman. Segun e buki Dog Training Basics (Training Básiko pa Kachó), e faktornan klave pa bo por logra siña bo kachó hasi su sushi pafó ta di ten’é será, entren’é, opservá ki ora e ta hasi su nesesidat i elogi’é. Normalmente un kachó no ta gusta susha e área kaminda e ta drumi. P’esei, si bo no por tira bista riba bo kachó, ten’é será òf mará. Sa ki ora e ta hasi su nesesidat, i siñ’é un kaminda spesífiko p’e hasi esei. Bai kuné (na kadena) na e área aki djis despues ku e lanta for di soño, despues ku e kome, despues ku e kaba di hunga, òf promé ku e bai drumi. Ora e ta hasi su sushi, elogi’é. Kisas lo bo ke siñ’é un palabra pa e sa ku ta ora p’e hasi su sushi.

Ora bo kachó chikitu no ta será òf mará, sea alerto p’e indikashonnan di ku e tin ku hasi su nesesidat, por ehèmpel, si e stòp di hunga diripiente, kuminsá bira rònt i hole abou, i kore sali for di e kuarto. Si bo gara bo kachó chikitu ta hasiendo su sushi den kas, skual e i hib’é pafó mesora. * I, un biaha mas, bo no ta gana nada si bo korigié hopi ratu despues ku e hasi malu. Si el a hasi su sushi kaminda e no tabatin mag, limpia e lugá ei ku awa di binager pa kita e holó, sino e kachó lo sigui usa e lugá ei pa hasi su sushi.

[Nota]

^ par. 38 Tin kachó ta bira asina kontentu ora bo kumindá nan te ku nan ta oriná. No ta pa malu nan ta hasi esei; ta un komportashon natural di kachó. E por ta un muestra ku bo kachó ta rekonosé ku ta abo ta su bas. Si bo skual bo kachó den e situashon aki, ta pió so e problema por bira, ya ku esaki por pone bo kachó oriná mas tantu ainda p’e sigui demostrá ku e ta mira abo komo esun superior na dje. Por lo general, pa ora e kachó tin dos aña, e komportashon aki ta stòp.