Bai na kontenido

Bai na kontenido

“Mi Ta Apelá na César!”

“Mi Ta Apelá na César!”

“Mi Ta Apelá na César!”

UN MULTITUD desordená ta gara un homber indefenso i ta cuminsá batié. Nan ta pensa cu e merecé morto. Net ora ta parce cu nan ta bai logra nan meta, soldánan ta aparecé. Cu dificultad nan ta logra libra e víctima for di gara dje multitud violento. E homber aki ta apostel Pablo. E personanan cu a atak’é ta hudiunan cu ta fuertemente contra e predicacion di Pablo i nan ta acus’é di a contaminá e tempel. Esnan cu a rescatá Pablo ta soldá romano bou di guia di nan comandante Claudio Lisias. Den e confusion cu ta reina nan ta arestá Pablo bou di sospecho di ta un criminal.

E último shete capítulonan dje buki di Echonan ta describí e caso den corte cu a lanta debí na e aresto aki. Un tiki saber di Pablo su antecedente legal, e acusacionnan contra dje, di su defensa i di e procedura penal di Roma, ta yuda nos comprendé e capítulonan aki mihó.

Bou di Custodia di Claudio Lisias

Un di e responsabilidadnan cu Claudio Lisias tabatin ta pa mantené ordu den Jerusalem. Su superior, e gobernadó romano di Hudea tabata biba na Cesarea. Bo por mira e accion cu Lisias a tuma den e caso di Pablo como un medida pa protehá un persona for di violencia of tambe como detencion di un persona cu ta stroba pas. E manera cu e hudiunan a reaccioná a pone cu Lisias a hiba su prezu n’e cuartel di soldá den e Toren di Antonia.—Echonan 21:27–22:24.

Lisias mester a investigá ta kico Pablo a haci. Den e cáos cu tabatin e no a saca nada afó. Pues sin perde muchu tempu, el a duna ordu pa ‘interogá Pablo cu sota, p’e por sa exactamente pa ki motibu nan tabata grita contra Pablo asina.’ (Echonan 22:24) Esaki tabata e procedura normal pa saca informacion for di criminal, esclabo i otro hende di rango social inferior. Zwiep (flagrum) lo por a yuda den esei, pero e tabata un instrumento masha spantoso. Tin di nan tabatin balanan di metal cologá na cadena. Tabatin otronan trahá di repi di cueru di flegtu cu wesu i pida di metal skerpi aden. Nan tabata causa heridanan doloroso, i desfigurá curpa di hende.

Ta e ora ei Pablo a revelá cu e tin ciudadania romano. No tabata permití pa suta un romano cu no a ser condená, pues e echo cu Pablo a busca su derecho tabatin efecto mesora. Si un oficial romano a castigá of abusá di un ciudadano romano, esei por a cost’é su posicion. Ta di comprendé anto cu desde e dia ei nan a trata Pablo manera un prizonero special cu por a ricibí bishita.—Echonan 22:25-29; 23:16, 17.

Dor cu Lisias no tabata sigur kico tabata e acusacionnan contra Pablo, el a hib’é dilanti Sanedrin pa busca un splicacion p’e bochincha. Pero Pablo a lanta un discusion ora el a bisa cu nan ta husgu’é pa motibu dje cuestion di resureccion. E desacuerdo tabata asina fuerte cu Lisias a teme cu nan lo a habracá Pablo, i atrobe el a hañ’é obligá di scapa Pablo for di gara di hudiunan rabiá.—Echonan 22:30–23:10.

Lisias no kier tabata responsabel pa asesinato di un romano. Ora cu el a haña sa dje complot pa mata su prezu, mesora el a laga hib’é Cesarea. Segun e proceduranan legal, ora a manda un prezu pa autoridad superior di husticia, mester a manda informe cu a describí e caso. Den e raportnan aki mester tabatin entre otro e resultado di investigacionnan inicial, e motibunan pa e medida cu a tuma i opinion cu e investigadó tin dje caso. Lisias a informá cu Pablo a ser ‘acusá tocante cuestionnan dje Ley hudiu, pero cu e no tabata acusá di nada cu ta merecé morto of cadena.’ I el a duna ordu pa esnan cu tabata acusá Pablo presentá nan kehonan cerca e procuradó Félix.—Echonan 23:29, 30.

Gobernadó Félix No Ta Dicta Sentencia

Ta Félix tabatin e poder i autoridad pa manda den e provincia. Si e tabata kier e por a scoge entre sigui custumber local of e ley di criminal segun statutonan cu tabata ser aplicá den caso di miembronan prominente di sociedad i funcionarionan di gobiernu. E último opcion aki tabata conocí como e ordo of lista. Tambe e por a adoptá loke nan tabata yama hurisdiccion di extra ordinem cu por a ser usá pa husga cualkier crímen. Un gobernadó di provincia no tabatin nodi ‘considerá loke a sosodé na Roma, ma loke por lo general mester a haci.’ Pues, hopi cos a keda pa e mes dicidí.

Aunke no ta tur e detayenan di ley romano di antigwedad ta conocí, e caso di Pablo ta ser considerá como “un ehempel típico di e procedura extra ordinem cu e corte penal dje provincia a usa.” Huntu cu su conseheronan, e gobernadó tabata scucha e acusacionnan cu hende individual tabata haci. E acusado mester a presentá dilanti di esnan cu ta acus’é, i maske e por a defendé su mes, ta esnan cu a acus’é mester a bini cu prueba. E magistrado tabata duna cualkier castigu cu el a haña cumbiniente. E por a duna sentencia mesora of posponé e caso pa tempu indefiní, i den e caso ei nan lo a detené e acusado. Segun e experto Henry Cadbury, “sin duda, dor cu e procuradó tabatin asina tantu poder, e por a cai den tentacion di aceptá soborno of usa su influencia den un manera robes pa sea absolvé un acusado di tur culpa, conden’é of posponé e caso.”

Sumo Sacerdote Ananías, ancianonan di e hudiunan i Tértulo a acusá Pablo formalmente dilanti Félix. Nan a acus’é di ta ‘un pèst i di ta instigá rebelion entre tur hudiu.’ Nan a keha cu e ta e lider principal “dje secta dje nazarenonan” i cu el a purba profaná e tempel.—Echonan 24:1-6.

E personanan cu a atacá Pablo na promé instante a pensa cu ta é a introducí e homber dje nacionnan Trófimo den e patio cu ta reservá pa hudiu so. * (Echonan 21:28, 29) Concretamente, e presunto intruso tabata Trófimo. Pero si e hudiunan haña cu e supuesto accionnan di Pablo a promové violacion di regla, nan lo por a mira esei tambe como un delitu cu ta merecé pena di morto. I ta parce cu Roma a haci e concesion pa duna pena di morto pa e crímen aki. Pues, si ta e polisnan dje tempel hudiu a arestá Pablo i no Lisias, e Sanedrin por a husgu’é i sentenci’é sin ningun problema.

E hudiunan a razoná cu loke Pablo tabata siña hende no tabata hudaismo, esta, e religion legal (religio licita). En bes di esei, lo mester a considerá su siñansa como algu ilegal, asta peligroso p’e estado.

Tambe nan a keha cu Pablo tabata “instigá rebelion entre tur hudiu den henter e tera habitá.” (Echonan 24:5) No muchu tempu promé, Emperador Claudio a denunciá cu hudiunan di Alexandria tabata “causa un plaga universal rond mundu.” E similaridad ta remarcabel. Segun historiadó A. N. Sherwin-White: “E acusacion tabata precis e tipo di acusacion pa lansa contra un hudiu durante e Reinado di Claudio of na principio di gobernacion di Nero. E hudiunan tabata purba laga e gobernadó mira e predicacion di Pablo como algu cu ta causa disturbio civil den henter e poblacion hudiu dje Imperio. Nan tabata sa cu e gobernantenan lo no tabata dispuesto pa condená hende pa motibunan puramente religioso, i p’esei nan a purba duna e acusacion religioso un toke político.”

Pablo a defendé su mes punto pa punto. ‘Mi no a causa disturbio. Ta cierto cu mi ta pertenecé na loke nan ta yama un “secta,” pero ser parti di dje ta nificá warda principionan hudiu. Cierto hudiunan di Asia a provocá e desórden. Si nan tin keho, laga nan bin aki pa entregá esaki.’ Básicamente, Pablo a eliminá e acusacionnan político, lagando solamente un disputa religioso entre e hudiunan. I esaki no ta cos cu a regardá Roma. Dor cu Félix tabata cauteloso p’e no iritá e hudiunan cu ya caba tabata rebelde, el a posponé e caso. Asina el a prácticamente crea un situacion den cua no por a tuma ningun accion hudicial mas. E no a entregá Pablo n’e hudiunan cu tabata exigí esei, tampoco e no a husgu’é segun e ley romano, ni e no a dun’é su libertad. Niun hende no por a obligá Félix pa dicta sentencia, i fuera di cu e kier a keda bon cu e hudiunan, e tabatin un otro motibu pa tarda e asuntu. El a verwagt cu Pablo lo a ofrecé un soborno.—Echonan 24:10-19, 26. *

E Momento Decisivo bou di Mando di Porcio Festo

Dos aña despues na Jerusalem ora e gobernadó nobo Porcio Festo a sinta, e hudiunan a bolbe presentá nan acusacionnan i a pidi pa entregá Pablo den nan man. Pero Festo a nenga rotundamente, bisando: “No ta e proceder romano pa entregá ningun hende como fabor promé cu e acusado topa cara-cara cu su acusadónan i haña un oportunidad di papia na su defensa tocante e keho.” Historiadó Harry W. Tajra ta remarcá: “Mesora Festo a comprendé cu nan kier a usa e sistema hudicial pa ehecutá un ciudadano romano.” Pues el a manda e hudiunan presentá nan caso na Cesarea.—Echonan 25:1-6, 16.

Einan e hudiunan a declará cu Pablo “no mag sigui biba,” pero nan no a presentá cu prueba, i Festo a comprendé cu Pablo no a haci nada cu a merecé morto. Festo a splica un otro funcionario: “Nan simplemente tabatin algun pleitu cuné tocante nan mes adoracion dje deidad i tocante un cierto Jesus cu tabata morto pero di ken Pablo a sigui bisa cu tabata bibu.”—Echonan 25:7, 18, 19, 24, 25.

Tabata bisto cu Pablo tabata inocente di cualkier acusacion político. Pero pa loke ta e disputa religioso, probablemente e hudiunan a argumentá cu nan corte ta e único cu por a trata e caso aki. Pablo ta bai Jerusalem pa ser husgá tocante e asuntunan aki? Festo a puntra Pablo si e kier a hacié, pero bon mirá, esei no tabata un bon proposicion. Si mand’é Jerusalem bek caminda esnan cu ta acus’é lo actua como hues, esei lo a nificá cu Pablo lo a ser entregá n’e hudiunan. Pablo a bisa: “Mi ta pará dilanti e asiento di tribunal di César, unda mi mester ser husgá. Mi no a haci nada malu contra e hudiunan . . . Ningun hende por entregá mi na nan como fabor. Mi ta apelá na César!”—Echonan 25:10, 11, 20.

Ora un romano expresá e palabranan ei, tur hurisdiccion regional ta ser suspendé. Su derecho di apelá (provocatio) tabata un derecho “auténtico, completo i eficas.” P’esei, despues cu Festo a deliberá tocante e detayenan técnico cu su conseheronan, el a bisa Pablo: “Bo a apelá na César; lo bo bai cerca César.”—Echonan 25:12.

Festo tabata contentu cu e por a scapa di Pablo. Pasobra, manera el a admití na Herodes Agripa II algun dia despues, e caso aki a confundié. Anto Festo mester a traha un raport dje caso pa emperador. Pero pa Festo, e acusacionnan a encerá cosnan complicá i incomprendibel dje ley hudiu. Sin embargo, Agripa sí tabata un experto riba e tereno aki. Pues ora el a mustra interes, nan a puntr’é pa yuda formulá e carta. Ora cu Festo no por a comprendé e declaracion cu Pablo a haci despues dilanti Agripa, el a sclama: “Bo ta birando loco, Pablo! Tantu siñansa ta haci bo loco!” Pero Agripa sí a comprend’é bon-bon. El a bisa: “Den poco tempu lo bo persuadí mi pa bira un cristian.” Sin importá kico nan tabata pensa tocante Pablo su argumentonan, Festo cu Agripa a bai di acuerdo cu Pablo tabata inocente i cu nan por a lagu’é den libertad si e no a apelá na César.—Echonan 25:13-27; 26:24-32.

Fin di un Biahe Hudicial

Ora Pablo a yega Roma, el a manda yama e hombernan principal dje hudiunan no solamente p’e predicá na nan sino tambe p’e haña sa kico nan tabata sa di dje. Kisas nan por a revelá algu di e intencionnan cu esnan cu a acus’é tabatin. No tabata inusual pa autoridadnan na Jerusalem busca yudansa for di hudiunan di Roma pa presentá acusacionnan den un caso di corte, pero Pablo a haña sa cu nan no tabatin ningun instruccion tocante dje. Pendiente pa su caso bini dilanti, nan a permití Pablo huur un cas i predicá libremente. E tolerancia ei kisas lo a nificá cu den bista dje romanonan, Pablo tabata inocente.—Echonan 28:17-31.

Pablo a keda bou di custodia pa mas cu dos aña. Di con? Bijbel no ta duna e detayenan. Normalmente un persona cu apelá ta keda detené te ora esnan cu ta acus’é presentá cu prueba pa nan acusacionnan, pero podisé e hudiunan di Jerusalem a mira cu nan caso no tabatin peso i nan no a presentá nunca. Kisas e mihó manera cu nan por a cera Pablo su boca mas tantu posibel, tabata di keda sin presentá. En todo caso, ta parce cu Pablo a presentá dilanti Nero, el a ser declará inocente, i por fin despues di mas of ménos cincu aña e tabata liber pa reanudá su actividadnan di misionero.—Echonan 27:24.

Pa hopi tempu caba oponentenan dje berdad ‘via ley a trama maldad’ pa stroba e trabou cristian di predicá. Esaki no mester ta un sorpresa pa nos. Jesus a bisa: “Si nan a persiguí mi, nan lo persiguí boso tambe.” (Salmo 94:20, King James Version; Juan 15:20) Pero tambe Jesus a sigurá nos cu nos lo tin libertad pa conta henter mundu e bon nobo. (Mateo 24:14) P’esei, mescos cu apostel Pablo a resistí persecucion i oposicion, Testigonan di Jehova djawe ta “defendé i establecé e bon nobo legalmente.”—Filipensenan 1:7.

[Nota]

^ par. 14 Un rij di pilar dorná trahá di piedra i di tres codo haltu, a separá e Patio di e Paganonan for dje patio interior. Cada tantu distancia tabatin spiertamentu riba e muraya aki, algun na griego i algun na latin, cu tabata bisa: “No laga ningun stranhero crusa e barera i e curá rond di e santuario bai paden. Ken cu ser gará lo ta responsabel pa e consecuencia, esta, su morto.”

^ par. 17 Claro cu esaki tabata contra ley. Un fuente ta declará: “Un dje condicionnan dje ley riba extorsion, e Lex Repetundarum, ta prohibí pa un persona na mando of cu tin un funcion di autoridad, pidi of aceptá soborno pa mara of keda sin mara un persona, pa sentenciá of keda sin sentenciá of pa laga un prezu liber.”