Bai na kontenido

Bai na kontenido

Persecucion Ta Incitá Crecementu na Antiokia

Persecucion Ta Incitá Crecementu na Antiokia

Persecucion Ta Incitá Crecementu na Antiokia

ORA un ola di persecucion a lanta despues cu nan a mata Esteban como mártir, hopi di Jesus su disipelnan a hui for di Jerusalem. Un dje lugánan na unda nan a busca refugio tabata Antiokia, Siria, cu tabata situá mas o ménos 550 kilometer den direccion nort. (Echonan 11:19) Sucesonan cu a tuma lugá einan a influenciá henter e curso di historia cristian. Pa comprendé loke a sosodé, lo ta bon pa sa un tiki di Antiokia.

Entre e stadnan dje Imperio Romano, pa loke ta tamaño, prosperidad i importancia, ta Roma i Alexandria so a surpasá Antiokia. E metrópolis aki di Siria a dominá e huki nortoost dje área Mediteráneo. Antiokia (Antakya, Turkia di tempu moderno) tabata situá cantu di e riu Orontes, cu tabata suficiente hundu i hanchu cu barcunan por a nabegá riba dje. E riu aki a conectá Antiokia cu su haf, Seleucia Pieria, situá 32 kilometer mas leu na boca dje riu. E tabatin control riba un dje rutanan comercial mas importante entre Roma i e vaye Tígris-Eufrátes. Como un centro comercial, el a haci negoshi cu henter e imperio i a mira e bai-i-bin di tur clase di hende, kendenan a trece noticianan tocante movementunan religioso di tur caminda den e mundu romano.

Religion i filosofia griego a florecé den Antiokia. Pero, segun historiadó Glanville Downey, “den tempu di Cristo, e cultonan religioso bieu i e filosofianan tabatin tendencia di bira asuntu di creencia personal, segun cu hende a bai busca satisfaccion pa nan mes problema i aspiracionnan independientemente.” (A History of Antioch in Syria) Hopi hende a haña satisfaccion den e adoracion di un solo Dios, e ceremonianan i e principionan moral di hudaismo.

Un comunidad hudiu grandi a biba na Antiokia desde cu a funda e stad na aña 300 P.E.C. Segun cálculo, el a consistí di 20.000 pa 60.000 persona, loke ta mas cu 10 porciento dje poblacion. Historiadó Josefo ta bisa cu e dinastia di rey di Seleucia a animá e hudiunan pa establecé den e stad, i a duna nan tur derecho di ciudadano. P’e tempu ei, e Scritura Hebreo tabata disponibel n’e idioma griego. Esaki a stimulá e interes di simpatisantenan den e aspiracionnan hudiu pa cu e Mesías. P’esei, hopi dje griegonan a bira prosélito (nan a combertí na hudaismo). Tur e factornan aki a haci Antiokia un cunucu fértil pa haci disipel cristian.

Dunando Testimonio na Gentil

Mayoria di Jesus su siguidónan persiguí cu a ser plamá for di Jerusalem a compartí nan fe cu hudiu so. Sin embargo, na Antiokia, algun disipel di Chipre i Cirene a papia cu “hende di abla griego.” (Echonan 11:20) Aunke a cuminsá predicá na hudiu i prosélito di abla griego for di Pentecoste di aña 33 E.C., ta parce cu e predicacion na Antiokia tabatin algu nobo. E no tabata dirigí na hudiu so. Ta cierto cu e homber gentil Cornelio i su famia a bira disipel caba. Pero un vision for di Jehova tabata necesario pa convencé apostel Pedro cu ta corecto pa predicá na hende gentil, esta, hende dje nacionnan.—Echonan 10:1-48.

Den un stad cu pa hopi tempu a acomodá un comunidad hudiu grandi, i caminda no tabatin muchu hostilidad entre hudiu i gentil, personanan no-hudiu tabata ricibí i reaccioná positivo n’e bon nobo. Evidentemente, na Antiokia tabatin e ambiente corecto pa e desaroyo ei, i ‘un gran cantidad a bira creyente.’ (Echonan 11:21) I ora prosélitonan hudiu, cu ántes a adorá diosnan pagano, a bira cristian, nan tabata esnan mihó ekipá pa duna testimonio na otro hende gentil cu ainda tabata adorá dios falsu.

Ora cu e congregacion na Jerusalem a tende dje desaroyonan na Antiokia, nan a manda Barnabas ei pa investigá. Esaki tabata un escoho sabí i amoroso. E tabata un habitante di Chipre, mescos cu algun dje disipelnan cu a cuminsá predicá na hende no-hudiu. Barnabas lo a sintié na cas cerca e gentilnan na Antiokia. Na nan turno, e gentilnan lo a consider’é como un miembro di un comunidad cu nan conocé bon. * E por a mustra simpatia p’e trabou cu tabata ser hací. P’esei, “ora el a yega i a mira e bondad inmerecí di Dios, el a alegrá i a cuminsá animá nan tur pa sigui den Señor cu propósito di curason,” i “un multitud basta grandi a ser agregá na Señor.”—Echonan 11:22-24.

Segun historiadó Downey: “Posibel motibunan p’e éxito dje promé mision na Antiokia ta e echo cu kisas n’e stad aki e misioneronan no tabatin cu tene miedu di hudiu fanático manera esnan cu nan a topa na Jerusalem; tambe e echo cu un comandante militar tabata goberná e stad, ya cu e tabata e capital di Siria, e stad a disfrutá di un grado mas haltu di órden público, i tabatin ménos chens pa violencia di parti di multitudnan desordená manera a sosodé na Jerusalem. Einan ta parce cu e procuradónan di Hudea (por lo ménos den e periodo ei) no por a restringí e fanáticonan hudiu.”

E circunstancianan faborabel ei i e echo cu tabatin hopi cos di haci, probablemente a pone Barnabas realisá cu e tabatin mester di yudansa, i el a pensa riba su amigu Saulo. Di con Saulo, of Pablo? Aparentemente, pa motibu cu aunke Pablo no tabata un dje 12 apostelnan, tog el a ricibí asignacion pa sirbi como apostel n’e nacionnan. (Echonan 9:15, 27; Romanonan 1:5; Revelacion 21:14) P’esei, Pablo tabata e socio adecuá pa proclamá e bon nobo den e stad gentil di Antiokia. (Galationan 1:16) Pues Barnabas a bai Tarso, haña Saulo i a trec’é Antiokia.—Echonan 11:25, 26; mira cuadro na página 26 i 27.

Yamá Cristian bou di Guia di Dios

Henter un aña largu, Barnabas i Pablo “a siña un multitud basta grandi, i tabata p’e promé bes na Antiokia cu bou di guia divino e disipelnan a ser yamá cristian.” No ta probabel cu ta e hudiunan tabata e proménan cu a yama e siguidónan di Jesus cristian (na griego) of mesianista (na hebreo), pasobra nan a rechasá Jesus como e Mesías of Cristo. I p’esei, nan lo no a indicá indirectamente cu nan a reconoc’é como tal dor di yama su siguidónan cristian. Algun hende ta pensa cu e poblacion pagano lo a duna nan e bijnaam cristian como bofon of como menosprecio. Sin embargo, Bijbel ta mustra cu ta Dios a duna nan e nomber cristian.—Echonan 11:26.

Den e Scritura Griego Cristian, e verbo cu a usa relacioná cu e nomber nobo generalmente ta ser traducí “a ser yamá,” i ta ser asociá semper cu algu sobrenatural, un oráculo of algu divino. P’esei, eruditonan ta traducié como “expresá profecia di un oráculo,” “indicá mediante guia divino” of “duna un mandamentu of amonestacion divino, duna siñansa for di shelu.” Ya cu e disipelnan di Jesus a ser yamá cristian “bou di guia divino,” ta posibel cu ta Jehova a dirigí Saulo i Barnabas pa duna e nomber.

E nomber nobo a pega. No por a confundí e disipelnan di Jesus mas cu un secta di hudaismo, for di cua nan tabata hopi distinto. Rond di aña 58 E.C., funcionarionan romano tabata sa bon-bon ken e cristiannan tabata. (Echonan 26:28) Segun e historiadó Tácito, pa aña 64 E.C., e nomber cristian tabata comun entre e masanan na Roma tambe.

Jehova Ta Usa Su Sirbidónan Fiel

E trabou di predicá e bon nobo a progresá hopi na Antiokia. Cu Jehova su bendicion i e determinacion dje disipelnan di Jesus pa sigui predicá, Antiokia a bira un centro di cristianismo di promé siglo. Dios a usa e congregacion einan como un trampolin pa plama e bon nobo na paisnan leu. Por ehempel, Antiokia tabata e punto di salida di tur apostel Pablo su biahenan di misionero histórico.

Mescos tambe den tempu moderno, e echo cu rumannan ta enfrentá oposicion cu celo i determinacion a contribuí na plama cristianismo, dunando hopi hende oportunidad pa tende e bon nobo i mustra aprecio p’e. * Pues, si bo ta topa cu oposicion pasobra bo ta apoyá adoracion puru, tene na mente cu Jehova tin su motibunan pa permitié. Mescos cu den promé siglo, mester duna hende awe e oportunidad pa tende dje Reino di Dios i pa nan tuma nan posicion na su banda. Kisas bo determinacion pa sigui sirbi Jehova fielmente ta net loke ta necesario pa yuda un hende yega na conocimentu exacto dje berdad.

[Nota]

^ par. 9 Riba un dia cla, bo por mira e isla di Chipre for di riba ceru Casio, zuidwest di Antiokia.

^ par. 18 Mira E Toren di Vigilancia di 1 di augustus 1999, página 9; Spierta! di 8 di mei 1999 [na spañó, 22 di april 1999], página 21-2; Anuario 1999 di Testigonan di Jehova, página 250-2.

[Kuadro/Plachinan na página 26, 27]

“E Añanan Silencioso” di Saulo

E ÚLTIMO bes cu e buki di Echonan ta mencioná Saulo promé cu el a muda pa Antiokia rond di aña 45 E.C., ta ora un complot pa mat’é na Jerusalem a fracasá i su compañeronan creyente a mand’é Tarso. (Echonan 9:28-30; 11:25) Pero esei a sosodé nuebe aña promé, mas o ménos na aña 36 E.C. Pero kico el a haci miéntras tantu—den un periodo cu nan ta yama e añanan silencioso di Saulo?

Di Jerusalem, Saulo a bai n’e regionnan di Siria i Cilicia, i e congregacion di Hudea a tende: “E homber cu ántes a persiguí nos, awor ta declará e bon nobo tocante e fe cu ántes el a destruí.” (Galationan 1:21-23) Kisas e informe ei a referí na su actividad huntu cu Barnabas na Antiokia, pero asta promé cu esei Saulo sigur no tabata inactivo. Pa aña 49 E.C., tabatin vários congregacion na Siria i Cilicia. Tabatin unu na Antiokia, pero tin algun hende ta kere cu kisas e otronan ta resultado di Saulo su actividad durante su asina yamá añanan silencioso.—Echonan 11:26; 15:23, 41.

Algun erudito ta pensa cu mester data e sucesonan dramático den bida di Saulo durante e mésun periodo ei. Di otro manera ta difícil pa ubicá e hopi dificultadnan cu Saulo a experenciá como un ‘minister di Cristo’ durante su carera como misionero. (2 Corintionan 11:23-27) Na ki tempu Saulo a ricibí cincu biaha 39 golpi for dje hudiunan? Unda nan a sut’é tres bes cu bara? Unda el a pasa ‘e hopi biahanan’ den prizon? Ta despues nan a deten’é na Roma. Nos tin un relato tocante un solo biaha cu nan a sut’é i cer’é den prizon, esta, na Filípos. Pero kico dje otro biahanan? (Echonan 16:22, 23) Un escritor ta sugerí cu durante e periodo aki, Saulo tabata “duna testimonio tocante Cristo den e snoanan den Diaspora di tal manera cu a pone tantu e autoridadnan religioso como esnan civil persiguié.”

Saulo a experenciá cuater naufragio, pero e Scritura ta duna detaye di un so, esun cu a tuma lugá despues cu el a mencioná su dificultadnan den su carta n’e corintionan. (Echonan 27:27-44) Pues, probablemente e otro tresnan a sosodé durante biahenan cu nos no sa nada di nan. Algun of tur e sucesonan aki kisas a tuma lugá durante e “añanan silencioso.”

Un otro suceso cu ta parce di a sosodé durante e periodo aki ta loke 2 Corintionan 12:2-5 ta describí. Saulo a bisa: ‘Mi conocé un homber den union cu Cristo cu, diescuater aña pasá a ser hibá n’e tercer shelu, den paradijs, i a tende palabranan inexpresabel cu no ta legal pa un hende papia.’ Aparentemente, Saulo tabata papiando di su mes. Ya cu el a skirbi esaki na mas o ménos aña 55 E.C., 14 aña promé lo hiba nos bek na 41 E.C., meimei dje “añanan silencioso.”

Sin duda, e vision ei a duna Saulo un comprendimentu profundo único. Esei tabata pa ekip’é como “un apostel dje nacionnan”? (Romanonan 11:13) Esaki a afectá e manera cu el a pensa, skirbi i papia despues? E añanan di Saulo entre su combertimentu i su yamada pa bai Antiokia, a sirbi pa entren’é i hacié maduro pa cumpli cu responsabilidadnan di futuro? Sea cual sea ta e contesta dje preguntanan ei, nos por ta sigur cu ora Barnabas a invitá Saulo pa yud’é hiba delantera den e trabou di predicá na Antiokia, Saulo celoso tabata plenamente ekipá pa cumpli cu e asignacion.—Echonan 11:19-26.

[Mapa na página 25]

(Pa e teksto den su formato kompleto, wak e publikashon)

SIRIA

Orontes

Antiokia

Seleucia

CHIPRE

LAMAN MEDITERÁNEO

Jerusalem

[Rekonosementu]

Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Plachinan na página 24]

Ariba: Antiokia di tempu actual

Meimei: Un bista for di zuid riba Seleucia

Abou: Muraya di haf di Seleucia