Bai na kontenido

Bai na kontenido

Ora un Ser Kerí Tin un Malesa Mental

Ora un Ser Kerí Tin un Malesa Mental

Ora un Ser Kerí Tin un Malesa Mental

E DIA a kuminsá manera un dia normal den siman pa famia Johnson. * E famia di un tata, un mama i dos yu, tabata riba pia i bistí pa kuminsá e aktividatnan di e dia ei. Gail a bisa su yu hòmber Matt di 14 aña ku ya e tabata lat pa kue bùs di skol. Loke a sigui despues tabata kompletamente inesperá. Den ménos ku mei ora, Matt a spùit fèrf riba un muraya den kamber, el a purba pega e garashi na kandela i a trata di horka su mes den zòlder.

Gail ku su kasá, Frank, a sigui tras di e ambulans ku a bai ku Matt, tratando desesperadamente di komprondé ta kiko a kaba di pasa. Pero lamentablemente, esei tabata apénas e komienso. Despues a sigui hopi insidente mas kaminda Matt tabata pèrdè kabes, kayendo asina den e mundu skur di malesa mental. Durante e periodo aki di angustia ku a dura sinku aña, el a purba mata su kurpa vários biaha, el a keda arestá dos biaha, el a ser interná den shete hospital sikiátriko i a bai masha hopi konsulta serka profeshonalnan di salú mental. Amigu- i famianan konfundí hopi biaha no tabata sa kiko pa bisa ni pa hasi.

Ta ser kalkulá ku 1 di kada 4 hende na mundu lo sufri di un malesa mental na dado momentu den nan bida. Si tuma na kuenta e estadístika asombroso aki, tin hopi chèns ku bo tin un mayor, yu, ruman òf amigu ku tin un òf otro forma di trastorno selebral. * Kiko bo por hasi si un ser kerí tin un malesa asina?

Rekonosé e síntomanan. No ta tur biaha dòkternan ta detektá mesora ku ta un trastorno mental un persona tin. Amigu- i famianan lo por atribuí e síntomanan na kambionan hormonal, sierto malesa físiko, debilidat den personalidat òf komo e resultado di sirkunstansianan difísil. Anteriormente Matt su mama a mira algun indikashon di problema den Matt, pero Matt su mayornan a pensa ku su beisnan tabata un fase di adolesensia ku lo a pasa despues di korto tempu. Sin embargo, ora tin kambionan grandi den kustumber di drumi, di kome òf den komportashon, esei lo por indiká ku ta trata di algu mas serio. Un eksámen di un profeshonal por hiba na un tratamentu efektivo i na un mihó kalidat di bida pa bo ser kerí.

Buska informashon. Hende ku trastorno mental por lo general no ta den kondishon pa buska informashon tokante nan malesa. P’esei e informashon ku abo por optené for di fuentenan aktual i konfiabel por yuda bo komprondé kiko bo ser kerí ta pasando aden. Tambe esei por yuda bo papia abiertamente ku otro hende i a base di informashon konkreto. Por ehèmpel, Gail a duna e abuelonan di Matt algun pamfleta médiko ku a yuda nan sinti nan mes mas informá i enbolbí.

Buska tratamentu. Apesar ku algun trastorno mental ta di término largu, ku e debido tratamentu hopi persona por tin un bida stabil i produktivo. Desafortunadamente tin hopi di nan ta pena pa añanan largu sin haña yudansa. Meskos ku pa un problema serio di kurason bo mester di un spesialista di kurason, asina tambe pa malesa mental bo tin mester di e atenshon di hende ku sa kon pa trata e malesanan ei. Por ehèmpel, sikiatranan por preskribí remedi ku si un persona usa nan konsistentemente, nan por yud’é dominá su beis, kalma ansiedat i korigí maneranan apnormal di pensa. *

Animá bo ser kerí pa buska yudansa. Personanan ku ta sufri di trastorno mental kisas no ta realisá ku nan tin mester di yudansa. Lo bo por sugerí e persona p’e bai dòkter, òf pa lesa algun artíkulo práktiko òf p’e kòmbersá ku un hende ku a trata ku éksito ku un trastorno similar. Podisé bo ser kerí no ta habrí pa bo konseho. Pero no vasilá pa intervení si un hende bou di bo kuido ta kore e riesgo di kousa daño na su mes òf na otro hende.

Evitá di kulpa e persona. Ainda sientífikonan no a logra saka afó ta kon e interakshon kompliká di faktornan genétiko, ambiental i sosial ta kontribuí na e funshonamentu apnormal di e selebro. E kombinashon di faktornan ku por kontribuí na un trastorno mental ta entre otro leshonnan selebral, uso di supstansianan adiktivo, situashonnan ku ta kousa strès, desbalanse kímiko den kurpa i tendensia heredá pa malesa mental. Lo bo no yuda ku nada si bo kulpa un persona di kosnan ku abo ta pensa ku el a hasi i ku a kontribuí na su malesa. Mas bien lo bo ke usa bo energia pa yud’é i dun’é animashon.

Tene ekspektativanan realístiko. Si bo ta spera di un persona malu mas di loke e por duna, esei por desanim’é. Di otro banda, si bo pone muchu énfasis riba e limitashonnan ku e tin, esei por fomentá un sintimentu di impotensia den e persona. P’esei sòru pa bo ekspektativanan ta realístiko. Klaru ku bo no mester tolerá malecho. Meskos ku tur otro hende, personanan ku trastorno mental por siña for di e konsekuensianan di nan akshon. Komportashon violento kisas ta rekerí akshon hurídiko òf sierto restrikshonnan pa protekshon di e persona òf di otro hende.

Keda den kontakto. Komunikashon ta sumamente importante, maske tin biaha por parse ku loke bo bisa ta ser malinterpretá. E reakshon di un persona ku un trastorno mental por ta impredisibel, i su emoshonnan kisas ta parse inapropiá pa un sierto situashon. No opstante, si bo ta blo kritiká e persona su komentarionan, esei simplemente lo agregá un sintimentu di kulpa na su depreshon. Ora ku palabra no ta yuda, sinta ketu i skucha. Rekonosé e persona su sintimentu- i pensamentunan sin konden’é. Hasi esfuerso pa keda kalmu. Abo i bo ser kerí lo benefisiá si bo demostrá na un manera simpel i konsistente ku bo ta stim’é i ta interesá den dje. Esaki tabata e kaso ku Matt. Un par di aña despues, el a ekspresá apresio pa e hendenan di ken el a bisa ku nan a ‘yud’é ora ku e no tabata ke yudansa.’

Tene kuenta ku e nesesidatnan di e otro miembronan di famia. Ora un famia mester konsentrá riba e persona den krísis, e otro miembronan por ser neglishá. Pa un tempu, Amy, ruman muhé di Matt, a sinti ku e tabata haña ménos atenshon pasobra Matt su malesa a parse mas importante. Amy tabata minimisá su propio logronan pa asina no hala atenshon na su mes. Miéntras tantu, a parse ku su mayornan tabata ke p’e logra mas, komo si fuera pa kompensá e defisiensianan di su ruman hòmber. Sa sosodé den kasonan asina ku rumannan di e yu malu ku ta sinti ku nan ta ser neglishá, ta purba haña atenshon dor di kousa problema. Famianan den krísis tin mester di yudansa pa asina tur miembro por risibí e debido atenshon. Por ehèmpel, ora ku famia Johnson tabata kompletamente apsorbá den e problemanan di Matt, amigunan den e kongregashon lokal di Testigunan di Yehova a yuda Amy dor di dun’é èkstra atenshon.

Promové bon kustumbernan di salú mental. Un bon plan pa mehorá bienestar mental mester inkluí atenshon na kustumbernan di kome, di ehersisio, di drumi i na aktividatnan sosial. Aktividatnan simpel ku un grupo chikí di amigu por lo general ta ménos intimidante. Kòrda tambe ku alkohòl ta empeorá síntomanan i ta stroba remedi di traha bon. Awor famia Johnson ta purba mantené un rutina di salú mental ku ta benefisiá nan tur pero spesialmente nan yu hòmber.

Kuida bo mes tambe. E strès ku ta kompañá e kuido di un persona ku un trastorno mental por ta un menasa pa bo propio bienestar. P’esei ta esensial pa bo presta atenshon na bo nesesidatnan físiko, emoshonal i spiritual. Famia Johnson ta Testigunan di Yehova. Gail ta haña ku su religion a yud’é masha hopi pa trata ku e krísis familiar. El a bisa: “Reunionnan kristian tabata okashon pa baha strès. Nan tabata un tempu pa pone tur preokupashon di e momentu ei un banda i konsentrá riba kuestionnan mas importante i riba e speransa di e mundu nobo. Masha hopi biaha mi a hasi orashon desesperadamente pa haña alivio, i semper un òf otro kambio tabata tuma lugá ku a suavisá e doló. Ku Yehova Dios su yudansa mi tabatin un pas mental ku no a parse posibel den nos sirkunstansia.”

Awe Matt ta un hóben adulto i e tin un punto di bista nobo di bida. El a bisa: “Mi ta sinti ku awor mi ta un mihó persona dor di loke mi a pasa aden.” Matt su ruman muhé, Amy, tambe ta haña ku e eksperensia a benefisi’é. El a bisa: “Awor mi ta ménos inkliná pa krítika otro hende. Bo no sa nunka ta ki sirkunstansia kisas ta kousando sufrimentu pa un persona. Ta Yehova Dios so sa.”

Si un ser kerí tin un trastorno mental, kòrda semper ku un orea kla pa skucha, un man kla pa yuda i un mente habrí, por yuda e persona ei sobrebibí, i asta prosperá.

[Nota]

^ par. 2 A kambia e nòmbernan.

^ par. 4 Tin hende ta usa e ekspreshon “trastorno selebral,” komo ku e tin un konotashon ménos negativo i ta indiká umbes ku e kousa ta bin di e sistema nervioso.

^ par. 7 Pero mester konsiderá tantu e posibel benefisionan komo e posibel efektonan sekundario. Spièrta! no ta rekomendá ni promové ningun tratamentu médiko en partikular. Kristiannan tin ku hasi sigur ku e tratamentu ku nan skohe no ta na konflikto ku prinsipionan bíbliko.

[Kuadro na página 22]

Algun Síntoma di Atvertensia di Trastornonan Mental

Si un ser kerí tin kualke un di e siguiente síntomanan, kisas e tin ku konsultá un dòkter òf un profeshonal di salú mental:

• Tristesa òf mal beis pa tempu largu

• Ta alehá su mes sosialmente

• Kambionan ekstremo di beis, sea super kontentu òf super tristu

• Demasiado rabia

• Komportashon violento

• Uso di supstansianan adiktivo

• Demasiado miedu, preokupashon i ansiedat

• Miedu apnormal di subi di peso

• Kambio grandi den kustumber di kome òf di drumi

• Pesadianan ku ta persistí

• Pensamentu bruhá

• Ta heilu òf halusiná

• Ta blo pensa riba morto òf suisidio

• No por manehá problema ni aktividatnan diario

• Ta nenga di tin problemanan bisto

• Kantidat di malesa físiko ineksplikabel

[Plachi na página 23]

Ora ku palabra no ta yuda, sinta ketu i skucha e persona malu