Bai na kontenido

Bai na kontenido

Akaso manipulashon genétiko ta yuda nos biba mas largu?

Hende Ta Buska Manera pa Biba Mas Largu

Hende Ta Buska Manera pa Biba Mas Largu

“Mi a mira e tarea ku Dios a duna e yunan di hende pa okupá nan mes kuné. El a traha tur kos apropiá na su tempu. Tambe el a pone eternidat den nan kurason.”Eklesiástes 3:10, 11.

E PALABRANAN ei, ku e rei sabí Sálomon a skirbi hopi tempu pasá, ta deskribí bon loke hende ta deseá. Bida ta kòrtiku, p’esei kisas hende semper a buska manera pa biba mas largu. Tin hopi historia i leyenda ku ta mustra ku hende a buska manera pa biba mas largu.

Tuma por ehèmpel, Gilgamesh, un rei sumerio. Tin vários leyenda tokante dje. Un di e leyendanan ku ta ser kontá den e Puma Épiko di Gilgamesh ta bisa ku el a kuminsá un biahe peligroso pa buska inmortalidat, pero e no a logra hañ’é.

Un sientífiko di Edat Medio den su laboratorio

Den siglo 4 promé ku Kristu, sientífikonan na China a purba di traha un bibida mágiko pa biba pa semper. E bibida akí tabatin un kantidat chikitu di merkurio i arséniko den dje. Ta parse ku algun emperador chines a bebe e bibida akí i a muri. Na Europa, durante Edat Medio, algun sientífiko a purba di hasi oro komibel. Dikon? Wèl, nan a pensa ku komo ku oro no ta daña lo e por alargá bida di hende.

Meskos ku den pasado, awendia algun biólogo i eksperto riba tereno di genétika ta sigui investigá ta dikon hende ta bira bieu. E echo ku nan ta hasi investigashon ta mustra ku hende ta sigui kere ku algun dia nan por evitá ku hende ta bira bieu i muri. Pero kiko nan a deskubrí?

DIOS A “PONE ETERNIDAT DEN NAN KURASON.”​—EKLESIÁSTES 3:10, 11

DIKON NOS TA BIRA BIEU?

E sientífikonan ku ta studia sèl di hende a bini ku mas ku 300 teoria pa splika dikon nos ta bira bieu i muri. Durante e último añanan, biólogo ku ta eksperto riba tereno molekular a logra manipulá e genenan i proteinanan pa asina sèl di bestia i di hende por biba mas largu. Esei a motivá algun hende riku pa finansiá e tipo di investigashonnan akí. Den ki rumbo e investigashonnan ei a bai?

Hende ta buska manera pa biba mas largu. Algun biólogo ta kere ku nos ta bira bieu debí na loke ta pasa den e telomerenan, ku ta keda den e parti final di e kromosomanan. E telomerenan ta protehá e informashon genétiko den nos sèlnan ora nan ta reprodusí. Pero kada bes ku e sèlnan dividí, e telomerenan ta bira mas kòrtiku. Ku tempu, e sèlnan ta stòp di reprodusí i nos ta kuminsá bira bieu.

Elizabeth Blackburn, kende a gana premio Nobel na aña 2009, i su tim a identifiká un enzima ku ta yuda e telomerenan pa nan no bira kòrtiku lihé. Komo resultado, e sèlnan no ta bira bieu lihé. Pero nan informe ta rekonosé ku e telomerenan “no ta prolongá bida na un manera mágiko; nan no ta pone hende biba mas ku 70 òf 80 aña.”

Reprogramashon di sèl ta un otro manera pa purba di kombatí enbehesimentu di sèl. Ora nos sèlnan ta bira bieu, nan no ta reprodusí mas, i nan ta kuminsá manda señal robes na nos sistema inmunológiko. Komo konsekuensia, nos ta haña inflamashon, doló i malesa. Resientemente, un par di sientífiko franses a reprogramá sèl ku nan a tuma di hende di edat avansá, algun di nan tabatin mas ku 100 aña. E hefe di e investigashon, profesor Jean-Marc Lemaître, a bisa ku nan investigashon ta demostrá ku “por stòp e proseso di enbehesimentu” di sèl.

SIENSIA POR PONE NOS BIBA MAS LARGU?

No ta tur sientífiko ta kere ku tratamentu pa prevení enbehesimentu lo yuda hende biba mas largu. Ta bèrdat ku desde siglo 19 hende su speransa pa biba mas largu a oumentá gradualmente. Esaki ta prinsipalmente pa motibu di antibiótika, bakuna, remedi ku ta prevení hende di bira malu i debí ku higiena a mehorá. Tòg, algun eksperto riba tereno di genétika ta kere ku e largura di bida di hende a yega su límite.

Un 3.500 aña pasá, e eskritor di Beibel Moises a bisa: “E dianan di nos bida ta setenta aña, òf si hende tin hopi forsa, ochenta aña; tòg nan orguyo no ta nada otro ku molèster i pena, pasobra un djis el a pasa, i nos ta bula bai.” (Salmo 90:10) Apesar ku hende ta hasi hopi esfuerso pa biba mas largu, nan bida práktikamente a keda mes largu, esta 70 òf 80 aña.

Pero kompará ku e bida kòrtiku di hende, algun bestia manera bushi kòrá di laman i un espesie di kokolishi (quahog clam) ta biba mas ku 200 aña. I tin palu grandi manera e sekoya ku por biba míles di aña. Ora bo kompará largura di nos bida ku largura di bida di otro organismo, bo no ta haña ku e pregunta ku lógikamente ta lanta ta: “Dikon hende ta biba 70 òf 80 aña so?”